Türkiye’de bankacılığın tarihsel gelişimi

9 / 18

İlk özel sanayi işletmelerinin kurulmasına katkıda bulundu, daha sonra işletmeler optimum büyüklüğe ulaşana kadar katkısını devam ettirdi. Yeni birçok sanayi dalında üretimin başlamasına katkıda bulundu. Banka’nın faaliyetleri Dünya Bankası politikalarındaki radikal değişikliklere ayak uydurdu. 1970’ler ve 1980’lerde kredi ölçütlerini ve alanlarını değiştirdi. Ekonomik kârlılık ve 1970’lerde sosyal etkinlik kriterlerine göre kredi verdi ve iştirakleri ile işletmelere sermaye ve teknik destek sağladı. Sermaye piyasasını iştirak politikasıyla destekledi. 1980 sonrasında, iştirak politikasını terk etti ve 1995 yılında yatırım bankacılığını seçerek kalkınma bankacılığını tamamen terk etti.İkinci Dünya Savaşı sonrası özel bankacılığın canlandığı bir dönem oldu; özel bankaların sayısı hızla arttı; tek şubeli bankalardan çok şubeli bankalara, yerel bankalardan ulusal bankalara doğru bir gelişme görüldü. 1944 yılında 43 banka 405 şube sayıları 1959 yılında 60 banka 1759 şubeye ulaştı (Akgüç, 1992). 1944 yılında kurulan Yapı ve Kredi Bankası ile özel bankacılık yapmanın kapsamı ve içeriği genişlemeye başladı. İkinci Dünya Savaşı sonrasında yeni bankalar kurulmuş,1 özellikle ulusal düzeyde kurulan özel bankalar ikramiye çekilişleriyle mevduat toplama yarışı içine girmişler, bir yanda şube sayısını artırırken, öte yanda ikramiye miktarını yükseltmişler, ikramiyelerin içeriğini zenginleştirmişlerdi. Bu yıllarda, ev, apartman daireleri, köşk, arsa, yazlık, tekne, otomobil,altın, burma bilezik, kolye vb. gibi ziynet eşyaları, ev eşyaları, dekoratif eşyalar, giyecekler,hayat sigortaları, öğrenim kredisi, para ikramiyeleri gibi çok çeşitli ikramiyeler dağıtılıyor,piyango olarak da adlandırılan ikramiye çekilişleri halk arasında büyük ilgi görüyordu. 1950’li yıllarda, piyasaya giren banka sayısındaki artış, giderek rekabeti şiddetlendirmiş,bankalar, her fırsatta ikramiye çekilişleri düzenlemeye başlamışlardı. Yıl içinde düzenlenen ikramiyelerin sayısı arttığı gibi, bankalar günlük, haftalık, iki haftalık, aylık, üç aylık, altı aylık ikramiyeler, şube açılışlarına özel ikramiyeler, özel günler için ikramiyeler, örneğin 30 Ağustos, Yılbaşı, Kurban Bayramı İkramiyesi vb. düzenlemişlerdi.2 Bir noktadan sonra cüzdanda veya yastık altında banka kasalarına çekilecek mevduat kalmayınca, bu kez bankalar mudilerini birbirlerinin elinden almak için kıyasıya bir yarış içine girmişlerdi.Bankacılık sektörüne yeni giren bankalar ise her geçen gün bu yarışı daha da hızlandırmıştı.Tasarruf sahipleri, bu ortamda paralarını bir açılıştan diğerine, bir bankadan ötekine taşımaya başlamıştı (Coşar, 2001). Başlangıçta para politikasına temkinli yaklaşan Demokrat Parti hükümeti dış kaynaklardan bekleneni elde edemeyince Merkez Bankası kaynaklarını kullanarak büyüme politikasını sürdürdü. Tedavüldeki para miktarı 1950 yılında 900 milyon lira iken, 1951 yılında 1048 milyon, 1952 yılında 1146 milyon, 1953’te 1333 milyon, 1954’te 1379 milyon TL’ye çıktı.