Mehmet Bingöl [email protected]

Mart ayı vergi beyanı ve Eurobond gelirlerinde durum

Kişisel gelirlerin vergi beyan dönemi olan Mart ayına geldiğimiz bu günlerde bazı hatırlatmalar yapmakta yarar görüyoruz. Daha önce bu sütundaki 3 adet yazımızın başlıkları bildiğiniz gibi;
-2013 Yılı İçinde Elde Edilen Gelirlerin Vergi Beyanı,
-Yurt Dışında Elde Edilen Gelirlerin Vergi Durumu,
-Temettü Gelirlerinin Vergilendirilmesi
Şeklindeydi ve bu yazılar ile şahısların 2013 yılında elde ettiği gelirlerin tabi olduğu vergileme kuralları okurlarımızın bilgisine sunulmuştu.
Gerçekten de Türkiye’de elde edilen gelirlerden bazıları, sadece stopaj suretiyle vergilenirken, istisna veya yıllık beyan haddini aşan diğer bazı gelirler ise yıllık gelir vergisi beyannamesi ile vergilenmekte; temettü gelirlerinde %50 istisna uygulaması yapılmakta ve yurt dışında elde edilen gelirlerin ise hemen hemen tamamı Türkiye’de yıllık beyan kapsamında bulunmaktadır.
Şimdi, daha önceki yazılarımızda belirtilen bilgileri topluca göz önünde bulundurarak, sık rastlanan konuları örneklerle açıklayacağız.
Öncelikle şunu belirtelim ki, yapacağımız açıklamalar, “tam mükellef” statüsünde olan gerçek kişiler ile ilgilidir. Çünkü, ikametgâhı Türkiye'de bulunanlar veya bir takvim yılı içinde Türkiye'de devamlı olarak 6 aydan fazla oturdukları için Türkiye'de yerleşmiş sayılan kişiler, Türk Vergi Mevzuatı açısından, gerek yurt içinde ve gerekse yurt dışında elde ettikleri gelirler için vergi beyanı yapmak mecburiyetindedirler.
Örnek 1: Kira Gelirleri İle Ücret, Mevduat Faizi Ve Yatırım Fonu Geliri
Kişinin gelir bilgileri şöyledir:
-Konut kira geliri: 12.000 TL,
-İşyeri kira geliri: 24.000 TL (Net tahsilat),
-Ücret: 60.000 TL (Tek şirketten),
-Mevduat faizi: 18.000 TL
-Yatırım fonu geliri: 30.750 TL
Yurt içi banka mevduat faizi ile yatırım fonu gelirleri, sadece stopaj suretiyle vergiye tabi olduğundan yıllık beyana dâhil olmayacaktır. Ücret geliri de bir işyerinden alındığı için yine yıllık beyan kapsamında değildir.
Kira gelirleri ise beyanname ile zorunlu olarak bildirilecektir. Kişinin yukarıda belirtilen yıllık gelir toplamı 94.000 TL’den fazla olduğu için 3.200 TL’lik konut kira istisnası uygulanamayacaktır. Kira gelirlerinin vergiye tabi net tutarın bulunmasında, %25 oranında götürü gider indirimi hakkı vardır. Öte yandan “götürü gider usulü” yerine, “gerçek gider usulü” de tercih edilebilir. Örneğin, gayrimenkul kredi ile alınmışsa, bu takdirde ödenen faizler gider olarak dikkate alınır. Ayrıca bu usulde, kirada oturulan evin kira tutarı, emlak vergileri, sigorta gideri, bakım onarım gideri, %5 bina amortisman gideri ile kanunda sayılan diğer giderler de dikkate alınır. Bu nedenle gider yönteminin seçimine dikkat edilmeli, hangisi avantajlı ise o seçilmelidir. Ayrıca götürü gider usulünü seçenler, bu tercihinden 2 yıl geçmedikçe geri dönememektedir.
Vergi beyanı şöyle olacaktır:
-Kira geliri toplam   : 42.000
 Konut kirası:  12.000
 Dükkân kirası: 30.000
-Götürü gider indirimi  :(10.500)
-Net gelir    : 31.500
-Hesaplanan vergi   : 6.150
-Dükkân kirası stopaj mahsubu :(6.000)
-Ödenecek vergi   : 150
Görüldüğü gibi bu örnekte stopaj mahsubu sebebiyle sadece 150 TL Gelir Vergisi ödemesi söz konusu olmaktadır.
