TL için kritik ay eylül

Ekonomist Ali Ağaoğ3lu ve Gazeteci Hakan Güldağ, Dünya'daki haftalık sohbetlerinde piyasalardaki son gelişmeleri ve beklentileri değerlendirdi. Ağaoğlu ve Güldağ, Merkez Bankası'nın 23 Eylül'de yapacağı toplantıdaki kararının kritik önemde olduğunu vurguladı. İkili, eylülde verilecek kararın Türk Lirası'nın gelecek yıldaki rotasını belirleyecek öneme sahip olduğu görüşünde birleşti.

Güldağ: Jackson Hole başladı. Bakalım piyasaları etkileyecek bir mesaj çıkacak mı? Beklentiler pek o yönde değil. Bizim Merkez Bankası da 23 Eylül'de kritik bir karar verecek. Sonbaharda hep bir 'sendrom' endişesi vardır. Bakıyorum eylül ve ekimi nakitte geçirin tavsiyeleri dikkatimi çekiyor şu sıralar. Fiyatlamaları etkileyecek gelişmeler olabilir...

Ağaoğlu: Bir ek de ben yapayım, sonbahar aynı zamanda bütçe dönemidir. Çoğu şirket gelecek yıl bütçesini bu dönemde belirler.

Güldağ: Eh, bütçe deyince de...

Ağaoğlu: Türkiye’de en önemli gösterge, ‘Dolar kuru ne olacak abi?’ Beraberinde de enflasyon, Merkez Bankası ve büyüme öngürüleri beklenir. Aslında bunlar dolar kurunu belirliyor. Ama bizde tersine, ‘Dolar şöyle olacaksa, büyüme şöyle olmalı’ şeklinde tersten giden bir denklem vardır. Kur aslında bir sonuç olmakla birlikte bizde hedef kur üzerinden belirlenir, diğer faktörler onu desteklemek üzere hazırlanır.

Güldağ: Tabii ek faktörler de var şimdi... Göç meselesi gibi...

Ağaoğlu: Afganistan meselesi hem kısa, hem de uzun vadede Türkiye için önemli bir hale geldi. Özellikle İngiliz Dışişleri'nin Pakistan ve Türkiye’de mülteci üsleri kuracağız mesajı üzerine...

Güldağ: Onu siz öyle yormladınız dedi İngiliz bakan sonradan...

Ağaoğlu: Ama bir niyet belirtti.

Güldağ: Bir siyasi polemik konusu da oldu. 'Bölgede üsler kuracağız' diyor. Bunu Türkiye diye siz yorumladınız, ben değil' diyor.

Ağaoğlu: Çok güzel de, soruyu tersten soralım; Doğu’ya gitme ihtimalleri var mı? Çin’e gidecek mi? Hayır. İslam coğrafyasına gelecekler. İslam coğrafyasında İran’a mı gelecekler? Oradan geçecekler. Mezhepsel farklar doolayısıyla İran'da rahat edemeyecekler. Ayrıca İran gönderiyor zaten, tutmuyor. Suudi Arabistan alır mı? Bugüne kadar örneği yok.

Güldağ: Yani adaylar azalıyor. Bir de bizim meslekte 'test balonu' denir buna... Bir balon uçurursunuz, sonra tepkilere bakarak politikanızı şekillendirirsiniz..

Ağaoğlu: Göç içerisi için önemli risk. Dışarıda ise önemli olan Fed’in ne yapacağı... Parasal genişlemenin sonuna gelinip gelinmediğinin açıklanması. İşin aslı, şu an halen daha Fed’in parasal genişlemesi devam ediyor. Hatta Fed’e park edilen gecelik bakiye 1.1 trilyon doları aştı. Böyle bir ortamda Fed’e halen para yatırılıyor. Likiditenin bol olduğu, eksi tahvil getirilerinin korunduğu bir ortamda, bunun nasıl bir değişim yaratacağını kestirmek için Jackson Hole toplantısına odaklanıldı şimdi. Ben piyasaları alt üst edecek bir açıklama beklemiyorum.

Güldağ: Delta ve makro ekonomiye etkilerini konuşacakmış...

Ağaoğlu: Dış faktörlerin içine muhakkak deltayı da eklemek lazım. Endüstriyel metallerde hatta petrol tarafında delta etkisini gördük, göreceğiz de. Her şey normale döndü noktasını geçtik. Hatta bir şeyi daha geçtik: Ertelenen talep... Ben ertelenen talebin de önemli ölçüde tatmin edildiğini ve bunun da yavaş yavaş rakamlara yansımaya başladığını düşünüyorum.

