YEKA ihalelerinde yaprak dökümü

Uygulanmaya başladığında Türkiye’de yenilenebilir enerji sektörünün önünü açan Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması (YEKDEM), sistemde yapılan değişiklikler ve ülke kredi risk priminin (CDS) yükselmesi nedeniyle cazibesini yitiriyor. Yapılan son ihalelere yabancı katılımı olmadı. Yerli sermaye ise yatırım iştahını kaybetmekten şikayetçi. DÜNYA’dan Erkan Çakan'a açıklamalarda bulunan sektör temsilcileri, değişen mevzuatla birlikte yabancı yatırımcının yapılan son YEKA ihalelerine katılmadığını belirterek, “TL bazlı ihalelere yabancı ilgi göstermiyor” dedi.

Sektör temsilcilerinin verdiği bilgiye göre, TL’ye dönülmesinden sonra 2021 ve 2022 yılında yapılan ihalelerde yabancı yatırımcının ortaklık veya direk yatırımı bulunmuyor. Geçen yıl 24-27 Mayıs’ta yapılan YEKA GES-3 ihalesinde 74 adet GES’i 30 şirket kazandı. Bu şirketler arasında yabancı yatırımcı yok. Yakın zamanda yapılan YEKA GES-4’ün 1 ve 2’nci kısım yarışmalarına da yabancı yatırımcı yer almadı.

Özellikle Rusya-Ukrayna savaşıyla öne çıkan enerji krizi, dikkatleri yenilenebilir kaynaklara yöneltti. Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması (YEKDEM), bu dönemde Türkiye’nin son yıllarda bu alanda önemliyatırımlar yapılmasına öncülük etmiş ve uluslararası sermayenin de dikkatini çekmişti. Ancak, YEKDEM mekanizmasında yapılan değişiklikler, ihalelerin TL bazlı olarak yapılması, bunların yanı sıra Türkiye kredi risk primi CDS’nin tarihi seviyelere yükselmesi, sisteme olan ilgiyi düşürdü. Yabancı firmaların bu nedenle ihalelere katılmamaya başladığı, yerli firmaların da benzer şikâyetlerde bulundukları belirtiliyor. Son olarak 28 ve 29 Haziran’da yapılan YEKA ihalelerine de yabancı firma katılımı olmadı.

'İhalelerimizi ısrarla TL bazlı yapıyoruz'

Konuyla ilgili  Yenilenebilir Enerjiyatırımcıları Derneği (GÜYAD) Başkanı Cem Özkök, yerli ve yabancı yatırımcının son dönemde yenilenebilir enerjiyatırımlardan “kaçtığını” belirterek “Yapılan ihalelere ve kamunun piyasa raporlarına bakın. Kaç tane yeni doğrudan yabancı yatırımcı YEKA ihalelerine girmiş? Yeniyatırım yapmış? İhalelerimizi ısrarla TL bazlı yapıyoruz. Bu ihalelere yabancı yatırımcının ilgisi olmadığını gördük” dedi. Özkök şöyle konuştu: “Yapılan son mevzuat düzenlemeleri sektörde yatırımları yavaşlattı. Yakın vadede de yeniyatırımları geciktirecek. Oysa 1. YEKDEM mekanizması, elektrik üretiminde ithal kaynaklar yerine yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının özendirilmesi amacına hizmet etmiş ve başarılı olmuştu.”

YEKDEM mekanizmasının TL bazlı çalışmaya başlamasından sonra piyasada beklenen yatırım ivmesinin sağlanamadığını ifade eden Özkök, “Türkiye’nin yenilenebilir enerji sektörü yabancı yatırımcı tarafından ilgi duyulan ve krizlere rağmen proje finansmanı bulma olasılığı olan yegane sektördür. YEKA ihalelerine bakıyorsunuz, bütün ekonomi kurallarını kırarak ters korelasyon gösteriyor. Ama bir anlamı olmalı değil mi? Anlamı şu; şartnamedeki eskalasyonla satış rakamları projenin finansmanını ve yapılabilirliğini sağlayan bir noktaya gelmedikçe bu santraller devreye giremeyecek. Dolar bazlı yapılan ihalelerin bile 5 seneden önce sisteme bağlanamadığı düşünülecek olursa, eskalasyona tabi TL satış fiyatlarına sahip olan projelerin zamanında devreye girmesi daha zor” dedi.