Örnek 2: Eurobond Faiz Gelirleri
Kişinin gelir bilgileri şöyledir:
-Yurt Dışı İhraçlı Eurobond faizi: 12.000 TL,
-Ücret: 80.000 TL (Tek şirketten),
-Yurt içi swap&forward geliri:33.000 TL
-Yurt içi mevduat faizi: 18.500 TL
Ücret geliri sadece bir işyerinden alındığı için, her hâlükârda yıllık beyan kapsamında değildir. Aynı şekilde stopaj suretiyle vergilenen mevduat faizi ile swap ve forward işlemlerindeki türev ürün kazançları da yıllık beyana tabi değildir.
Eurobond faiz geliri, prensip olarak beyana tabi bir gelir unsuru olmakla beraber, beyan zorunluluğu, diğer beyana tabi gelirler ile birlikte 26.000 TL'lik yıllık beyan haddinin aşılması halinde ortaya çıkmaktadır.
Bu örnekte, kişi 12.000 TL Eurobond faizi elde etmiş olmasına rağmen, diğer gelirler (yurt içi mevduat faizi, türev ürün kazançları ve tek işverenden ücret geliri) her hâlükârda yıllık beyana tabi olmadıklarından 12.000 TL'lik Eurobond faizi icin yıllık beyan yapılması ve vergi ödenmesi söz konusu olmayacaktır. Başka bir deyişle 26.000 TL'lik yıllık beyan haddinin hesabında, beyana tabi olmayan bu gelirler dikkate alınmamaktadır.
Sonuçta 000 TL'lik yıllık beyan haddi aşılmadığın için, bu kişinin yıllık gelir vergisi beyannamesi verme mecburiyeti bulunmamaktadır.
Eğer kişinin aynı zamanda örneğin 18.000 TL’lik kira geliri veya aynı tutarda yurt dışında elde edilmiş mevduat faiz geliri olsaydı, elde edilen Eurobond faizi ile birlikte 30.000 TL’lik toplam gelir üzerinden yıllık beyan yapılacak idi.
Bilindiği gibi Eurobondlar, ülkenin dış borçlanmasında kullandığı enstrümanlardan olup, genellikle Avro ve USD cinsinden ihrac edilen, uzun vadeli borçlanma senetleridir. Tanım olarak hazine bonosu ve devlet tahvilleri ile benzerdir, ancak iç borçlanmaya yönelik olan bu kâğıtlar Devlet iç borçlanma senedi olarak tanımlanmakta iken Eurobondlar dış borçlanma statüsündedir.
Eurobond faiz gelirlerinde, iktisaptan sonraki ilk kupon faizi tahsilatına ait gelirin hesabında, alış sırasında ödenen temiz fiyat-kirli fiyat farkı, işlemiş faiz olarak düşülür ve kalan tutar faiz geliri olarak dikkate alınır. Alış satış kazancı ise, satış bedeli ile ilk iktisaptaki temiz fiyat arasındaki farktır. Başka bir anlatımla, kuponlu bir tahvilin satın alınmasında, işlemiş faizin bulunması halinde; işlemiş faiz tutarı kupon alış bedeli, temiz işlem fiyatı (Temiz Fiyat=Sözleşme fiyatı-İşlemiş faiz) ise tahvilin alış bedeli olarak kabul edilir.
Örnek 3: Eurobond Satış Kazançları
Kişinin gelir bilgileri şöyledir:
-Yurt Dışı İhraçlı Eurobond satış kazancı: 25.000 TL,
-Ücret: 60.000 TL (Tek şirketten),
-Yurt içi Yatırım fonu geliri:33.000 TL
Eurobond satış kazancı, yurt dışında elde edilen bir gelir olduğu için herhangi bir istisna veya yıllık beyan haddi kurallarına tabi olmaksızın vergi kapsamındadır. Başka deyişle kazanç tutarı ne olursa olsun yıllık beyana tabidir.
