Demiryolunda serbest rekabete 'tek acenta' engeli

Pandemiyle birlikte denizyolu taşımacılığında yaşanan konteyner krizi, yük taşımacılığında demiryoluna talebi artırdı. Taşımacılıkta demiryoluna yönelen firmalar, altyapı yetersizlikleri ve TCDD’nin tek bir firmayı acente- operatör olarak yetkilendirmesi nedeniyle ortaya çıkan sorunları aşamıyor. Lojistik sektörü yetkilileri, TCDD’nin tek bir firmayı acentesi olarak atadığını, bu durumun sektörde haksız rekabete yol açtığını savunuyor.

Aysel Yücel'in Dünya'daki haberine göre Türkiye’den Çin’e trenle ilk ihracat seferini gerçekleştirmesi ile tanınan Pasifik Eurasia, TCDD’nin resmi operatörü olarak belirlediği firma. Lojistik sektörünün yeni oyuncularından olan Pasifik Eurasia, iş insanı Fatih Erdoğan’ın yönetiminde 2019 yılında kurulmuştu.

Sektör yetkililerine göre TCDD, acentesi olan bu firmaya çeşitli indirimler yaparken, ekipman tedarikinde de öncelik tanıyor.

Lojistikçiler: Tarife dışı engel konuluyor

Yetkililer, doğu ülkelerine yönelik taşımalarda bu firmanın desteklendiğini, diğer lojistikçilerin serbest rekabet koşullarında hizmetlerini sunmalarına tarife dışı engeller konulduğunu iddia ediyor.

Lojistikçiler, “TCDD, bir acente belirlerken lojistik sektörü temsilcilerini davet etmedi. Tek yetkili acente belirleyeceğini bizlere söylemedi. Biz birden bire böyle bir şeyle karşılaştık. Bunu sorduğumuz zaman TCDD yetkilileri, ‘Bu firma bize 1 milyon ton yük taahhüdü verdi’ diyor. ‘Ben de aynı garantiyi verirsem bana bu hizmeti verecek misin?’ diye soruyoruz. ‘Yok, onların süresinin bitmesini bekleyeceğim’ diyor. Dolayısıyla burada TCDD’nin hepimize eşit rekabet şartlarında iş yapabileceği bir ortam yaratması lazım. Demiryollarında tam rekabet şartları hala geçerli değil. Türkiye’de bu işi iyi bilen profesyonel firmalar var. Onlara da aynı haklar tanınmalı. Biz fiyat istediğimizde TCDD yüksek fiyat veriyor. Ya vagon vermiyor ya da çoğu kez ‘git acentemiz olan firmadan al’ diyor. Sektör şeff afl ık bekliyor. Sektör eşit rekabet ortamı yaratılmasını bekliyor” iddialarında bulunuyor.

Haberde, TCDD ve Pasifik Eurasia yetkililerinin iddialarla ilgili sorulara yanıt vermediği de ifade edildi. 

Firmalar güçbirliği arayışında

Dünya'daki haberde, edindiği bilgiye göre 30’a yakın firmanın güçbirliği yapmak için bir çalışma başlattığı belirtildi.

Tamamına yakını lojistikçi olan sözkonusu firmalar, TCDD’ye taşıma garantisi verebilecek ve bu alana yatırım yapabilecek bir oluşumu gündemlerine aldılar.

Demiryolundaki en önemli sorunlardan biri de giderek artan kapasite sorununa karşı, özel sektör yatırımlarının önünün açılmaması. Yetkililer, ‘Kağıt üzerinde serbestleşme var ama firmaların yatırımları teşvik edilmiyor, altyapı geliştirilmiyor, lokomotif ve ray altyapısı yetersiz. Türkiye’nin büyüme ve ihracat hedefl erine ulaşabilmesinin demiryolundaki engellerin kaldırılması ile mümkün” diyor.

Türkiye’de yapılan yük taşımacılığında demiryolunun payı yaklaşık yüzde 1. Avrupa’da 2019 istatistiklerine göre bu oran 17,6. Bazı Avrupa ülkelerinde bu oran yüzde 25’e kadar çıkıyor. Türkiye’nin yüzde 1’lik oranıyla Avrupa’nın çok gerisinde kaldığını dile getiren sektör yetkilileri, yapılacak yeni yatırım ve düzenlemelerle demiryolu yük taşımacılığının payının en az yüzde 10’a çıkarılması gerektiğini savunuyor. Bunun için de ilgili devlet kurumlarının yatırımcının önünü açması gerektiğinin altı çiziliyor.

Serbest rekabet hiç olmadı

Demiryolunda serbestleşme ilk kez 2012 yılında gündeme gelmiş, sadece yerliler değil, yabancı şirketler de yatırım konusunda planlar yapmaya başlamıştı. Dünya devi firmalar Türkiye’de vagon üretimi planlarını açıklarken, Türkiye’de sektöre yeni oyuncular girdi. Yasa 24 Nisan 2013 tarihinde çıktı, Türkiye Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleştirilmesi Hakkında Kanun ile TCDD, demiryolu altyapı işletmecisi olarak yeniden yapılandırıldı. TCDD’nin tren işletmesi ile ilgili birimleri ise ayrılarak TCDD Taşımacılık AŞ kuruldu. Ancak sektör temsilcileri, eksik mevzuatlar ve altyapıdaki aksaklıklar nedeniyle serbestleşme sürecinin tam olarak işleyemediğini ve firmalar için eşit rekabet ortamının sağlanamadığını öne sürüyorlar.

7 yıldır 1 vagon yatırımı bile yok!

Serbestleşme sürecinin istenilen noktaya gelememesi mevcut yatırım planlarının da askıya alınmasına neden oldu. Yetkililerin aktardığına göre, özel sektörde yaklaşık 7 yıldır tek bir vagon yatırımı bile yapılmıyor. Oysaki birçok Türk lojistik sektörü, yasa ilk çıktığında yüzlerce vagon yatırımı yapacağını açıklamıştı. Vagon yatırımlarının yanı sıra birçok firma lokomotif yatırımı da planlıyordu. Ancak yasaya rağmen şu anda sadece TCDD Taşımacılık AŞ ve geçen yıl onun resmi operatörü olarak tanıtılan Pasifik Eurasia’nın lokomotifi var. Dolayısıyla hem lojistikçiler hem sanayiciler yüklerini sadece bu iki şirketin lokomotifleri ile taşıtabiliyor.

Demiryollarından rekor zarar

Türkiye'den ihracat treni Çin'e ulaştı