Sanayi ve tedbirlerde gevşeme işsizliği azalttı

Analistler, haziran ayında işsizlik oranının 2,5 puan düşüşle yüzde 10,6'ya gerilemesinde, yeni tip korona virüs (Kovid-19) salgını nedeniyle sanayi tarafında kaybedilen istihdamdan fazlasının yerine konulmasının önemli rol oynadığını belirtti.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) haziran ayına ilişkin işsizlik verilerini açıkladı. Buna göre, Türkiye'de işsizlik haziranda yüzde 13,1'den yüzde 10,6'ya geriledi. Aynı dönemde işsiz sayısı 823 bin kişi azalırken, tarım dışı istihdam da 2,7 puan düşüşle yüzde 12,3'e indi.

Buna karşın, iş gücüne katılım oranı 0,5 puan azalışla yüzde 50,2'ye gerilerken, istihdam oranı 0,9 puan artışla yüzde 44,9'a yükseldi.

Analistler, işsizlik verilerinin alt kalemleri incelendiğinde özellikle sanayi ve inşaat tarafının istihdama katkısının işsizlikteki gerilemede önemli rol oynadığını aktardı.

"Geniş tanımlı işsizlik oranlarında da belirgin iyileşmeler gözlendi"

AA Finans Analisti ve ekonomist Haluk Bürümcekçi, konuya ilişkin değerlendirmesinde, Kovid-19 salgınının ilk dalgası sırasındaki istihdam kaybının tamamından fazlasının sanayi ve inşaat sektörleri sayesinde geri kazanıldığını söyledi.

Haziran'da işsizlik oranının belirgin şekilde gerilediğine dikkati çeken Bürümcekçi, "Tarım dışı istihdam, Kasım 2019 ve Mayıs 2020 döneminde 2 milyon 168 bin ile rekor düzeyde gerilerken, o günden bugüne ise toplam 2 milyon 665 bin artış kaydedilerek bu kaybın tamamından fazlası geri kazanıldı." ifadelerini kullandı.

Bürümcekçi, sektörel bazda sanayi sektörünün o dönemdeki 586 bin kayba karşılık 978 bin yeni istihdam gerçekleştirdiğini, inşaat sektörünün de 57 binlik sınırlı istihdam kaybını 384 bin artışla fazlasıyla yerine koyduğunu dile getirdi.

Hizmetler sektörünün ise 1 milyon 525 bin olan kaybının 1 milyon 303 bin ile ancak yüzde 85'ini yerine koyabildiğini belirten Bürümcekçi, şunları kaydetti:

Bilindiği gibi, Türkiye ekonomisi büyümenin güçlü dönemlerinde aylık ortalama 100 bin kişilik istihdam (mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış) yaratırken, aktivitedeki yavaşlama dönemlerinde ise bu 20-30 bin civarına gerilemekte, resesyonlarda ise hafif negatife dönmektedir. Kovid-19'un ilk dalgası sırasında nisanda bu değer 200 bin ortalama azalışa kadar yükselmişti. Haziran itibarıyla son 12 aylık ortalaması ise 167 bin artış olan istihdamla birlikte istihdam piyasasının hizmetler hariç Kovid-19 salgının etkilerini geride bıraktığını yansıtmıştır.

Haluk Bürümcekçi, geniş tanımlı işsizlik oranlarında da belirgin iyileşmeler gözlendiğini belirterek, TÜİK'in bu yıldan itibaren geniş tanımlı işsizlik oranlarını da hesaplamaya ve yayımlamaya başladığını anımsattı.

