Beklentilerin altında gerçekleşen mayıs ayı enflasyonu beraberinde birçok soru getirdi. Enflasyonda düşüş sürecek mi? Hangi kalemler enflasyonun düşüşünde olumlu etkilerken, üretici fiyatlarındaki makas açılacak mı? Kurumların detaylı enflasyon analizleri ve beklentileri ise şu şekilde oluştu:
Akbank Ekonomik Araştırmalar Bölümü tarafından hazırlanan analizde, enflasyonun Mayıs'ta aylık %0,89 artış göstermesinde ekonomik kapanmalar ile talebin düşük kalmasının etkili olduğu değerlendirilirken, aylık tüketici enflasyonuna en önemli katkının ulaştırma kaleminden geldiğine de dikkat çekildi. Giyim fiyatlarının enflasyonu aşağı çektiği ve yıllık enflasyonun da %17,14'den %16,59'a gerilediği görülürken, ÜFE'deki artış ile ÜFE-TÜFE makasının da yüksek seyrettiği hatırlatılıyor.
Analizin devamında öne çıkanlar şu şekilde:
ÜFE, Mayıs'ta aylık bazda %3,92 artarken, yıllık bazda ise artış %35,17'den %38,33'e yükseldi Kasım 2018'den bu yana en yüksek seviye.
TCMB, son Enflasyon Raporu açıklamalarında enflasyonun Nisan ayında tepe yapmasını ve yılsonu enflasyonun %12,2 (%10,0-%14,4 orta noktası) olmasını beklediğini, sıkı duruşun korunacağını belirtmiş idi. TCMB, dün gerçekleştirdiği toplantıda, enflasyonun Eylül'e kadar göreli yatay seyretmesinin akabinde önemli düşüşe geçmesinin beklendiğini belirtti.
Mayıs ayında aylık bazda enflasyona en önemli katkılar ulaştırma, konut ve giyim kalemlerinden geldi hizmetler sektörü kalemlerindeki artış eğilimi devam etti.
Gıda: Gıda fiyatları Mayıs'ta aylık bazda %0,29 arttı ve aylık enflasyona 0,08 puan katkı sağladı. Diğer taraftan yıllık gıda enflasyonu, %16,98'den %17,04'e yükseldi. TCMB son Enflasyon Raporu'nda gıda enflasyonu tahminini %11,5'tan %13,0'e revize etmişti. Önümüzdeki birkaç ayda mevsimsel etkilerle, gıda fiyatlarının enflasyon üzerinde yarattığı yukarı yönlü baskı azalabilir. Salgın kaynaklı belirsizlikler, tarımsal emtia fiyatlarındaki artış gıda enflasyonu üzerinde yukarı yönlü riskler.
Giyim: Giyim kalemi, mevsimsel ortalamaların altında artış gösterdi.
Ulaştırma: Akaryakıt ve otomobil fiyatlarındaki artışın etkisiyle, aylık bazda %2,56 artış göstererek, enflasyona 0,39 puan ile en fazla katkıyı yapan kalem oldu.
Konut: Yılbaşından bu yana her ay doğalgaza %1 zam yapıldı.
Hizmet kalemleri: Lokanta ve oteller kalemi 0,06 puan, eğitim kalemi aylık bazda enflasyona 0,01 puan katkı sağladı. Eğlence ve kültür kalemi enflasyonu 0,04 puan aşağı çekti.
Ek maliyet unsurları, salgın kaynaklı belirsizlikler çekirdek enflasyon üzerinde yukarı yönlü risklerin devam etmesine neden oluyor.
Gelecek dönemde de enflasyon üzerinde riskler devam ediyor
Enflasyon beklentilerinde yükseliş eğilimi devam ediyor. 11 Haziran'da TCMB Beklenti Anketi açıklanacak. Son beklenti anketinde, yılsonu enflasyon beklentisi %13,12'den %13,81'e yükselmişti.
ÜFE'de devam eden artış, maliyet baskılarının güçlenerek devam etmesine neden oluyor.
Salgın nedeniyle tedarik zincirinde yaşanan aksaklıklarla ortaya çıkan arz kısıtları ve kurda son dönemde görülen artış ek maliyet baskısını da artırıyor.
Kısıtlayıcı önlemlerin kalkması, hizmetler sektörü üzerinde ek maliyet baskısı yaratabilir.
Global emtia fiyatları ve gıda fiyatları yüksek seyrediyor.
Diğer taraftan, sıkı para politikasının devamı, hem kur hem de talep üzerinde etkili olarak maliyet ve talep kaynaklı enflasyonist riskleri sınırlayabilir.
BASKI ALTINDA KALAN SEKTÖRLERE DİKKAT!
İş Bankası tarafından hazırlanan analizde ise, beklentiler şu şekilde:
Mayıs’ta aylık TÜFE enflasyonunun beklentilerin oldukça altında kalması olumlu bir gelişme olarak not edilmekle birlikte, izleyen döneme ilişkin belirsizliklerin sürdüğü görülüyor. Küresel emtia fiyatlarında gelinen yüksek seviyeler ile önde gelen merkez bankalarının erken sıkılaşma olasılığının tartışıldığı bir ortamda finansal piyasalarda yaşanan oynaklıklar enflasyon üzerindeki risklerin sürmesine neden oluyor. Salgına karşı alınan tedbirlerde normalleşmenin ardından fiyatları baskı altında kalan sektörlerde de fiyat artışlarının gündeme gelebileceği düşünülüyor.
