Kısa vadede 100 dolar zor

HER şey 2014 yılında petrol fiyatlarının zapt edilemez düşüşüyle başladı. Fiyatlar, 115 dolar seviyelerinden, 30 doların altına düştü. Dünya petrol devleri, yatırım bütçelerinde kısıntıya gitti. Yüksek maliyetli arama projeleri ertelenip binlerce kişi işten çıkarılırken, piyasalarda düşük fiyatlar nedeniyle telaş yaşandı, yaşanmaya da devam ediyor. Herkesin aklındaki soru ‘fiyat krizinin’ nasıl sonuçlanacağı. Ocak ayında Brent tipi ham petrolün fiyatı 27 dolarla dip yaptı. Bazı analistler petrolde 10 doların mümkün olduğunu savunurken, diğerleri ılımlı bir toparlanma bekliyor, en azından yakın vadede. Yeni bir rapor yayınlayan Deloitte, yakın zamanda petrol fiyatının 100 dolar üstü seviyelere dönmeyeceğini tahmin ediyor. Raporda, sermaye ve işletme bütçelerindeki kısıntıların uzun soluklu etkisinin olacağı vurgulanırken, düşen arama yatırımları ve tüketilen rezervlerin yerine yenisinin koyulmaması gibi nedenlerle 2018’den itibaren günlük 1 milyon varile varan arz açığı olabileceği kaydediliyor. Bunun da fiyatları 58 dolara doğru itebileceği, fakat kısa zamanda 100 doların üstünde fiyatların oluşmayacağı belirtiliyor.

ARTIŞ YAVAŞ OLACAK

Deloitte Türkiye Enerji ve Doğal Kaynaklar Endüstrisi Lideri Elif Düşmez Tek, şirketlerinin yatırım kararı alırken fiyatlara baktığını ve taahhüt altına girdiğini söyleyerek, şöyle konuşuyor: “Genel olarak petrol fiyatlarıyla ilgili en çok konuşulan şey ne kadar yatırım yapıldığı. Yıllardır yüksek seyreden petrol fiyatları neticesinde belli yatırım harcaması (capex) taahhütleri var. Bu tür taahhütlerden hemen çıkmak mümkün değil. Fiyatlar düşünce ilk olarak şu gündeme geldi: ‘Evet fiyatlar düştü ama hangi projeler devam etti, ne kadar ek arz devreye girecek?’ O önemli. Biz 2015-2018 arası yeni arzın devreye gireceğini düşünüyoruz. 2020 itibariyle capex yatırımlarının oldukça düştüğünü görüyoruz. Eski Sovyet ülkeleri, Avrupa ve Brezilya’dan gelecek yeni yatırımlar var. Fiyatların düşmesiyle, genel hikâye şu: Talep tarafında ciddi artış öngörüsü yok. Arz tarafında ise yüksek maliyetinden dolayı başlanmamış yatırımlar var. Bunun etkisi, 2018’den sonra görülüyor. 2018’den sonra yeni arzın girişinde bir azalma var. Fiyatta bir artış olacak ama yavaş yavaş bir artış.”

TÜRKİYE’Yİ NASIL ETKİLİYOR?

PETROL fiyatları, yüzde 90 oranlarında petrol ve doğalgazda dışarıya bağımlı olan Türkiye açısından da önemli. Elif Düşmez Tek, bu konuda şu yorumu yapıyor: “Petrolde yüzde 47 değer kaybı var 2014-15 arası. Bir taraftan TL’nin de değer kaybı var ama o yüzde 20 civarında. İkisinin birleşik etkisine baktığımızda, enerji harcamalarının cari açığa etkisinde reel olarak bir iyileşme söz konusu. Cari açıktaki enerji ithalatının payı yüzde 25’leri geçmiş iken, 2015’te yüzde 18 seviyelerine indi. Biraz daha ilişkili diğer konulara da girelim. Doğalgazda BOTAŞ’ın uzun vadeli ithalat kontrat fiyatlarının petrol ve petrol ürünlerine endeksli olduğu biliniyor.

CARİ AÇIK KAPANIYOR AMA

Buna bağlı olarak, BOTAŞ’ın maliyetlerinde ciddi anlamda azalma oldu fakat TL olarak BOTAŞ’ın doğalgaz satış fiyatları değişmedi. Türkiye elektrik piyasası fiyatları, gaz santrallerinin marjinal santral olması sebebiyle doğalgaz fiyatlarından ve dolayısıyla petrol fiyatlarından doğrudan etkileniyor. Üç yıl öncesindeki duruma bakıldığında 100 dolar seviyelerindeki petrol fiyatlarına bağlı olarak yapılan elektrik fiyat tahminlerimizde ciddi bir düşüş var. Örnek olarak, şu an, 2020 için düşük petrol fiyat projeksiyonlarına bağlı olarak yaptığımız elektrik fiyat tahminlerimiz, yüksek petrol beklentileri dönemindekilere kıyasla yüzde 40 civarında düşmüş durumda. Elektrik piyasasında petrol fiyatlarına bağlı olarak görülen düşüşün yanı sıra, yüksek fiyat beklentileri ile alınan yatırım kararları ile bir arz fazlasından bahsedilebilir. Cari açığımızı kapatıyor ama elektrik üreticisi ve yeni yatırımcıyı bu anlamda zora soktu. 2016’da bugüne kadar gerçekleşen elektrik fiyat ortalaması 44 dolar/megavat saat (MWh). 2015 aynı dönem ortalaması ise 51 dolar/MWh idi, ciddi bir düşüş söz konusu. Linyite gelen desteği de bu çerçevede değerlendiriyoruz.” Merve Erdil / Hürriyet