Buna göre, zamana bağlı eksik istihdam, potansiyel işgücü ve işsizlerden oluşan atıl iş gücü oranının haziranda bir önceki aya göre 4,7 puan azalarak yüzde 22,4 olduğunu ifade eden Bürümcekçi, şu değerlendirmelerde bulundu:

Zamana bağlı eksik istihdam ve işsizlerin bütünleşik oranı da yüzde 14,6'ya ve potansiyel iş gücü ve işsizlerin bütünleşik oranı yüzde 18,8'e geriledi. Söz konusu göstergeler arasında, ABD'de geniş tanımlı oran olarak takip edilen U6 göstergesine (işsizler yanında iş bulma ümidini kaybeden işsizleri, iş aramayan ancak çalışmaya hazır olan işsizleri, mevsimlik ve zamana bağlı eksik çalışanları kapsayan alternatif işsizlik tanımı) en benzer olan Atıl İş gücü Oranı'nın öne çıktığı söylenebilir. Söz konusu gösterge oran olarak Mayıs 2020’de yüzde 29,4 ile açık ara tarihi zirvesini görürken, yüksek milli gelir büyümesi ve kısıtlamaların kaldırılması ile son durumda yüzde 22,4 ile Şubat 2020’den beri en düşük seviyesine inmiştir. Haziran ayında, işsiz sayısı 3,4 milyon görünürken, eksik istihdamda olanların 1,27 milyon, potansiyel iş gücünde olanların 3,22 milyon olduğunu hesaplıyoruz. Bunların toplamı olan atıl iş gücündeki kişi sayısı da 7,9 milyon olarak hesaplanıyor.

Kovid-19 salgını nedeniyle uygulamada olan istihdam desteklerinin kaldırılmasının olası etkilerinin gelecek aydan itibaren gözleneceğini aktaran Bürümcekçi, "Son veri, istihdamda artış eğiliminin sanayi ve hizmetler istihdamında gözlenen belirgin artış ile güçlendiğine işaret ederken, iş gücüne katılım oranında da düşüşün devam etmesi bu gelişmenin işsizlik oranına daha belirgin yansımasını getirmiştir." ifadelerini kullandı.

Gedik Yatırım analizinde de, "Haziran 2021: İşgücüne katılımdaki düşüşün de desteğiyle işsizlik oranı 10,6'ya geriledi" denildi. Analizin devamı ise şu şekilde:

İşgücüne katılımdaki düşüşün de desteğiyle işsizlik oranı kayda değer bir iyileşmeyle %10,6'ya geriledi. Mevsimsellikten arındırılmış manşet işsizlik oranı Mayıs'taki %13,1 seviyesinden Haziran'da kayda değer bir düşüşle %10,6'ya geriledi. İşsizlik oranı Nisan'da da %13,8 seviyesindeydi. Tarım-dışı işsizlik oranı da %15,0'ten %12,3'e geriledi (Nisan: %16,0). İşsizlik oranında sadece 2 aylık bir zaman diliminde kaydedilen %3,2 puanlık iyileşme oldukça etkileyici görünüyor. Fakat bu etkileyici sonucun kısmen işgücüne katılımdaki düşüşten kaynaklandığını da not etmek gerekiyor. Şöyle ki, son 2 ayda işgücüne katılımı 553 bin kişi azaldığı (buna bağlı olarak da, işgücüne katılım oranının %51,2'den %50,2'ye gerilediği) görülüyor.

İşgücüne katılım oranı 2 ay önceki seviyesi olan %51,2'de kalsaydı (ki bu da salgın öncesi kaydedilen %53,0-53,5 seviyelerinin oldukça altında), işsizlik oranı kabaca %12,3 olarak kaydedilecekti. Her şeye rağmen, bu rakamın da iki ay öncesine göre önemli bir iyileşmeye işaret ettiğini söyleyebiliriz.

Tüm sektörlerde istihdam artışı görülse de, en güçlü artış sanayi sektöründe yaşandı. Haziran ayında, istihdam edilenlerin bir önceki aya göre 602 bin kişi arttığı görülüyor. Öte yandan, işgücüne katılımın 222 bin kişi azalmasıyla işsiz sayısının 823 bin kişi gerilediği ortaya çıkıyor. İstihdamın sektörel kırılımına bakıldığında da, en güçlü artışın 296 bin kişilik (%5,0'lik) artışla sanayi sektöründe olduğu görülüyor. Tarım, hizmetler ve inşaat sektörlerindeki istihdam artışları ise sırasıyla 163 bin (%3,4), 136 bin (%0,9) ve 8 bin (%0,4) olarak gerçekleşti.