Bu örnekte, ücret geliri ve yatırım fonu geliri yıllık beyana tabi olmadığından, kişinin sadece 25.000 TL’lik yurt dışı ihraçlı Eurobond satış geliri, “değer artış kazancı” olarak aşağıdaki şekilde beyan konusu olacaktır:
-Eurobond satış kazancı  : 25.000
-Ödenen banka komisyonu  :(1.500)
-Net gelir    : 23.500
-Ödenecek vergi   : 4.165
Görüldüğü gibi bu örnekte, yurt dışında elde edilen 23.500 TL’lık Eurobond satış kazancı sebebiyle 4.165 TL Gelir Vergisi ödenecektir.
Örnek 4: Ticari Kazanç, Yurt İçi Temettü, Yurt Dışı Hisse Ve Eurob ond Satış Kazançları İle Muhtelif Diğer Gelirler
Kişinin gelir bilgileri şöyledir:
-Finansal danışmanlık kazancı: 85.600 TL(Yasal muhasebe defterlerindeki net kazanç),
-Konut kira geliri: 36.000 TL (Götürü gider düşüldükten sonraki net gelir),
-Yurt içi ihraçlı Hazine Bonosu faizi:45.000 TL
-Yurt içi repo faizi: 18.000 TL
-Yurt içi şirket net temettü geliri: 59.500 TL (Kar dağıtımı yapan şirketçe %15 stopaj yapıldıktan sonra tahsil edilen temettü tutarı.)
-Yurt dışı ihraçlı Eurobond faizi: 12.563 TL
-Yurt dışı hisse senedi satış karı: 35.756 TL
-BİST(İMKB) hisse senedi satış karları: 350.500 TL
Yurt içi banka repo faizi, yurt içi ihraçlı Hazine Bonosu faizi ile İstanbul Borsa’sında kazanılan hisse satış karları, sadece stopaj suretiyle vergiye tabi olduğundan yıllık beyana dâhil olmayacaktır. Kira gelirleri, beyanname ile zorunlu olarak bildirilecektir. Kişinin yukarıdaki toplam geliri, 94.000 TL’den fazla olduğu için 3.200 TL’lik konut kira istisnası uygulanamayacaktır.
Danışmanlık kazancı, yurt dışında elde edilen Eurobond faizi, yurt dışı hisse senedi satış karı ile Türkiye’de tahsil edilen anonim şirket kar payı gelir vergisi beyanına konu olacaktır.
Temettü gelirinde (%50) oranında vergi istisnası bulunduğundan, brüt temettünün yarısı beyan edilir, şirketçe ödenen vergi stopajının ise tamamı mahsup edilir.
Vergi beyanı şöyle olacaktır:
-Ticari kazanç(Şahsi danışmanlık şirketi) : 85.600
-Yurt içi temettü geliri   : 35.000
-Eurobond kupon faizi   : 12.563
-Yurt dışı hisse senedi satış karı  : 35.756
-Konut kira geliri    : 36.000
-Toplam Gelir    :204.919
-Hesaplanan vergi    : 64.566
-Kar payı stopaj mahsubu   :(10.500)
-Ödenecek vergi    : 54.066
Görüldüğü gibi bu örnekte, beyana tabi 204.919 TL gelir üzerinden 64.566 TL vergi tahakkuk etmekle beraber, hisse senedi temettü geliri stopajındaki mahsup avantajı sayesinde ödenecek Gelir Vergisi 54.066 TL olmaktadır.
Yukarıdaki örneklerden anlaşılacağı gibi; her bir gelir unsuru itibariyle net gelirin hesaplanması, yıllık beyan haddi ve istisna uygulamaları, matraha ulaşılırken hangi gider ve indirimlerin dikkate alınacağı, ayrıca beyanname üzerinde indirim imkânı olan sağlık, sigorta, eğitim harcamaları ile yapılan bağış ve yardımlar gibi konular önem arz etmektedir. Bu sebeple, beyanname verilmesi aşamasında, serbest muhasebeci mali müşavirlere danışılmasında yarar vardır. 25 Mart tarihine kadar, ikametgâhların bulunduğu yerdeki Vergi Dairesine verilmesi gereken beyannamede çıkacak olan Gelir Vergisi, Mart ve Temmuz aylarında 2 taksitte ödenmektedir.