“Sadece yatırımcıyı değil piyasa oyuncusunu da kaçırıyoruz”

TEİAŞ verilerine göre Türkiye’nin bu yılın Mayıs ayında toplam kurulu kapasitesinin 100 bin 666 MW olduğunu ifade eden Özkök, “2022’ye toplam 99.819 MW ile girmiştik. Yüzde 0,85’lik bir artış var. Yürürlükteki önlisans adediyatırımcı davranışını bize gösterir. EPDK raporlarına baktığımızda ocak ayında 1 tane başvuru olmuş ve yürürlükte 231 adet ön lisans varmış, şubat ayında ise 3 başvuru, mart ayında 2 başvuru olmuş. Yürürlükteki önlisans adedine bakacak olursak şubatta 230, martta ise 227 adet. Proje havuzuna yeni giriş olmadığı için havuz azalıyor. Yaniyatırım yapmak isteyen yatırımcı yok” diye konuştu. Tüketimin artmasına karşın tüketimi karşılayacak potansiyel santral havuzunun boşaldığını söyleyen Özkök, “Yeni lisans alanlar var ama lisans iptalleri, yani piyasadan çıkış da var. Piyasadaki oyuncu sayısı da azalıyor. Rakamların bize söylediklerini doğru yorumlamak gerek. Sadece yatırımcıyı değil piyasa oyuncusunu da kaçırıyoruz” dedi.

'Uygun kredi bulunamıyor'

GENSED Başkanı Halil Demirdağ yükselen risk priminin yabancı yatırımcıyı kaçırdığını, yerliyatırımcının da fi nansman bulmak da zorlandığını anlattı. Demirdağ, “Uluslararası finans kuruluşları kredi verirken ülkenin risk primine göre kredi veriyor. Yerliyatırımcı da uygun kredi bulamıyor. Tekrar yenilenebilir enerjide yatırımların artması için ülke risk priminin düşmesi ve YEKDEM mekanizmasının güncel şartlara göre revize edilmesi gerekir” dedi.

"Yüksek risk primi maliyeti yükseltiyor"

TÜREB Başkanı İbrahim Erden "Ülke risk priminin yüksek olmasının yatırımı riskli gören yabancıyı pazardan çıkarttı. Ülkedeki ekonomik göstergelere göre yabancı yatırımcı bekle-gör durumuna geçti” açıklamasını yaptı. BİYOGAZDER Başkanı Altan Denizsel, yapılan değişiklerle birlikte biyogazda da yeniyatırımların olmadığını söyledi. YEKDEM’de garanti fiyatının düşük olduğunu belirten Denizsel, “Hem yerli hem de yabancı yatırımcı, bu fiyatlardan yatırım yapmayı göze almıyor” dedi.

Türkiye, son yıllarda yaptığı atakla önemli bir noktaya geldi. Özellikle 1. Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Belgelendirilmesi Ve Desteklenmesine İlişkin Yönetmelik’in (YEKDEM) devreye girmesi hem yerli hem de yabancı yatırımcının yoğun ilgisiyle karşılaşmıştı. 2017’de yapılan 1. YEKDEM kapsamında yapılan RES ve GES ihalelerine yerli-yabancı ortak girişim grupları damgasını vurmuştu. 3 AĞUSTOS 2017’deki YEKA-1 RES’in bin megavatlık rüzgar enerjisi ihalesine dünyanın en büyük ilk 10 üreticiden 8’i teklif vermişti.

Bakanlık güneşte 12 YEKA belirledi

Rüzgar enerjisinde 2 bin megavatlık mini YEKA planlanıyor