Trilyonlarca dolarlık piyasaya o yön verecek

Ünlü Time dergisinin kapağına “16 trilyon dolarlık kadın” başlığıyla giren, 1 Şubat 2014’te ABDMerkez Bankası’nın (Fed) başkanlık koltuğuna geçmeye hazırlanan Janet Yellen’ın (67) yolculuğu Brooklyn’de başladı.

Yellen’ın dünyaya geldiği Bay Ridge mahallesinde çoğunluk İrlandalı, İtalyan, Lübnanlı ve Yahudi ailelerden oluşuyordu. Yellen’ın aile doktoru olan babası evlerinin giriş katını muayene olarak kullanıyordu.

İlkokul öğretmeni olan annesi ise iki çocuğuna bakmak için işi bırakmıştı. Anne babası Amerika’da 1929 yılında borsanın çökmesiyle başlayan ve bütün dünyayı etkisi altına alan ekonomik krizde (Büyük Buhran) büyümüştü. Yellen sonradan verdiği bir röportajda bu travmanın kendisini de derinden etkilediğini söyleyecekti.

EN İYİSİNİ YAPIYORDU

Janet Yellen ortaokulda normalden daha yoğun bir program takip ederek liseye ikinci sınıftan başladı. Aynı yıl 96.75 ile okulun en yüksek not ortalamasını tutturdu. Cumartesi sabahlarını matematik çalışmaya ayırıyordu. Psikoloji klubü üyesiydi. Okul gazetesinde muhabirlik yaptıktan sonra yayın yönetmenliğine kadar yükselmişti. Okul arkadaşı Lois Hedberg onun için bir yazıda “Birçok şey yapıyordu ve hepsini çok iyi yapıyordu. Diğerlerinden daha iyi olmak için değil ama kendisinin başarabileceğinin en iyisini yapmak için uğraşıyordu” diyor.

BOB DYLAN HAYRANI

Ancak Yellen olabildiğince normal bir gençti. Lisedeki en yakın arkadaşlarından Susan Grosart, basına verdiği demeçlerde her genç kız gibi saatlerce telefonda konuştuklarını, erkeklerden, kıyafetlerden bahsettiklerini anlatmıştı. İkili birlikte 60’lı yıllarda hızla ünlenen Bob Dylan’ın konserine de gitmişti. Yellen ise okul gazetesinde çıkan bir yazısında New York’u keşfetmeyi, tiyatroya gitmeyi, felsefe okumayı sevdiğini söylemişti.

Janet Yellen, sınıf atlayarak girdiği liseden İngilizce, matematik ve fen dahil beş ayrı bölümün ödülleriyle birlikte sınıf birincisi olarak ayrıldı. Sırada ABD’nin en prestijli okullarından Brown Üniversitesi vardı. Brown’a giderken aklında matematik, antropoloji ya da ekonomi okumak vardı. Ancak arkadaşı Grosart’a göre daha ilk dersten ekonomiye aşık oldu. Daha sonradan neden ekonomi seçtiği sorulduğunda “insanların refahıyla ilgili soruları ele almanın en mantıklı yolu olduğu için” diyecekti.

HARVARD KADRO AÇMAMIŞ!

Brown’dan sonra bu kez bir başka prestijli okul için yola çıktı. Yale Üniversitesi’nde doktora yaparken hocalarının arasında daha sonra Nobel Ödülü alacak James Tobin de vardı. Yellen’ın Tobin’in derslerinde aldığı notlar Yale’de yıllarca elden ele dolaştı. Yellen 1971 yılında doktorasını tamamladığında Harvard Üniversitesi’nden davet geldi. Burada bir süre yardımcı doçent olarak ders veren genç ekonomiste kalıcı kadro imkanı sunulmayınca Yellen, 1977 yılında Fed’de ekonomist olarak işe başladı.

Fed’deki bu ilk deneyim kısa sürdü. Ünlü ekonomist George Akerlof ile burada tanışıp evlenen Yellen, ertesi yıl yeni kocasıyla birlikte California’daki Berkeley Üniversitesi’nde hocalığa başladı. Yellen’ı iki kez okulun en iyi hocası seçen öğrencileri onu “sınıfta kararlı, dışarıda sessiz ve çekingen” olarak anlatıyordu. Meslektaşları ise hocalık tarzını “yavaş ve metodik” olarak tanımlıyordu. Hatta biri bazen bir konuyu sıkıntıdan çatlatacak kadar uzun anlattığını söylemişti.

