Dursun Ali Yaz [email protected]

Mali analizde küresel devrim: ENTEGRE RAPORLAMA

Bize yeni bir kavram gibi gelmesine rağmen, dünyada son elli yıldır tartışılan, külliyat, mevzuat, dil ve standartlarını oluşturan sürdürülebilirlik kavramı; bilinmesi, anlaşılması ve uygulanması gereken bir konsept olarak karşımıza çıkıyor.

Kitabın sonundan konuşursak, ‘yeni dünyada yeni bir ekonomik yapı kurgulanıyor.’ Türkiye kamuoyu hatta sermaye piyasaları cenahı pek ilgilenmese de, zamanın yeni ruhu, ekonomik kalkınma paradigmasını değiştirerek yerini ‘sürdürülebilir’ uygulamalara bırakıyor.

Peyami Safa’nın ünlü analojisi ile söylersek;

Reel sektörün davranış ve alışkanlıklarını ilgilendiren her konu, sermaye piyasasının ilgi alanına girer, girmelidir.

Muhasebe politikalarının değiştiren her mevzuat, sermaye piyasalarının ilgi alanına girer, girmelidir.

Mali raporlama şablonlarını değiştiren her yenilik, sermaye piyasalarının ilgi alanına girer, girmelidir.

Dikkatinizi çekerim!

Dünyayı geçtim, yaşadığımız şu coğrafyanın ekonomik, sosyal ve çevresel sorunlarına çözümler tasarlamayı da geçtim. Sadece dünyadaki değişimi görmek gerektiğini çok kıymetli sermaye piyasası ilgililerine hatırlatmak istedim, başka bir şey değil.

Finansal raporlama sürecindeki devrimin ayak sesleri

İnsanoğlunun karşı koyamadığı tek şey gülümseyen bir yüz ifadesidir zira güven verir. Gülümsemek veya somurtmak bireysel raporlamadır. Kaknem suratlı birisinden yardım istemek aklımıza gelmez.

Şirketlerde de durum aynıdır. Kurumsal Sosyal Sorumluluk (Social Responsibility Accounting) adıyla 1970’lerde başlayan sevimli gözükme çabaları[1], Sürdürülebilirlik konseptine evrildi ve 15 yıl kadar önce sürdürülebilirlik (Sustainability Reporting) raporlama standartlarını[2] belli bir çerçeveye oturtmayı başardı.

Kozmetik kaygılarla başlayan bu çalışmalar, çok geçmeden 17 Aralık 2009 tarihinde Prens Charles hamiliğinde gerçekleştirilen ‘Sürdürülebilirlik için Muhasebe Forumu’nda (Accounting for Sustainability-A4S); Entegre Raporlamaya (Integrated Reporting) geçilmesi ve bu hedefi hayata geçirmek için Uluslararası Entegre Raporlama Konseyi (International Integrated Reporting Council-IIRC) kurulmasına[3] kadar uzandı.

Sanayi devrimiyle başlayan ve halen tüm dünya ekonomilerinin kullandığı temel mali tablolar, hızla değişen piyasa beklentilerini karşılamaktan uzaktır. Başka bir ifadeyle sadece finansal rakamlara bakarak; kredi alma, yatırımcı bulma, müşteri hatta itibar kazanma dönemi sona erdi.

Gerçekten de, 2,5 milyon insanı istihdam eden çaptaki küresel şirketlerin veya işlem türünün artışı, ticari organizasyonların bazı devletlerden büyük yapılara ulaşarak doğal kaynaklara zarar vermesi, bu dev organizasyonların bir hamlede milyonlarca çalışanının hayatını kaliteyle donatması veya gözden çıkarması kamu kurumlarının istekleri dışında çok farklı rapor şablonu doğmasına yol açtı. Zira paydaşların ögeleri genişlemiş, toplumların öncelikleri değişmişti. Artık bir şirketin yatırım kararı vermesi veya vazgeçmesi, belli coğrafyaların sadece gelir düzeyini değil yaşam kültürünü bile derinden etkileyecek seviyeye gelmişti.

Finansal raporlamanın tarihine baktığımızda ise, yirmi yıl öncesine kadar, tamamen sayısal olgulardan beslenen bilanço ve gelir tablosu gibi geleneksel ve kural temelli tablolar ürettiğine şahit oluyoruz. Küresel iş yapma biçimlerinin değişmesi ve çeşitlenmesiyle bu tablolar beklentileri karşılayamaz oldu. Yine geleneksel raporların türevi diyebileceğimiz denetim, derecelendirme, mali analiz, faaliyet, sosyal sorumluluk ve sürdürülebilirlik raporlarıyla bu açık kapatılmaya çalışıldı.

Entegre raporlama

Kısaca ortaya koyduğumuz sayısal ve sayısal olmayan pek çok rapor, ilgili şirket hakkında kanaat sahibi olmak isteyen paydaşların (ortaklar, devlet, medya, çalışanlar, müşteri ve tedarikçiler, sivil toplum kuruluşları, halk, kredi kuruluşları vs) bilgi kirliliği ile karşılaşmasına yani kafa karışıklığına sebep oldu.

Aslında bu geniş yelpaze, şirketlerin karmaşık faaliyetlerini daha şeffaf kılma ihtiyacından ortaya çıkmıştı. Ancak farklı uzmanlar tarafından üretilen çok sayıda raporun, paydaşlar tarafından anlaşılması, analiz edilmesi hatta onlara ulaşılması bile önemli bir sorun olmaya başladı.

Bu gelişmeler sonucunda, kamu otoritesi dışındaki sivil inisiyatiflerin kendilerini daha iyi ifade etmenin yollarını aramaya başladı ve yepyeni bir raporlama standardına geçme kararı aldı. Beş yıl önce başlayan bu çalışmalara ‘entegre raporlama’ veya ‘bütünleşik raporlama’ adı verildi.

Buraya kadar olgusal açıdan ele aldığımız ‘entegre raporlama’ için akademik zeminde bir tanım vermek gerekirse; ‘Globalleşmenin getirdiği çok farklı sayıdaki ekonomik, sosyal ve çevresel raporların, belli bir sistematik içerisinde konsolide edilerek, standart görünüme ve yorumlamaya olanak sağlayan şablon’ şeklinde ifade edebiliriz.

Kurumsal sosyal sorumluluk çalışmalardan sürdürülebilirlik faaliyetlerine oradan da en son entegre raporlama çatısı altında toplanan, tüm bu baş döndürücü gelişmeler, bilinen raporlama yaklaşım ve şablonlarını yerle bir etmiştir.

Söz konusu gelişmeler, finansal raporlama konsepti için bir devrimdir!

Mali analize konu olan finansal raporların çerçevesi genişliyor, içeriği değişiyor. Haliyle mali analizin tanımından, yol haritasına kadar yenilenmesi gerekiyor.

İşte bu da, mali analiz bilimi açısından bir devrimdir!

Sayınlar!

Beğenmediğimiz kapitalizm başka ideolojilere pabuç bırakmadan hem kabuğunu hem kanını değiştiriyor.

Kapitalizm, kapitalizmin kurdu oldu.

Bu da, bilinmesi gereken en büyük ekonomik devrimdir!

[1] Carol A. TILT, Corporate Social Responsibility Accounting and Accountants. In Professionals’ Perspectives of Corporate Social Responsibility. New York, USA: Springer, ss. 11-32, s. 13.

[2] https://www.globalreporting.org/information/sustainability-reporting/Pages/default.aspx

[3] http://http://www.accountingforsustainability.org/investors/pensions-event-2013