Düşük faiz dönemi neden sona erdi?

FINANSGUNDEM.COM – DIŞ HABERLER SERVİSİ

ABD Merkez Bankası (FED) politika faizlerini son 22 yılın en yüksek seviyesine taşısa da ABD ekonomisi şaşırtıcı derecede dayanıklı kalmayı sürdürdü. Tahminlerse ABD’nin üçüncü çeyrekteki büyümesinin %2’yi aşacağını gösteriyor. Söz konusu tablo bazı ekonomistlerin, enflasyon önümüzdeki birkaç yıl içerisinde %2 hedefine ulaşsa bile, faizlerin geçtiğimiz yıllardaki rekor düşük seviyelere geri dönüp dönmeyeceğini sorgulamasına neden oldu.

Wall Street Journal’ın haberine göre, konu tamamen nötr faiz oranı olarak bilinen iktisadi bir kavram ile alakalı. Zira tam bu noktada talebin ve tasarruflardaki arzın eşit olduğu öngörülür. Diğer bir deyişle ekonomik büyüme ve enflasyon stabil konumda kalır.

İlk olarak İsveçli ekonomist Knut Wicksell tarafından yüz yıl önce ortaya atılan bu nötr durum direkt olarak gözlenemez. Bunun yerine ekonomistler ve para politikası yöneticileri ekonominin davranışları üzerinden bu dengeyi sağlarlar. Borçlanmalar ve harcamalar güçlüyse ve enflasyon baskısı artıyorsa nötr alan mevcut faiz oranlarının üzerinde olmalıdır. Eğer tam tersi bir durum söz konusuysa ve enflasyon baskı altındaysa nötr bölge faizlerden daha düşük seviyede olarak görülür.

Nötr seviyenin tam olarak nerede olduğu konusu şimdiye kadar önemli bir tartışma konusu değildi. Ancak 2022’nin başından bu yana yükselen enflasyonla birlikte FED de nötr seviyesini aşabilmek için adeta Faiz oranlarıyla enflasyonu yarıştırdı.

Enflasyonun düşmesiyle ancak ekonomik faaliyetlerin de dayanıklı kalmasıyla nötr faiz oranları önümüzdeki aylarda daha büyük bir önem kazanabilir. Eğer nötr seviye yükseldiyse bu kısa vadeli faiz oranlarının daha uzun süre yüksek kalması veya enflasyon düştükçe faiz oranlarının düşürülmesi ihtimalini geciktirebilir. Bu senaryo aynı zamanda uzun vadeli tahvil getirilerinin de korunmasına yardımcı olabilir. Yüksek getiriler aynı zamanda mortgage ve şirket tahvilleri faizlerinin daha uzun süre yüksek kalması anlamını taşır.

Her çeyrek FED yöneticileri uzun vadede faizlerin nerede kalacağı yönünde projeksiyonlarını paylaşıyorlar. Bu da nötr seviyenin neresi olduğunun hesaplanmasında yardımcı bir nitelik taşıyor. Medyan tahminler 2012’deki %4,25 seviyesinden 2019’de %2,5’e kadar gerilemişti. Yüzde 2’lik enflasyon çıkarıldığında nötr oranın %0,5 olduğu fikri ortaya çıktı. Haziran ayında medyan tahminler hâlâ %0,5’teydi.

Bu hesaplamalar aynı zamanda New York FED Başkanı John Williams tarafından ortaklaşa geliştirilen ve aynı zamanda nötr %0,5’i yaygın olarak takip eden faiz modelini de izliyor.

Ancak medyan tahminler değişmese de bazı yetkinlerin tahminleri değişmeye başladı. Haziran ayında 17 FED yetkilisinin yedisi için nötr faiz oranı seviyesi %0,5’in üzerindeydi ve sadece üçü için bu seviyeden daha düşüktü. Bir yıl öncesinde ise 8 FED üyesine göre nötr oran bu seviyenin altındaydı.

Nötr faiz oranı neden yükseliyor olabilir?

Finansgundem.com’un derlediği bilgilere göre WSJ haberinde yer alan analistler nötr seviyenin 2020’ye göre daha yüksek olmasına üç geniş çaplı sebep gösteriyor.

Birincisi ekonomik büyümenin şu anda FED’in uzun vadeli ‘potansiyel’ hedefi olan %2 civarındaki tahminlerinin çok üzerinde seyretmesi. Bu da şu anda %5,25 ve %5,5 aralığında olan FED faiz oranlarının ekonomi için çok kısıtlayıcı olmadığını gösteriyor.

Richmond FED Başkanı Tom Barkin, “Kavramsal olarak eğer %5,25 faiz oranlarında ekonomi potansiyelin üzerinde çalışıyorsa bu bana nötr oranın düşündüğümüzden daha yüksek olabileceğini gösteriyor” dedi. Barkin herhangi bir kesin sonuca varmak için çok erken olduğunu da sözlerine ekledi.

Bununla birlikte pandemi öncesinde Williams’ın modelini yakından takip eden Richmond FED tarafından tasarlanan model ilk çeyrekte reel nötr oranlarını %2’ye çıkardı.

İkincisi, ABD’deki bütçe açığının şişmesi ve temiz enerji için yapılan yatırımlar tasarruf taleplerini artırabilir ve nötr seviyeyi daha da yükseltebilir. Vanguard Küresel Baş Ekonomisti Joseph Davis reel nötr faizin yükselen kamu borçları nedeniyle %1,5’e çıktığını tahmin ediyor.

ABD’nin eski hazine bakanlarından Lawrence Summers 10 yıl öncesinde nüfustaki yavaş büyümenin, eşitsizliğin ve yatırım fırsatlarındaki yetersizliğin nötr oranlar için depresif bir tasarruf bolluğu yarattığını savunuyor. Ancak Summers’a göre yüksek kamu borçları ve düşük karbon ekonomisine yönelik yatırım dönüşümünün nötr seviyeleri yükselttiğine işaret etti.

Üçüncü ve son olaraksa sanayi ekonomilerinde emeklilik için tasarruf edenler şimdilerde bu tasarruflarını harcıyor olabilirler. Yapay zeka gibi üretkenliği destekleyen yatırım fırsatları da nötr oranların yükselmesine neden olabilir.

İşletme yatırımları günümüzde daha hızlı amortismana tabi tutuluyor ve bu nedenle nötr hale gelecek borçlanma maliyetlerine karşı daha dayanıklılar. Summers mayıs ayında verdiği bir konferansta şirketlerin daha çok bilgisayarlar ve yazılımlar tarafından yönetildiğine eskisinden çok daha az ofis binasına ihtiyaç duyduğuna dikkat çekti.

Powell, Jackson Hole’da nasıl bir duruş sergileyecek?

Bankalar vadeli mevduat faizlerini yükseltebilir

Fed faiz indirimine hazır mı?