Türkiye’de bankacılığın tarihsel gelişimi

10 / 18

1950-54 yılları arasında para arzı artsa da, iç üretimdeki artışlar ve dış yardım bir tampon rolü oynadığından fiyat artışları ılımlı gerçekleşti. 1954 sonrasında ise para artışı hızlanırken, reel gelirdeki artışın yavaşlaması ve toplam kaynaklardan gelişme harcamalarına ayrılan payın azalması, enflasyonu artırdı. Tedavüldeki para miktarı 1954 yılına göre büyük bir sıçrama yaparak 1955’te 1805 milyona, 1956’da 2322 milyona, 1957 de 2936 milyona yükseldi, 1958’de 3052 milyon, 1959 tarihinde 3406 milyona ulaştı (Singer, 1977). 10 yıl içinde tedavüldeki para miktarı 4 kata yakın arttı. Demokrat Parti gevşek bir kredi politikası izledi. 1951 yılında faizleri indirdi (Tekeli,1960). Faizlerin düşmesi kredi talebini ve hacmini artırdı. İthalat talebi arttı ancak dış kaynak yetersizliği nedeniyle ithalat azalınca, kredi hacminin daraltılması gerekirken DP hükümeti kredi hacmini artırdı (Ergin, 1960). Dış kaynaklar azalınca Demokrat Parti hızlı büyüme amacını kamu yatırımlarını Merkez Bankası kaynaklarıyla finanse ederek devam ettirdi.Demokrat Parti’nin amacı müteşebbis vatandaşların ihtiyaç duydukları çeşitli kredileri bol miktarda ve en müsait şartlarla ihtiyaç sahiplerine temin etmek ve böylece istihsalin ve umumi refahın artmasını mümkün kılmaktı (DP, 1954). Kredi kurumlarının çoğalmasını,mevcutların genişlemesini ve kredi maliyetlerinin düşürülmesini amaçladı. Banka kredileri arttı. 1950 yılında 1 275 milyon lira olan banka kredileri 1957 yılında 7 787 milyon lirayı,1960’da 9 522 milyon lirayı buldu (Shaw, 1975). Özellikle, 1955 yılının Nisan ayı ile 1958 yılının Ağustos ayı arasında birçok maddenin ithalatı güçleşmiş, mal arzı düşmüştü, bu şartlarda kredilerin azaltılması gerekirken kredi plafonları yükseltilmiş, ticari krediler 3 776 milyondan, 6 828 milyona çıkmıştı. Kredi bolluğu ise enflasyon ve spekülasyonu teşvik etti,altın ve gayrimenkule olan talebi artırdı (Coşar, 2005). Genişlemeci para politikası enflasyonu hızlandırdı. Toptan eşya fiyatları endeksi 1950 yılında 100’den, 1959’da 250’e yükseldi(Singer, 1977). 1950-53 yılları arasında fiyatlar ortalama % 5 oranında artarken, 1953-59 yılları arasında ise toptan eşya fiyat endeksi yılda ortalama % 14.9 arttı (Coşar, 2005).Enflasyonun banka kurma konusundaki limitleri aşındırması, artan kredi talebi zayıf sermaye yapısına sahip spekülatif amaçlı bankaların kurulmasına yol açtı. 1950’li yıllarda genişlemeci para politikasına, 2999 sayılı