Güldağ: Satın Alma Yöneticileri Endeksi’nde yavaş yavaş delta etkisini görmeye başladık zaten.

Ağaoğlu: Bir de kapasite kullanım oranı arttı, 77.1'e geldi. Orada da PMI'lar gibi artış hızlarının yavaşlayacağı ve belli bir platoya oturacağı bir sürece giriyoruz. Yavaşlamaların görüleceği bir döneme giriyoruz.

Güldağ: Enflasyon pek yavaşlamıyor ama. Muhtemelen otomobilde ÖTV matrah artışıyla birlikte ağustosta TÜFE 0.4-0.5 daha düşük çıkacak. Hükümet, akaryakıtta eşel mobil uyguluyor. Ayrıca, yönlendirilen/ yönetilen fiyatlar üzerinden enfl asyonu politika faizinin üstüne çıkarmamaya büyük çaba harcıyor. Ama henüz enfl asyonda zirveyi görmedik. Eylülde özellikle okul alışverişinin de etkisiyle TÜFE'nin 20'ye dayandığını görebiliriz. Ciddi tartışmalar olacak, seziyorum.

Ağaoğlu: Bundan sonra ne olacak sorusunun cevaplarını ararken kademe kademe gidiyoruz. Yıl sonunda ABD'de parasal genişlemenin sonlandırılacağını düşünüyorum. En çok mart-nisan dönemine kadar sarkar. Bu demektir ki 6 aydan sonra parasal genişlemenin tamamen sona erdirilir. Ama bu demek değil ki hemen faiz artışı gelecek. Ayrıca gelse ne olacak? 25-bilemedin 50 baz puan toplam. Eğer yıl sonunda parasal genişlemenin sonuna gelinirse 2022 yılında en az bir faiz artışı gündeme gelir. Bu beklentiyle dolar değer kazandı. Parite tarafında da 1.1740 önemliydi, kırıldı. 1,16’lı rakamlara geldik ama 1,15’li rakamlara inmedi. Bu biraz iyi bir haber, Türkiye için de iyi haber. Aslında beklentim 1.1610 veya 1.1510’dan birinin görülmesiydi. Daha 1510’lu bölgeye inmedi. İnmeyecek olursa yıl sonuna doğru Euro’nun değer kazandığı, hatta yılın başındaki 1,2300–1.2350’lere geleceğini düşünen taraftayım.

Güldağ: Parite 1.1510’lu seviye gelmezse, Euro güç kazancak...

Ağaoğlu: Gelse bile kırmadığı takdirde yıl sonuna doğru 1.2100- 1.2350 bandına kadar gideriz diye düşünüyorum.

Güldağ: Çünkü...

Ağaoğlu: Euro çok dayak yedi. Oysa gerek yoktu, bir toparlanma gelir.

Güldağ: İçeride de 23 Eylül'de Merkez toplanacak...

Ağaoğlu: Evet, kur tarafındaki gelişmeler Merkez'in 23 Eylül’de yapacağı toplantıya bağlı. Ben yardımcı olduğum şirketler için tahminleri o toplantıdan sonraya erteledim.

Güldağ: 'Ağustosta enfl asyon düştü, ben de indirdim' derse...

Ağaoğlu: Bu yıl herhangi bir Faiz indirimi beklentim yok. Böyle olursa, yıl sonu dolar 8.60-65 bandında bitecek diye daha önce tahminimi paylaşmıştım. Merkez'in Eylül toplantısı kritik. Çünkü yıl sonuna 3 ay kalıyor. Bu 3 ayda pozisyonlar önemli ölçüde değişir. Ama ekimdeki bir faiz değişikliğinde pozisyonların değişmesine pek bir vakit kalmaz. Yeni yıl pozisyonları ona göre açılır. O da kasım sonunda fonların bilançolarını kapattıkları zamanda biraz daha netleşir. Ondan sonra aralık ayı tatil ayı diye geçer.

Güldağ: Yani yeni yılla birlikte TL’nin ne yöne doğru evrileceği eylülde belli olacak...

Ağaoğlu: Eğer eylülde bir faiz indirimi gelecek olursa bu çok kötü bir niyet belirtmesi olur. Bile bile ladesin anlamı yok. Eğer öyle bir şey yapacak olurlarsa 8.60’ları geçeriz, 9.20’leri test ederiz. Sonra gene 8.60'larda kapatırız yılı ama bir hasar olur.

Güldağ: Erken seçim meselesi de epey yön verecek beklentilere...

