Süveyş Kanalı krizi hakkında merak edilen 10 soru

12 / 14

9- Süveyş Kanalı'nın tarihi

Her şeyden önce bilmeyenler için tekrar etmekte fayda var: Süveyş Kanalı insan yapımı bir geçiş yolu.

Doğu Afrika'daki bir gemi, Kızıldeniz'i daha sonra Süveyş Kanalı ve Akdeniz'i geçerek Batı Avrupa'ya ulaşabiliyor.

Bugün Mısır sınırları içerisinde yer alan Süveyş Kanalı'nın açılışı ise Mısır'ın Osmanlı toprağı olduğu 1869'da gerçekleşti. Ancak kanal fikrinin tarihi çok daha eskiye dayanıyor.

Antik Yunan tarihçisi Heredot'a göre o bölgede bilinen ilk kanal açma girişimi milattan önce 1800'lerde Firavun Sesostris'e aitti. Sesostris, Akdeniz'e dökülen Mısır'ın can damarı Nil Nehri'ni bir kanalla önce Acı Göl'e daha sonra Kızıldeniz'e bağlamak için Firavun Kanalı'nı inşa ettirdi.

Zamanla bakımsızlıktan kumla dolan bu kanalı açma girişimleri sonraki yüzyıllarda da devam etti. Ta ki Napolyon'un Mısırı işgaline kadar.

Süveyş'te Napolyon dönemi

Fransa İmparatoru Napolyon Bonapart'ın Mısır'ı 1789'da işgal etmesinden sonra kanalın açılması yeniden gündeme geldi. Ancak dönemin Fransız mühendislerinin yanlış bir hesaplamayla Kızıldeniz'in Akdeniz'den 10 metre yüksek olduğunu söylemesiyle bu projeden vazgeçildi.

Hatanın fark edilip projenin yeniden başlatılması için yaklaşık 65 yıl geçmesi gerekiyordu. Dönemin Mısır Valisi Said Paşa, Fransızların Süveyş Kanalı'nı açıp 99 yıl boyunca işletmelerini ancak 1854'te kabul etti. Beş yıl sonra da kanalın inşa çalışmaları başladı. 

Kanal, 17 Kasım 1869'da büyük törenlerle seyr-ü-sefere açıldığında 164 kilometre uzunluğunda ve sekiz metre derinliğindeydi. Bugün ise 12 ila 16 saatte geçilen kanalın uzunluğu 193 kilometre, derinliği 24 metre ve genişliği 205 metre.

Kanalı inşa eden Suez Canal Company'nin (Süveyş Kanalı Şirketi) çoğunluk hissesi Fransa'daydı. 1875 yılında ise İngiltere, şirketin yüzde 44'ünü satın aldı.

İngiltere'nin 1882'deki işgalinden sonra ise şirketin yönetimi İngilizlere geçti. 1888'de kanalı uluslararası hale getirmek ve tüm gemilerin, savaş ve barış zamanlarında geçişini düzenlemek amacıyla İstanbul Antlaşması imzalandı.