Deprem bölgesindeki çekler ertelenecek mi

Deprem nedeniyle olağanüstü hal ilan edilen 11 ilde düzenlenen çekler için piyasa çözüm bekliyor. Zira deprem bölgesinde keşidecilerin çek ödemelerinin ertelenmesine yönelik henüz bir karar alınmış değil. Ancak iş dünyasından Hazine ve Maliye Bakanlığı’na iletilen öneri paketinde bölge çeklerinin ertelenmesi konusunda taleplerin olduğu ve bakanlığın bu konuda çeşitli formüller üzerinde çalıştığı biliniyor.

Merve Yiğitcan'ın Ekonomim'de yer alan haberine göre, iş insanları depremzede keşidecilerden çeklerini ödemesini beklemenin mevcut durumda haksızlık olduğunu söylerken, bazı sektör temsilcileri de bu bölgeden çek alanların ödemelerinde sıkıntı yaşamaması adına da bir düzenleme gerektiğini belirtiyor. Son 2 yılda banka kredilerine ulaşmakta zorluk yaşayan piyasada çeklerin dolaşımı artmaya başlamıştı. Edinilen bilgiye göre, bazı firmalar müşterisinden aldığı deprem bölgesine ait çeki, depremin ardından iade edip farklı bir çekle değiştirmesini istiyor. Şu an elinde deprem bölgesinden çeki bulunan bazı firmaların da bu ödemeleri alamayınca kendi borcunu ödeyemediği ya da bu kez kendi çeklerinin yazıldığı öğrenildi.

Bölgede ödeme kabiliyeti kalmadı

Deprem bölgesinde çeklere yönelik son duruma ilişkin değerlendirmelerde bulunan PAGEV Başkanı Yavuz Eroğlu, afet bölgesi olan 11 ildeki keşidecilerin şu anda ödeme kabiliyeti kalmadığını söyledi. Bu noktada deprem bölgesindeki keşidecilerin mağdur olmaması için bir düzenleme ihtiyacı olduğunu dile getiren Eroğlu, kamunun bir erteleme ile bunu ilk etapta çözebileceğini kaydetti.

Kamunun ödemesi gelen çekler için bir erteleme getirdiği zaman da lehtarlar için de farklı sorunların ortaya çıkabileceğine işaret eden Eroğlu, “Bu çekler ekonominin bir parçası. Bir nevi kredilendirme yöntemi çünkü. Bu erteleme çeki kullanan piyasadaki diğer oyunculara domino etkisiyle sirayet edebilir. Dolayısıyla kalıcı bir çözüme ihtiyaç var” dedi. Şu an için erteleme yönünde bir formül olacağını öngördüğünü dile getiren Eroğlu, “Ama bunun yeterli olacağını düşünmüyorum. Çeklerin zincirleme etkisini önlemek için belki kamu o çeklerin sorumluluğunun bir kısmını üstlenebilir, keşideci mağdurlara da durumlarını düzeltene kadar uzun vadeli bir süre verebilir. Bu şekilde zincirleme etkisine çözüm bulunmuş olabilir” diyerek önerisini dile getirdi.

Regülasyon gerekiyor

Tekstil ve hazır giyim sektörlerinin bölgedeki ağırlığının yüzde 20 seviyesinde olduğu biliniyor. Dolayısıyla yoğun çek kullanımı olan sektörlerden ikisinin de tekstil ve hazır giyim olduğu söylenebilir. Bu noktada görüşlerine başvurduğumuz TOBB Hazır Giyim ve Konfeksiyon Sektör Meclisi Başkanı Şeref Fayat, sektörel çeklerde de bölgenin ağırlığının yüzde bu seviyesinde olduğunu tahmin ettiklerini söyledi. Düzenleme gelene kadar belli bir süre sektörün kendi içinde bu çekleri ötelemeye çalışacağını dile getiren Fayat, “Ama bir düzenleme gelmesinin de ihtiyaç hasılı olduğunu söylemeliyiz. O bölgeye yönelik birçok düzenleme yapıldı. Benzer bir opsiyon çeklerde de olmalı. Keşide edilen çekler piyasada çok dolaştığı için bankaların şu an kendilerince yaptığı birtakım işler var, ama devletin bunu bir regülasyonla daha anlaşılır hale getirmesi gerekiyor. Piyasanın şartlarına bırakılmaması elzem” ifadelerini kullanıldı.

İbrazında ödenen çeklerin yüzde 21’i deprem bölgesinden

Özellikle son 2 yılda finansman koşullarının ağırlaşması nedeniyle çeklerin piyasada dolaşımının arttığı bir gerçek. Bu noktada deprem bölgesinin çek konusunda görünümünü ortaya çıkarmak için Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi verilerini inceledik.

Buna göre, ibrazında ödenen çek tutarı 2022 yılında Türkiye genelinde 2 trilyon 631 milyar doları geçerken, OHAL ilan edilen 11 ilde ibrazında ödenen çek tutarı 559 milyar 722 milyon 494 bin TL oldu. Bu hesapla görülüyor ki, ülke genelinde ibrazında ödenen çeklerin yüzde 21,3’ü bu bölgeye ait. İbrazında ödenen çek tutarında 11 il içinde en yüksek tutarın ise 60,7 milyar TL ile Adana’ya ait olduğu görülüyor.

Adet bazında çeklerin illere göre dağılımına bakıldığında ise ibrazında ödenen çek adedi Türkiye genelinde 2022 yılında 16 milyon 760 bin 468 olurken, söz konusu 11 ilde yıl boyunca ibraz edilen çek adedi 1 milyon 783 bin 914 olarak kayıtlara geçti. Adet bazında ise Türkiye genelinin yüzde 10,6’sına denk geliyor.

‘Arkası yazılan’ çeklerin görünümüne bakıldığında ise geçen yıl Türkiye’de ‘karşılıksız işlemi’ yapılan çeklerin tutarı 20 milyar 609 milyon 693 bin TL olurken, afetten etkilenen 11 ilde bu tutar 2 milyar 86 milyon 245 bin olarak hesaplandı. Bölgede geçen yıl arkası yazılan çeklerin tutarının Türkiye geneline oranının da yüzde 10,1 olduğu görülüyor.

Komşu kentlerde kira fırsatçılığı

OHAL bölgesinde işten çıkarmalar yasaklandı!