Ağaoğlu: Yeni yılla birlikte erken seçimi konuşuyor olacağız. Çünkü kur tahminlerinin vesairelerinin içine o da girecek ve hatta en önemli parametre olacak. Çünkü erken seçim olması durumunda yabancı yatırımcının ilgisinin olması dönemi gelecek. Onun beraberinde Türkiye'ye bir miktar fon girişi olabilir. O da kuru kısa süreli de olsa aşağı indirebilir. Ve bu Merkez Bankası rezervlerini oluşturmak için katkı sağlayabilir. O tamamen yeni yılla ilgili senaryoların içine eklenmesi gereken bir parametre. Şimdilik bir kenara bırakalım.

Jackson Hole’da dijital paralara yönelik bir düzenleme gelebilir

Güldağ: Bu sıra kurda bir istikrar olacaksa, diğer yatırım araçlarında ne olur? Mesela kriptolarla ilgili epey senaryo var...

Ağaoğlu: Özellikle kriptolarla ilgili Jackson Hole’dan birtakım şeyler bekliyorum.

Güldağ: Ne gibi?

Ağaoğlu: Kriptoları adreslemektense, ‘ya bu kripto teknolojisi elimizde var hadi şu dijital paraya geçelim’ denebilir. Jackson Hole’de, ben en çok ona bakacağım. Kriptoları düzenleme tartışması bir tarafa, ABD Kongresi’nde de görüşülüyor.

Güldağ: Peki bu tartışmalar arasında fiyatlanmaları açısından ne beklersin?

Ağaoğlu: Bakın, Ethereum’la ilgili geçtiğimiz haftalar bir eşik aşıldı, başarıyla geçti. Birtakım iç dinamikleri ve madencilerin aldığı ödül paralar ile ilgili birtakım düzenlemeler getirdiler, başarıyla geçti. O yüzden Ethereum öncülüğünde kripto paralarda bir tür yükseliş geldi. Ama esas onları destekleyen Wallmart’ın kripto para uzmanı araması, NFT’lerin yeniden ortaya çıkması dijital dünyaya ilgiyi tekrar yükseltti.

Güldağ: NFT derken?

Ağaoğlu: Taklit edilemeyen, dijital sanat eseri diyeyim. Mesela Twitter’ın kurucusunun ilk tweeti NFT oldu ve ortadan kayboldu. Şimdi sadece bir kişi görebiliyor. Çünkü onu NFT olarak birinin mülkiyetine geçirdiler. İnanılmaz da paralar ödeniyor.

Güldağ: Taraftar tokenlerine de ilgi var...

Ağaoğlu: Orası da ilginç. Çünkü 'bunun değer önerisi nedir' diyorum, majör bir değer önerisiyle gelen maalesef olmadı.

Güldağ: Bir düzenleme beklentisi arttı...

Ağaoğlu: Aslında düzenleme geldiğinde coşturmayacak. Tam tersine bir zapturapt altına alacak. Sonrasında vergi öder hale geldiğiniz andan itibaren, artık onaylanmış, kabul görmüş, devletler de artık ben buradan da bir miktar pay alayım diyebilecekleri kabul edilebilir bir varlık haline gelecekler. O gün geldiğinde bir miktar daha yukarı gidecekler, Şu andaki seviyelerden düzenleme geldiğinde olumsuz etkilenecek. Sonra daha pozitif etkilenecek. Ama Jackson Hole’da kripto paralara değil de, dijital paralara özel bir düzenleme sinyali gelebilir.

Gümüşte önce 24.90 geçilmeli ki...

Güldağ: Altında beklentilerin nedir?

Ağaoğlu: Altın, gümüş tarafında beklediğimden daha sert bir düşüş oldu. Sonra toparlamaya başladı. Altın 200 günlüğünün üzerine çıktı,

Güldağ: Sonra yine düşüyor...

Ağaoğlu: Çıkacak diye düşünüyorum. 1835’i denedi, yeniden deneyebilir. Orası kritik. Aşılırsa yükseliş başlar.

Güldağ: Şu sıra 1800'ün altına sarktı. Gümüş de geriden geliyor...

Ağaoğlu: Doğru.Arada kapatması gereken bayağı bir marj var. 25.50, hatta 26’lara kadar. Ama önce 24.90’nın geçilmesi lazım gümüşte. Orası geçilecek olursa bir yukarı hareket başlar.

Güldağ: Peki bekliyor musun?