EĞLENCELİ VE ÇOK YORUCU

Janet Yellen, 1994 yılında Bill Clinton tarafından Fed’in yönetim kuruluna seçilince bir kez daha başkente döndü. Buradaki toplantılarda herkes doğaçlama konuşurken o önceden çıktısını aldığı notları kelime kelime okuyordu. Öğlen yemeklerini ise yöneticilerle değil çalışan kafeteryasında yiyordu. Burada sık sık ekonomi üzerine teorik sohbetlere giriyordu.

Yellen, 1996 yılında Fed’den ayrıldıktan sonra Clinton’un Ekonomik Danışmanlar Konseyi’nde görev yaptı, 1999’da tekrar Berkeley’de hocalığa döndü.

2004 yılında bu kez San Francisco Merkez Bankası’nın başkanı oldu. 2010 yılında Fed’in başkan yardımcılığı görevine gelen Yellen, önümüzdeki hafta bu kurumun başkan koltuğuna oturan ilk kadın olarak göreve başlayacak. Washington’a ilk kez lise öğrencisiyken gelen Yellen, deneyimini okul gazetesinde  “eğlenceli ve çok yorucu” olarak anlatmıştı. Yellen’ın dünya finans piyasalarının zirvesinde geçireceği dört yılı nasıl deneyimleyeceğini zaman gösterecek.
 
KAFETARYADA BAŞLAYAN AŞK

Janet Yellen, Nobel Ödüllü ekonomist George Akerlof ile evli... Fed’de tanışan çift, Martin Binası’ndaki panoramik manzarası ve vasat yemekleriyle ünlü kafeteryada sohbet ederken aşık olduklarını anlatmıştı. Akerlof otobiyografik bir yazıda “Birbirimizden hemen hoşlandık. Sadece karakterlerimiz uyuşmuyordu, aynı zamanda makro ekonomi konusunda da daima mükemmel bir uyum içinde olduk” demişti. Akşam yemeklerinde ekonomi konuşan ailenin tek çocukları Robert Akerlof da daha 13 yaşında ekonomist olmaya karar verdi.
 
FED PARTİSİNDE BOY ÖLÇÜŞTÜ

Janet Yellen’ı tanıyan arkadaşları gazetelere verdikleri demeçlerde onu “ultra akıllı ama aynı zamanda ultra metodik” biri olarak tarif ediyor. Lise arkadaşlarından biri Yellen’ın ne kadar çalışkan olduğunu anlatırken “Bence asla sırtını sadece parlak zekasına dayamadı” diyor. Yellen’ın zekasına ve başarılarına rağmen alçakgönüllü olduğu konuşuluyor. Meslektaşları onu “Kolayca gülümseyen bir kadın” olarak tarif ediyor.

San Francisco Merkez Bankası’nda Yellen ile çalışan Mary Daly, CSM gazetesine verdiği röportajda bir davette hangisinin daha uzun olduğuna karar vermeye çalışırken ünlü ekonomistin boylarını ölçmeyi teklif ettiğini aktarmıştı. Daly’ye göre Yellen’in ısrarıyla ayakkabılarını çıkaran iki kadın sırt sırta durmuş, kimin daha uzun olduğuna ise etraftakiler karar vermişti.
 
KİŞİSEL SERVETİ 13 MİLYON DOLAR

Janet Yellen, Fed başkanı olarak yılda 199 bin 700 dolar kazanacak. Yellen’ın 2012’de yayınladığı finansal belgelerine göre eşi George Akerlof ile ortak 4-13 milyon dolarlık bir serveti var. Çiftin yatırım fonlarının yanı sıra Conoco Philips, DirectTV, Pfizer, OfficeMax, Raytheon gibi şirketlerde hisseleri de bulunuyor.

 50 BİN DOLARLIK PUL KOLEKSİYONU

Janet Yellen’ın gençlik yıllarındaki en büyük hobisi taş koleksiyonuydu. 1960’lı yıllarda ailesiyle çıktığı transatlantik gemi seyahatinde tanıştığı jeolog, genç kıza yüz milyonlarca yıllık bir trilobit fosili hediye etmişti. Yellen bu fosili evde saklamak yerine diğer öğrencilerin de faydalanması içinbiyoloji laboratuarına ödünç verdi.

Ailesiyle birlikte Güney Amerika ve Avrupa’yı gezen Yellen, hafta sonlarını New York’un farklı bölgelerini keşfederek geçiriyordu. Yellen’ın bugünkü hobileri arasında dağ yürüyüşleri yapmak,tenis oynamak ve yemek pişirmek var. Arkadaşları arasında tam bir gurme olarak tanınıyor. Kocası George Akerlof ile birlikte sahip olduğu pul koleksiyonunun değeri ise 15-50 bin dolar arasında tahmin ediliyor. (PINAR ERSOY – MİLLİYET)