En geniş-tanımlı işsizlik oranı da önemli oranda geri çekildiyse de %22,4 gibi yüksek bir seviyede seyrediyor. Daha önce de çeşitli defalar ifade ettiğimiz üzere, işgücüne katılım oranındaki dramatik gerileme nedeniyle, manşet işsizlik oranı istihdam piyasasına ilişkin resmi tam olarak yansıtmıyor. Bu nedenle, TÜİK Ocak'tan itibaren zamana bağlı eksik istihdam (örneğin ücretsiz izne ayrılanlar) ve potansiyel işgücünün (örneğin iş bulma ümidini kaybettiği için iş aramayanlar) hesaplamalara dahil edildiği geniş tanımlı işsizlik oranlarını da açıklamaya başladı. Buna göre, eksik istihdam ve potansiyel işgücünün hesaplamalara dahil edildiği en geniş tanımlı işsizlik oranı %22,4 gibi yüksek bir seviyede seyrediyor. Ancak burada da geçen ayki %27,1'e göre önemli bir iyileşme olduğunu belirtelim.
İşsizlik oranı hesaplaması, sadece potansiyel işgücü dahil edilerek yapıldığında %18,8 (önceki ay: %21,6), sadece eksik istihdam üzerinden yapıldığında da %14,6 (önceki ay: %19,2) çıkıyor. "

Akbank Ekonomik Araştırmalar Bölümü tarafından hazırlanan analizde ise, Haziran ayındaki 3 yılın en düşük seviyesine gerileyen işsizlik verisinde korona virüs tedbirlerindeki gevşeme ile ekonomik açılmaların ve de istihdamdaki güçlü artışın desteğinin görüldüğünü belirtti.  

Değerlendirme şu şekilde:

Nisan'da %13,8'e kadar yükseldikten sonra, Mayıs'ta %13,1'e gerileyen işsizlik oranı (m.a.), Haziran'da ekonomik açılmanın da etkisiyle %10,6'ya geriledi son 3 yılın en düşük seviyesinde. İşsizlik oranındaki gerilemede istihdamda görülen 602 bin kişilik güçlü artışın yanı sıra işgücünün 222 bin kişi gerilemesi de etkili oldu böylece işsiz sayısı 823 bin kişi azalmış oldu. Sektörel bazda bakıldığında tüm ana sektörlerde artış olurken, sanayi sektöründeki artış ön plana çıktı. Diğer taraftan Haziran sonu itibariyle istihdam önlemlerinin sonlandırılması ve işgücüne katılımdaki olası artış, istihdam piyasasına ilişkin riskleri canlı tutuyor.

İşsizlik Oranı (m.a.): Haziran'da işsizlik oranı göstergelerinde sert gerileme görüldü. Manşet işsizlik oranı %13,1'den %10,6'ya, tarımdışı işsizlik oranı ise %15,0'ten %12,3'e geriledi. Genç nüfusta işsizlik oranındaki gerileme ise göreli sınırlı kaldı %22,9'dan %22,7'ye geriledi.

TÜİK'in yeni düzenlemeler sonrası yayınlamaya başladığı işsizlik oranı göstergelerine baktığımızda ekonomik açılmanın istihdam piyasasına belirgin derecede yansıdığı görülüyor:

Zamana Bağlı Eksik İstihdam ve İşsizlerin Bütünleşik Oranı (m.a.): Referans haftasında istihdamda olan, ancak haftada 40 saatten az çalışan ve mümkün olduğunda çalışabilecek olanları içeren işsizlik oranıdır. Nisan'da %19,9'a yükselen oran, Mayıs'ta %19,2'ye, Haziran'da %14,6'ya geriledi en yüksek seviyeyi Ocak'ta %20,1 ile görmüştü.

