Yeni ticaret savaşları gündemde

Dünyada yaşanan, enerji krizi, çip sıkıntısı, Rusya-Ukrayna savaşı, gıda krizi ve geçim krizlerini ağırlaştıran enflasyon hız kesmeden devam ediyor. Küresel ekonomi tüm bu gelişmelere paralel doğrultuda faiz artışlarına da bağlı olarak yavaşlıyor.

Dünya Ticaret Örgütü (WTO) verilerine göre 2021’de yüzde 9,7 büyüyen küresel ticaret bu yıl sadece yüzde 3,5 büyüyecek. Hilal Sarı'nın Dünya'daki haberine göre, karamsar senaryo gerçekleşirse büyüme sadece yüzde 2,8 olacak. Pasta küçüldükçe, daha büyük pay alabilmek için uygulanan korumacı politikaların sayısı da günden güne çoğalıyor. ABD-Çin ticaret savaşlarının yanı sıra Transatlantik (ABD-Avrupa) ticaret savaşlarının yeniden hortlayabileceğine ilişkin uyarılar da gelmeye başladı.

"Vergi anlaşmaları hızlandırılmalı yoksa ticaret savaşları yeniden hortlayacak."

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’nde (OECD) 136 ülkenin desteklediği küresel vergi anlaşmalarına öncülük eden isim Pascal Saint-Amans, küresel vergi anlaşması hızlı bir şekilde uygulanmadığı takdirde yeni ticaret savaşları yaşanabileceği konusunda uyardı. Yüzde 15 minimum kurumlar vergisi getiren ve en büyük 100 çokuluslu şirketin faaliyetlerini yürüttükleri ülkelerde daha fazla vergi ödemelerini sağlayacak vergi anlaşmasının bir an önce devreye sokulması gerektiğini belirten Saint-Amans “Alternatif o kadar kötü ki. Bu iş BigTech’in ötesine de geçer ve ilaç sektörü gibi çokuluslulara sıçrar” diye konuştu. Pazartesi günü OECD’deki görevinden ayrılacak olan Saint- Amans ABD ve Avrupa’yı anlaşmayı uygulamamaları halinde ticaret savaşlarını yeniden hortlatacaklarını ve yüzlerce milyar dolar zararla karşı karşıya kalabileceklerini söyledi.

Stok maliyetleri yeniden yükselecek

Bu ticaret savaşlarının sonunun nereye varacağı hayli belirsiz ve tedarik zincirlerinde büyük değişimler yaşanıyor. Financial Times için “Çip Savaşları gerçeğine hazırlanmak zorundayız” başlıklı bir yazı kaleme alan küresel ekonomi editörü Rana Foroohar’ın da ifadeleriyle “Tedariğini ticaret savaşlarından korumak isteyen üreticilerin stok maliyetlerinin yeniden artması, on yıllardır kullanımda olan just-in-time tedarik zinciri yönetiminin tekrar gözden geçirilmesi bekleniyor.”

Macron ve Scholz, Biden’ın yeni yasasından rahatsız

Transatlantik ticaret bağlarında da yeni çatlaklar oluşmaya başladı ve Avrupa Birliği, Joe Biden’ın Enflasyonu Düşürme Yasası’nın detaylarını - rekabeti engelleyeceği düşünülen teşviklerini - bu hafta ABD’li yetkililerle görüşecek. Almanya ve Fransa, mevcut krizlerin çözümüne ilişkin birçok konuda farklı tutumda olsa da, liderleri geçtiğimiz günlerde Paris’te bir araya gelen iki ülke Washington’u küresel ekonomideki rekabetin dengesini bozmakla suçluyor.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve Almanya Başbakanı Olaf Scholz, ABD’nin şirketlerin üretimlerini ABD’ye kaydırmaları için sağladığı teşviklerin rekabeti bozduğu görüşünde. Politico’da yer alan ve konuya yakın kaynaklara dayandırılan analize göre bu rekabetin dengesini bozan destekler Avrupa Birliği’nin çözmeye çalışacağı bir sorun. Enerjide ve savunmada sürekli ihtilaf halinde olan Macron ve Scholz bir konuda hem fikir: AB, Joe Biden’ın Enflasyonu Düşürme Yasası’ndan rahatsız ve şirketlere vergi indirimleri ve enerji teşvikleri sağlayan yasaya karşı misilleme yapılabilir. Fransa Cumhurbaşkanı Macron çarşamba günü yaptığı açıklamada “Amerikalılar gibi bizim de teşviklerimizi Avrupalı üreticilere ayıran Avrupa’da Üretileni Al (Buy European Act) yasamız olması gerekir” diye konuştu. Macron Çin’in teşviklerle sanayisini koruduğunu, ABD’nin teşviklerle sanayisini koruduğunu, Avrupa’nın ise yol geçen hanı olduğuna işaret ederek Scholz ile görüşmesinde bu konuda çok yakın görüşleri olduğunu ve konu üzerinde çalışmaya devam edeceklerini vurguladı.

Almanya Başbakanı Scholz “Buy European Act” ifadelerini kullanmadı çünkü korumacı politikaları savunmak istemiyor ancak Biden’ın yasaya ilişkin açıklamalarının ardından “Avrupa’nın ABD ile Enflasyonu Düşürme Yasasını ‘derinlemesine’ ele alacağını” söylemişti.

ABD, AB’nin Çin’e ihracatı kısıtlamasını istiyor

ABD ticaret yetkilileri, AB'li mevkidaşlarından Rusya ve Çin’e uyguladıkları ihracat kontrolü rejimine benzer şekilde Çin’e ihracatlarda belirli kısıtlamalar uygulanmasını istiyor. Bloomberg’de yer alan habere göre AB ticaret bakanlarının Prag’da gerçekleştireceği gayriresmi toplantıya ABD Ticaret Temsilcisi Katherine Tai de katıldı ancak görüşmelerde konunun resmi olarak ele alınıp alınmayacağı bilinmiyor.

Ukrayna Savaşı nedeniyle Rus şirketlere uygulanan birçok ihracat kısıtlamalası, ABD tarafından ‘ulusal güvenlik’ endişeleriyle Çinli şirketlere de sık sık uygulanıyor ve son olarak bazı gelişmiş çiplerin ve çip üretim teknolojilerinin Çin’e ihracının engellenmesi de öne çıkan alanlardan. Çin’in yedi yıl Trump başkanlığından da önce açıkladığı “Made in China 2025” programı - özellikle çiplerde - birçok alanda Çin’in batı teknolojilerinden bağımsızlaşma isteğine dayanıyordu.

Bazı uzmanlara göre ABD’nin yeni ihracat kısıtlamaları Çin’in teknolojik bağımsızlığına karşı atılan adımlar. Çin ise şirketleri için hukuki mücadeleyi sürdürüyor ve her fırsatta atılan bu korumacı adımların “ABD’nin teknolojideki hegamonyasını sürdürülebilmesini amaçladığını” vurguluyor.

Ticaret savaşlarının yeni versiyonu hurda savaşları

ABD Ticaret Bakanlığı'ndan 'çip' uyarısı

ABD-Çin ticaret savaşında yeni cephe açıldı