Avrupa Adalet Divanı’nın Google lehine unutulma hakkı kararı

Geçtiğimiz ay Avrupa Adalet Divanı unutulma hakkının uygulanmasının coğrafi kapsamı bakımından Google lehine karar vererek veri işleyen teknoloji şirketlerine yeşil ışık yaktı. Avrupa Adalet Divanı Google’ın unutulma hakkı uyarınca kaldırması gereken içeriklere yönelik sorumluluğunun yalnızca Avrupa Birliği sınırları içerisinde uygulanması gereken bir sorumluluk olduğunu belirledi.

Unutulma hakkı nedir?

Unutulma hakkının yasal düzenlemelerdeki gerekçelendirmelerine bakacak olursak bireyin geçmişte yaşadıklarının hayatının geri kalanında yaratabileceği olumsuz etkileri önlemeyi amaçladığını görürüz. Bu doğrultuda, veri öznesinin internet ve diğer dijital düzlemlerde başkaları tarafından görüntülenebilen verilerinin bireyin talebi üzerine silinebilir olması unutulma hakkının uygulanabilmesinin vazgeçilmez bir şartıdır. Kişisel verilerin korunmasının bir parçası olan unutulma hakkı ayrıca medeni hukuk kapsamındaki özel hayatın gizliliğini de korumaktadır. Fakat unutulma hakkı mutlak bir hak değildir ve çatıştığı diğer insan haklarıyla arasında bir denge kurulmalıdır. Bu nedenle unutulma hakkının kapsamı belirlenirken internet kullanıcılarının bilgiye ulaşma hakları ve özellikle kişinin hakkında haber ve yorum yapan sitelerin ifade özgürlüğü ile arasındaki denge gözetilmedir. Bu haklar arasındaki denge çeşitli ülke hukuklarında farklı şekillerde yorumlanmakta dolayısıyla unutulma hakkının kapsamı ülke hukukuna göre daraltılıp genişletilmektedir.

Avrupa Birliği vatandaşları 2014’ten beri kişisel verilerini içeren sitelere verilerinin silinmesi için başvuru yapabilmektedir. Ek olarak, 2018’de yürürlüğe giren Avrupa Birliği Genel Veri Koruma Tüzüğü (GDPR) sayesinde unutulma hakkına erişim daha da kolaylaştırılmış ve veri işleyen şirketlere daha geniş sorumluluklar ve cezalar getirmiştir. Türkiye’de ise unutulma hakkının etkin kullanılabilmesini sağlayan düzenleme Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK)’dur. Unutulma hakkı Anayasa ve KVKK kapsamında da açıkça düzenlenmemiş olsa da Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi benzer kavramlar kullanarak unutulma hakkının kullanılması yönünde kararlara hükmetmiştir.

Google Kararı

Fransa’da bir veri öznesi unutulma hakkını kullanmak üzere Google’a verilerinin silinmesi başvurusunda bulunmuştur. Google bu talebi kabul ederek birey hakkındaki bağlantıları Google’ın Fransa uzantısında ulaşılamaz duruma getirmiştir. Fakat veri öznesi uluslararası ölçekte iş yaptığını, etkin bir koruma sağlanabilmesi için ilgili verilerin tüm Google uzantılarında silinmesi gerektiğini ileri sürerek talebini yenilemiştir. Tüm Fransa iç hukuk yolları tükendikten sonra ön karar verilebilmesi amacıyla Fransız Danıştayı davayı Avrupa Adalet Divanı’na sevk etmiştir. Avrupa Adalet Divanı unutulma hakkının dünya çapında uygulanmasının veri öznesini daha etkin koruyacağını belirtse de Avrupa Birliği hukukunda unutulma hakkının global uygulamasını zorunlu kılan bir kural bulunmadığına kanaat getirmiştir.

Buna karşın, Avrupa Adalet Divanı kararında, global korumanın zorunlu olmamakla beraber talep edilmesinin de yasak olmadığını belirtmiştir. Buna göre Avrupa Birliği üye ülkelerinin yetkili makamları unutulma hakkının global uygulanmasını talep etme yetkisine haizdir.

Öte yandan akıllara Avrupa Adalet Divanı’nın unutulma hakkına ilişkin Facebook kararı gelmektedir. Divan, Facebook kararında silinmesi talep edilen içeriği tüm dünya çapında silmesi gerektiğine hükmetmiştir. Bu iki kararın arasındaki çelişkiyi açıklamak için karar gerekçelendirmesindeki farklılıklara değinmek gerekir. Facebook kararındaki en belirgin farklılık veri öznesi tarafından silinmesi talep edilen verinin hukuka aykırı içerik olarak kabul edilmesidir. Facebook kararındaki veri öznesi iftira niteliği taşıyan karalayıcı verinin silinmesi talebinde bulunmuştur ve bu karalayıcı veri mahkeme tarafından hukuka aykırı bulunmuştur. Unutulma hakkının kullanılması için ise silinmesi talep edilen verinin hukuka aykırı olması zorunlu değildir.

Avrupa Adalet Divanı’nın bu kararlardaki yaklaşımlarını göz önüne olacak olursak, Avrupa vatandaşları internette bulunan kendileri hakkındaki hukuka aykırı içerikleri dünya çapında sildirebilecekken hukuka aykırı nitelik taşımayan verileri yalnızca Avrupa ülkeleri sınırlarında sildirebilecektir.

Dr. Aylin Aktürk Şahin