İşsiz ve Potansiyel İşgücünün Bütünleşik Oranı (m.a.): Referans haftasında ne istihdamda ne de işsiz olan çalışma çağındaki kişilerden iş arayan fakat kısa süre içerisinde işbaşı yapabilecek durumda olmayanlarla, iş aramadığı halde çalışma isteği olan ve kısa süre içerisinde işbaşı yapabilecek durumda olanların işsizlik oranıdır. Nisan'da %21,9'a yükselen oran, Mayıs'ta %21,6'ya, Haziran'da ise %18,8'e geriledi en yüksek seviyeyi Mayıs 2020'de %24,2 ile görmüştü.

Atıl İşgücü Oranı (m.a.): İşsiz sayısına, zamana bağlı eksik istihdam ve potansiyel işgücü eklenerek ulaşılan işsizlik oranıdır. Nisan'da %27,4'e yükselen oran, Mayıs'ta %27,1'e, Haziran'da ise %22,4'e geriledi Mayıs 2020'de %29,3 ile en yüksek seviyesini görmüştü.

İşgücü ve İşsiz Sayısı (m.a.): Ocak-Nisan döneminde aralıksız artan (toplam: 1,53 milyon kişi) işgücü, Mayıs'ta 331 bin kişi, Haziran'da ise 222 bin kişi geriledi toplam işgücü 31,98 milyon kişide. Nisan'da %51,3'e kadar yükselen işgücüne katılım oranı, gerileme eğilimini sürdürüyor Haziran'da %50,2 ile son 5 ayın en düşüğünde. İşgücüne katılım oranı, Nisan 2020'de pandemi etkisiyle işgücüne katılım oranı %46,8'e kadar gerilemişti. İşsiz sayısı ise Ocak-Nisan arasında toplamda 555 bin kişi arttıktan sonra, Mayıs'ta 270 bin kişi, Haziran'da 823 bin kişi ile rekor azalış gerçekleştirdi toplam işsiz sayısı 3,4 milyonda.

İstihdam (m.a.): Nisan-Mayıs aylarında toplam 252 bin kişi azalan istihdam, Haziran'da 602 bin kişi arttı. Böylece, ilk çeyrekte 1,16 milyon kişi artan istihdam, ikinci çeyrekte toplamda 350 bin kişi arttı.

Sektörel bazda istihdam rakamlarına bakıldığında

Sanayi: Sanayi sektörü ekonomik toparlanmanın ana sürükleyicisi oluyor. Nisan-Mayıs'ta toplam 253 bin kişi gerileyen sektör istihdamı, Haziran'da 296 bin kişi arttı (2. çeyrek toplam: +43 bin kişi, 1. çeyrek toplam: +335 bin kişi). Temmuz'da imalat sanayi PMI endeksi, 54 ile son 6 ayın en yükseğine ulaşırken, alt endeksler istihdam artışının da güçlü seyrettiğine işaret ediyor. Sanayide çalışan sayısı 6,24 milyon kişi.

Tarım: Mayıs'ta 160 bin kişi gerileyen tarım sektörü istihdamı, Haziran'da 163 bin kişi artarak bu kaybını geri aldı. Tarımda çalışan sayısı 4,92 milyon kişi.

Hizmet: Hizmet sektörü istihdamı, Nisan'da 32 bin kişi geriledikten sonra, Mayıs'ta 126 bin kişi, Haziran'da 136 bin kişi arttı. Böylece, ilk çeyrekte 640 bin kişi artan hizmetler sektörü istihdamı, ikinci çeyrekte toplamda 230 bin kişi arttı. Hizmet sektöründe çalışan sayısı 15,58 milyon kişi.

İnşaat: İnşaat sektörü istihdamı, sınırlı sayılarda olsa da, son 8 aydır aralıksız artışta Haziran'da 8 bin kişi, son 8 ayda toplamda 245 bin kişi arttı. İnşaatta çalışan sayısı 1,84 milyon kişi.

İşsizlik oranı Haziran döneminde .6 oldu