Marbaş Menkul Değerler tarafından hazırlanan analizde, " TÜİK verilerine göre TÜFE'de (2003=100) 2021 yılı Mayıs ayında bir önceki aya göre %0,89, bir önceki yılın Aralık ayına göre %6,39, bir önceki yılın aynı ayına göre %16,59 ve on iki aylık ortalamalara göre %14,13 artış gerçekleşti. Aylık TÜFE’nin %0,89 açıklanmasıyla yıllık enflasyon %16,59 olarak hesaplanmıştır. Yıllık enflasyon 2020 Ekim ayında gördüğü seviye olan %11,89’dan sonra Kasım ayında yükselişe başlarken, ilk kez Mayıs ayında yıllık bazda düşüş görülmüştür.
Yıllık en düşük artış %2,90 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşti.
Aylık en yüksek düşüş gösteren grup %1,32 ile eğlence ve kültür oldu.
TÜİK verilerine göre Üretici fiyat endeksi (ÜFE) Mayıs ayında %3,92 olarak gerçekleşti. Aylık ÜFE’nin %3,92 açıklanmasıyla yıllık üretici fiyat endeksi %38,33 olarak hesaplanmıştır. Yıllık ÜFE 2020 Temmuz ayında %8,55’ten sonra yükselişe geçmiştir. Ekim ayında %20’lerin üzerini gören ÜFE Mayıs ayında yükselişini sürdürerek yıllık %35,17’den %38,33’e çıkmıştır. Son açıklanan Mayıs Ayı ÜFE verisiyle ÜFE ve TÜFE arasındaki fark artmıştır.
Yıllık Yİ-ÜFE'ye göre 20 alt sektör daha düşük, 9 alt sektör daha yüksek değişim gösterdi Yıllık en düşük artış %6,64 ile elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı, %8,58 ile giyim eşyası, %12,64 ile deri ve ilgili ürünler olarak gerçekleşti. Buna karşılık ham petrol ve doğal gaz %217,86, kok ve rafine petrol ürünleri %167,09, ana metaller %84,66 ile endekslerin en fazla arttığı alt sektörler oldu. Aylık YİÜFE'ye göre 19 alt sektör daha düşük, 10 alt sektör daha yüksek değişim gösterdi Aylık tek azalış %0,22 ile temel eczacılık ürünleri ve müstahzarları alt sektöründe gerçekleşti. Buna karşılık ana metaller %8,97, ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç) %8,41, kok ve rafine petrol ürünleri %7,99 ile endekslerin en fazla arttığı alt sektörler oldu" diye belirtildi.
KURLARDA YÜKSELİŞ OLMAZSA GERÇEK DÜŞÜŞ EKİM'DE
Vakıfbank tarafından hazırlanan analiz raporunda da, yaşanan düşüşte Mayıs ayında özellikle hizmet sektöründe yaşanan kapanmanı etkili olduğu belirtilirken, “Mayıs’ta TÜFE’nin beklentilerin altında kalmasında eğlence ve kültür grubunun bu yıl Mayıs ayları bazında değerlendirildiğinde 2010 yılından bu yana ilk defa düşüş göstermesi, giyim ve ayakkabı grubunun geçmiş yıllar ortalamasının altında artması, taze meyve sebze fiyatlarındaki düşüş ve hizmetler sektöründe fiyat artışlarının sınırlı kalması etkili oldu. Mayıs ayında yaşanan kapanmanın etkisiyle beklentilerin altında kalan enflasyonda Haziran’da ise açılmanın etkisini göreceğiz. Kapanma döneminde pazarların kapanması ve malların üreticinin elinde kalması sonucu taze meyve sebze fiyatlarında Mayıs’ta %6.37’lik bir düşüş yaşandı. Ancak Haziran’da hem cafe ve restoranların açılması hem de turizm sezonunun açılmasının etkisiyle gıda ve alkolsüz içecekler grubunda yukarı yönlü bir hareket yaşanacaktır. Ayrıca bazı illerimizde daha fazla hissedilen kuraklığın etkisiyle de gıda ürünlerinin fiyatlarında yukarı yönlü baskı oluşacaktır. Bunun yanı sıra manşet enflasyon ve çekirdek enflasyonda düşüş yaşanmasına rağmen Yİ-ÜFE’de yükseliş devam etti ve Yİ-ÜFE’deki yükselişin TÜFE üzerindeki gecikmeli yukarı yönlü etkisi de Haziran’da görülebilir. Bu nedenle enflasyonda önümüzdeki dönemde bir katılık görebiliriz. Bir başka ifade ile olumlu baz etkisiyle enflasyonda düşüş devam edebilecek olsa da kapanmanın ardından özellikle cafe ve restoranların açılmasının hizmetler sektöründe fiyatlar üzerinde yaratacağı yukarı yönlü baskı ve Yİ-ÜFE’deki yükselişin yaratacağı maliyet baskısı nedeniyle düşüşün sınırlı gerçekleşeceğini ve önümüzdeki birkaç ay enflasyonda katılık yaşanabileceğini düşünüyoruz. Öte yandan kurlarda beklenmedik bir yükseliş yaşanmaması durumunda enflasyonda gerçek anlamda düşüşün Ekim’de başlamasını bekliyoruz" denildi.