Ağaoğlu: Bekliyorum. Çünkü, ABD’deki faizler belli bir platoya oturacak olur, Jackson Hole’dan da ‘Biz parasal genişlemeyi daraltacağız ama bu sizi üzmeyecek' tipi bir açıklama gelirse...

Güldağ: Ama parasal genişlemenin sonuna geliyoruz, sinyalleri netleşti...

Ağaoğlu: Evet ama 'faiz artışı başka bir bahara kaldı' deyip, 'Haydi şimdilik bununla idare edin' mesajı gelebilir.

İş kılcal damarlarda getiri aramaya dönüştü, majör düzeltme gelebilir
Güldağ: Önümüzdeki dönemde seçim meselesi de gündemde daha fazla yer alacak gibi görüyorum ben. İster istemez çünkü vakit yaklaşmaya başladı. Seçime kadar yapılacak çok iş var o ayrı. Şimdi memur zamları, memurlar öyle düşünmez ama epey yüksek geldi, enfl asyon farkını da düşünürsek. Asgari ücrette de öyle olacağı konuşuluyor şimdi. Bunları erken seçim işareti olarak gören çok. Büyüme rakamları da iyi gelecek. Ama refaha ve alım gücüne etkisi tartışılacak. İçeride tartışma konuları birikirken, dışarıda piyasaların nasıl seyredeceği daha da önem taşıyor. Türkiye'yi destekleyecek bir ortam olacak mı?

Ağaoğlu: Şimdi piyasalar deyince, daha önceki tecrübelerimden hissettiğim bir şey var şu sıralar. Doğrusunu istersen önceleri anlamıyordum. Sonra 'eğer bu olursa ben alarma geçerim' dediğim şeylerden bir tanesi şu oldu: Türkiye’deki bankaların bu haftaki raporlarının birinde ABD’deki S&P içinde piyasa değeri, defter değeri düşük kalmış hisselerin raporu vardı.

Güldağ: O da nedir öyle?

Ağaoğlu: Benim için çok şey ifade ediyor. Neden dersen, ben iş yaptığım zamanlarda Rusya’daki faizler o kadar çok düşmüştü ki ben gidip onların küçük, bölgesel çıkardığı tahvillere, Ukrayna, Gürcistan bilmem nerenin çıkardığı tahvillere yatırım yapmayı düşünür hale gelmiştim. Rusya riskliydi, Diğerleri daha da riskliydi. Demem o ki, eğer ben buralarda getiri arayışındaysam, bu demektir ki benim ana piyasalarımda problem başlamıştır. Şimdi, buradan ABD’ye yatırım yapanlar da artık en ince kılcal damarlara kadar girmeye başlamışlarsa, ana trendin sonuna yaklaşmışız demektir. Bundan sonra ABD borsalarında bile bir majör düzeltme olursa beni çok şaşırtmayacak. Şöyle düşün, kılcal damarlarda getiri arama çabası Türkiye’ye bile sirayet etmişse bu malı kime satacağız biz.

Güldağ: Bu ayakkabı boyacısı meselesi...

Ağaoğlu: Aynen, o zaman borsalarda bir düzeltme hareketi gelebilir diyorum.

Güldağ: Geçen, Şant Manukyan da DÜNYA’da bir uyarıda bulundu. 'Eylül-ekimde hisse senedi piyasalarına dikkat edin, biraz nakitte kalmakta fayda var’ dedi.

Ağaoğlu: Benzer nedenlerledir.Benim böyle enteresan bir göstergelerim var. Mesela bir ülkede bankalar dev genel müdürlük binaları yapıyorlarsa, hele hele bunu garip şehirlerde yapıyorlarsa bilin ki o ülkedeki bankacılık sektöründe kriz çıkacaktır.

Güldağ: Haklısın. Özellikle bu tali noktalardaki arayış, daha önce de pek çok örneği olduğu gibi hayra alamet sayılmaz.

Fiyat aşırılıkları sürüyor

Güldağ: Reel sektörde işten şikayet eden pek yok. Siparişler iyi. Kapasite kullanımı da yukarı çıktı. Yani yatırım ihtiyacı var ama üç şeyi bulmakta güçlük çektikleriiçin yatırım kararında zorlanıyorlar.

Ağaoğlu: Nedir onlar?

Güldağ: Bir, finansmana erişim. İki, vardiya artırmak için işçi bulamıyor. Üç, hammaddede sıkıntı var.

Ağaoğlu: Mesela pamuk aşırı çıkıyor, 60 dolarlardan 95 dolarlara çıktı. Pamukta bir düzeltme bekliyorum.