İlber Ortaylı'dan tehlikeli Boğaz trafiği uyarısı

Rusya’dan Suudi Arabistan’a arpa taşıyan 38 bin 732 grostonluk yük gemisinin 7 Nisan tarihinde çarpmasıyla, İstanbul Boğazı’nın ve dünyanın en değerli evlerinden biri olan Hekimbaşı Salih Efendi Yalısı ve içindeki 200 yıllık eşyalar büyük zarara uğradı. Değeri 85 milyon dolar olduğu belirtilen yalının Boğaz’a bakan ön cephesi çöktü. Anıtlar Yüksek Kurulu ve Boğaz İmar Kurulu’nun izniyle restore edilmesi beklenirken, Hekimbaşı Salih Efendi Yalısı malikleri de İstanbul Deniz İhtisas Mahkemesi 17. Asliye Ticaret Mahkemesi’ne ihtiyati haciz talebinde bulundu.

Gazete Habertürk'ün haberine göre dilekçede, geminin çarptığı yalının tarihi eser niteliğini kaybettiği ve yüklü miktarda maddi zarar oluştuğu belirtilerek, yalının yeniden inşasının Anıtlar Kurulu iznine tabi olduğu, inşa edilmesinin en az 40-50 milyon dolar maliyete yol açacağı, çarpma sonucu yalıdaki antika eserler ve özel eşyaların denize düştüğü ifade edildi. Mahkeme, geminin seferden men edilmesine ve ihtiyaten haczine karar verdi. Geminin ihtiyati haciz ve seferden meni için Liman Başkanlığı ve Kıyı Emniyeti’ne yazı yazılması kararlaştırıldı.

‘YALI DENİZE KAYIYOR’

Büyük hasar gören yalıdaki eşyalar, uzman bir ekip tarafından çıkarılarak depoya taşındı. Dünya üzerinde sadece 3 tane olduğu belirtilen bir piyano da özenle sarılarak yalıdan çıkarıldı. Yalı sahiplerinin avukatı Nazlı Selek, dün yaptığı açıklamada, zarar gören eşyaların içeride kaldığını dile getirerek, yalıda inceleme yapan 6 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü’nden gelecek raporu beklediklerini açıkladı. Selek, “Kazadan bu yana yalıda 8-10 santimetrelik denize doğru kayma meydana geldi. Artık acil müdahale edilmesi gerekiyor. Yalının yıkılma riski var” dedi.

‘BÜYÜK BİR DEĞERDİ’

Kazaya ilişkin değerlendirmede bulunan tarihçi yazar Prof. Dr. İlber Ortaylı, Hekimbaşı Salih Efendi Yalısı’nın İstanbul’un en önemli yalılarından olduğuna dikkat çekerek şunları söyledi: “Kazayla İstanbul Boğazı büyük bir değerini kaybetti. İkinci kanalın lazım olduğu görülüyor. En azından bu tür kazaların yaşanmaması için ikinci bir kanal gerekli. Halkın anlayabileceği bir dil kullanılarak doğru bir iletişimle bu projeler açıklanmalı. Türkiye ve dünya jeolojisini çok iyi bilen Prof. Dr. Celal Şengör de bu projeye taraftar. Artık iş yalıdan çıktı. Boğaz’da her gün işine, okuluna giden vatandaşlar, çocuklar var. İki yakada 20 milyona yakın insan yaşıyor ve kıtalar arası gidip geliyor. İstanbullular denizi kullanmak zorunda ve kullanıyorlar. Beykoz, Yeniköy gibi bir sürü hat çıktı, dolayısıyla küçük gemiler de tehlikede. Başıboş, dikkatsiz ve personeli üzerine hiç iyi şeyler düşünemeyeceğimiz gemiler söz konusu. Sintine bırakıyorlar ve çöp döküyorlar. Boğaz’ın ekolojisini değiştiriyorlar. Harekete geçmek için yeni facialar beklemenin manası yok.”

‘MONTRÖ BÜYÜK SORUN’

Transit gemi geçişlerinde Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nden kaynaklanan sorunlar olduğunu belirten Prof. Dr. Ortaylı, Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ni değiştirmenin kolay olmadığını vurguladı: “Akdeniz’de birçok ucuz şirketin elinde sayısız gemi var. Bunlar takip edilemiyor. Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ne göre Boğaz’dan geçen gemilerin kılavuz alma mecburiyeti bile yok. Oysa bunlar çok kontrole muhtaç geçişler. Mesela bu gemide anlaşılan hiçbir şekilde teknik donanım, teknisyen donanımı falan yok. İstanbul’un yakın gelecekte bunlarla baş etmesi mümkün değil.”