Kişi başına gelir 10 bin doların altına inecek mi?

Türkiye İstatistik Kurumu geçen yıl ortasında GSYH hesaplamasına ilişkin köklü bir değişikliğe gitti. Hesaplama yöntemi değiştirildi, bu değişiklik sonucu GSYH eski seriye göre kayda değer oranda büyüdü. Bu değişiklik epeyce gürültü de kopardı, tartışmalara yol açtı, hesaplama yönteminin pek de doğru olmadığı dile getirildi. Hele hele 2016'nın ikinci ve üçüncü çeyrek verilerinin, daha sonra önemli boyutta revizyona konu olması bu tartışmaları daha da alevlendirdi. TÜİK ise, yeni hesaplama yönteminde bu tür revizyonların görülmesinin normal karşılanması gerektiğini, bu durumun veri derlenen kaynakların gittiği revizyondan kaynaklandığını bildirdi.

Bugün aslında üstünde durmak istediğimiz konu GSYH hesaplamasındaki yöntem değişikliği ve bunun yarattığı sonuçlar değil. Bir değişiklik yapıldı ve GSYH artık bundan sonra bu yeni sisteme göre hesaplanacak.

Bugünkü konumuz GSYH'deki gidişat. Sorun başka artık... Sorun, bu yeni sistemle büyüyen GSYH'nın, dolar bazında neredeyse eski düzeyine inivermiş olması...

10 bin doların üstünde kalamayacağız

1998 bazlı eski seri GSYH ile 2009 bazlı yeni seri GSYH'yi kıyaslamak elmayla armudu kıyaslamak gibi oldu artık. Zaten görüldüğü gibi baz yılı farklı, hesaplama yöntemi tümüyle farklı... Dolayısıyla biz kıyaslamayı 1998 ve 2009 bazlı serilerin kendi içinde yapmak durumundayız.

1998 bazlı seriye göre 2016 yılında GSYH'nin 726 milyar dolar olması, kişi başına gelirin de 9 bin 155 dolar olarak gerçekleşmesi öngörülüyordu. Yine aynı seriye göre bu yıl için GSYH 756 milyar dolara çıkacak, yıl ortalaması olarak 3.18 düzeyinde varsayılan dolar kuruna göre de kişi başına gelir 9 bin 529 dolar olacaktı.

Artık 1998 bazlı seri yok. 2016'nın gerçekleşmesi yeni seriye göre açıklandı, bu yıla ilişkin hedefi de yeni seriye göre düşünmek, revize etmek durumundayız.
2016 yılının GSYH'si yeni seriye göre 857 milyar dolar oldu. Kişi başına gelir de 10 bin 807 dolar olarak gerçekleşti.

Orta vadeli program çerçevesinde 2017 yılının büyüme verileri henüz revize edilmiş değil. Ama 2017 verilerine dayanak oluşturan 2016 verileri tümüyle değişti.

Şimdi gelin, en azından 2016'yı dayanak alarak ilk revizyonu biz yapalım.

GSYH'nin bu yıl geçen yıla göre yüzde 4.4 artması öngörülüyor. Deflatör öngörüsü ise yüzde 7.2. Yani buna göre cari fiyatlara göre artış yüzde 11.9 düzeyinde.

Bu yüzde 11.9'u, 2016'nın yeni seriye göre oluşan cari fiyatlara göre GSYH'sine uyguladığımızda bu yıl için 2.9 trilyon liralık bir büyüklük buluyoruz. Bu yıl için öngördüğümüz ortalama dolar kuru belli, 3.18. Buna göre GSYH 912 milyar dolar, kişi başına gelir de 11 bin 495 dolar ediyor.

Dolar şimdiden 3.69

Ediyor mu acaba! Doların yılbaşından bugüne kadar olan ortalaması 3.69 düzeyinde oluştu. Oysa bizim 2.9 trilyon liralık GSYH ve buradan hareketle 11 bin 495 dolarlık kişi başına geliri yakalayabilmemiz için dolar kurunun yıl ortalamasında 3.18 olması gerekiyor.

Yıl ortalamasında böyle bir düzey yakalanabilir mi? Elbette yakalanabilir, ama "biraz" zor.

Yılbaşından bugüne kadarki ortalaması 3.69 olan dolar, yılsonuna kadar 2.92 ortalamada kalırsa, yıllık 3.18 tutacak. Olur mu, olur; ama doğrusu nasıl olur, biz bilmiyoruz.

Dolayısıyla bu yıl için kişi başına gelirin, örtülü biçimde öngörülen 11 bin 500 dolar civarında gerçekleşeceğini hala dile getirmekte olan varsa, bunun yöntemini de açıklaması gerekiyor.

"Örtülü" dememizin nedeni açık. Resmi kayıtlarda bu yılın kişi başına geliri hiçbir yerde 11 bin 495 dolar olarak geçmiyor. Ama aktardığımız gibi yeni seri GSYH'de geçen yıla göre öngörülen artışlardan yola çıktığımızda böyle bir büyüklükle karşılaşıyoruz.

Eğer yılbaşından beri 3.69 olan ortalama kur, yılın tümünde de bu düzeyde gerçekleşirse kişi başına gelir 9 bin 907 dolara inecek. 2016'daki kişi başına gelirin 10 bin 807 dolar olduğunu hatırlayalım.

Hani, "Kur artışı bize bir şey yapmaz" gibi tuhaf görüşler ileri sürülüyordu ya... Bırakın diğer olumsuz etkileri, işte tek etki bu olsa bile 3.69'luk ortalama kurla kişi başına gelirde yeniden 10 bin doların altına iniyoruz.

Ya bir de büyüme yüzde 4.4'ü bulmazsa...

9 bin 907 dolarlık kişi başına gelir; yüzde 4.4 büyümeye, ortalama fiyat artışını gösteren yüzde 7.2 deflatöre ve yıl ortalamasında dolar kurunun 3.69 düzeyinde gerçekleşeceği varsayımına göre oluşan bir değer.

Büyüme yüzde 4.4'ü bulmazsa, deflatör yüzde 7.2'den küçük oluşursa, yani GSYH'deki cari artış yüzde 11.9'dan düşük kalırsa ve diğer yandan ortalama kur 3.69'un da üstüne çıkarsa kişi başına gelir 9 bin 907 doların da altına inecek demektir.