Küreselleşme sona ermiyor, şekil değiştiriyor

FINANSGUNDEM.COM - DIŞ HABERLER SERVİSİ

Tüm dünyada, küreselleşmenin etkisini yitirdiği ve içe kapanmacı bir anlayışın giderek yükseldiği düşünülüyor. Ancak bazı uzmanlar, bu süreci, küreselleşmenin sonu olarak değil, bir çeşit şekil değiştirmesi olarak nitelendiriyor.

Finansgundem.com’un derlediği bilgilere göre, küreselleşmenin çöküşü büyük ölçüde abartılıyor. Uzmanlar mal ve sermaye akışının hâlâ çok güçlü olduğunu ve ancak beklenmedik şekillerde geliştiğini öne sürüyor.

Yatırımlar değişiyor

Bloomberg’den Daniel Moss’un analizine göre, küreselleşme uğruna çok fazla gözyaşı dökmemek gerekiyor. Malların, hizmetlerin, sermayenin ve teknik bilginin ulusal sınırların ötesindeki istikrarlı akışı ciddi bir durma noktasına gelmiş değil. Küresel ekonomi de onarılamayacak kadar parçalanmadı. Aksine, yatırımlardaki bazı değişikliklerin, ABD endüstrisini Çin'in etkisinden kurtarmak şöyle dursun, Çin'in tedarik zincirlerindeki varlığını bile güçlendirmesi olası gözüküyor.

ABD - Çin ticaretinde ve döviz ticaretinde rekor

Üretimin ülke içine taşınması yani ‘reshoring’, jeopolitik olarak müttefik ülkelerden üretim ve kaynak sağlama yani ‘friend-shoring’ ve bölümlenme yani ‘fragmentation’ gibi moda terimler gündemde olsa da bu kavramlar tek başına ele alındığında kademeli olarak görünebilecek gelişmeleri çerçevelemek için etkili bir yol sunuyor. Bu tür söylemlerin Davos toplantılarında büyük meydan okumalardan korkmadan güvenle kullanılabileceğini söylemek mümkün ancak bu kavramların aksilikler ve itirazlarla karşılaşması da bir o kadar muhtemel. Örneğin, ABD-Çin ticareti, ayrışmayla ilgili bilinen tüm yazılara ve görüşlere rağmen geçen yıl rekor seviyeye yükseldi.

Bu kavramların diğer bir kusuru da akılda kalıcı ifadelerin nüansları iyi yapamamasında yatıyor. Mal sevkiyatı gerçekten zirveye ulaşmış olabilir ancak hizmetler muhteşem bir ivme kazanmış durumda. Bank for International Settlements'a göre, piyasaların en küresel alanı olan döviz ticareti, günde göz kamaştırıcı bir şekilde 7,5 trilyon dolara yükseldi.

Korkutma taktiği mi?

Ekonomi Politikası Araştırma Merkezi ve Uluslararası Para Fonu tarafından hazırlanan yeni bir yayın, bu tür gerilimleri inceliyor ve son birkaç yılda yaşanan aksaklıkları bir perspektife oturtmaya çalışıyor. Evet, ticaret akışları ve dolar tahsisi önemli bir dönüşümden geçiyor. Ancak bu, incelikli, düzensiz olabilir ve popüler etiketlerin benimsenmesini sorunlu hale getirecek şekillerde ortaya çıkabilir. Bu değişimlerin Donald Trump veya salgınla da başlamadığını bilmek gerekiyor. Bu durum ise bunların daha uzun ömürlü olmasını ve en nihayetinde çıktılarının daha az tahmin edilebilir olmasını sağlıyor olabilir.

Bu, Asya'ya ve Starbucks, Microsoft ve Boeing gibi markaların eski Sovyet bloğuna amansız bir şekilde yayıldığı ve Japon otomobil üreticileri ve Avrupalı çip üreticilerinin yönlendirdiği tedarik zincirlerinin ileriye doğru ilerleyişinin damgasını vurduğu 1990'lardan farklı bir alana karşılık geliyor. Çağdaş sahnenin farklı bir havası olduğu kesin ama yine de ekonomi tarihinin yeniden yazılması konusunda yetersiz kalıyor.

IMF Araştırma Direktörü Pierre-Olivier Gourinchas, sistemin dayanıklılığını kabul ederken trendlerden cesaretinin kırıldığını şu sözlerle ifade ediyor: “Küreselleşmenin ortadan kalkmasıyla ilgili tüm söylentilere rağmen, son yıllarda ticaretin birçok şoka karşı oldukça dayanıklı olduğu ortaya çıktı ve dünya ekonomisi hala yüksek düzeyde entegre durumda. Ticari ilişkilerin en gergin olduğu Çin ile ABD arasındaki ticarete baktığımızda bile, 2022'de ABD'nin Çin'den ithalatının 2017'ye göre yüzde 30'un üzerinde olduğunu görüyoruz. Peki bunların hepsi 'korkutma taktiği mi?' Tam olarak değil. Henüz parçalanmış bir dünyada olmasak da sistemde önemli çatlaklar da gözlemliyoruz.”

Doğrudan yabancı yatırımın galipleri ABD müttefiki

Gourinchas, Trump tarafından uygulanan ve Joe Biden tarafından devam ettirilen tarifelere tabi olan ABD'nin ürün ithalatının gözle görülür şekilde azaldığını belirtiyor. Sermaye akışları, nispeten engelsiz olmakla birlikte, ikisi arasında ayrım yapmak mümkün olduğu ölçüde, ulusların stratejik ve ekonomik bağlarını yansıtmaya başlıyor. Bir zamanlar Soğuk Savaş'ın kalıntısı olarak kabul edilen sanayi politikası da yeni bir ivme kazanıyor.

Bunlardan bazıları iyi işlenmiş zeminler olarak kabul edilmeli. İlgi çekici olan, Gourinchas, değer zincirleri ve doğrudan yabancı yatırımlarla ilgili olarak, Güney Kore ve Kanada gibi Amerikan doğrudan yabancı yatırım yarışının en büyük galiplerinden bazılarının Washington'un müttefikleri olduklarını söylüyor. Göreli olarak kaybedenler ise Çin ve şaşırtıcı bir şekilde Vietnam. Çin kısmı mantıklı ancak Vietnam sıklıkla ticaret çatışmalarının galibi olarak selamlanıyordu. Ülkenin komşusuyla gergin ilişkilerle dolu uzun bir geçmişi bulunuyor ve ABD'ye adım adım yaklaşıyor. Bilindiği gibi Biden da yakın zamanda ilişkilerin ısınmasını kutsamak için Hanoi'yi ziyaret etti.

Çin’e yönelik bağımlılık devam ediyor

Gourinchas’ın araştırmasında, Kaliforniya Üniversitesi’nden Caroline Freund ile Dünya Bankası ve IMF'den ekonomistlerin yazdığı bölümde daha fazla kırışıklık ortaya çıkıyor. Bu bölümde, tarifelerin ABD ile Çin arasında bir miktar ayrışmaya neden olduğu ancak bunun dünyanın ikinci büyük ekonomisine olan bağımlılığın kopmasına neden olmadığı belirtiliyor. Araştırmada, dolaylı bağlantıların çoğalmasıyla bunun tersinin daha doğru olduğu ifade ediliyor. Farklı kaynaklar isteyen Amerikalı müşterilere hizmet verebilmek için bu üçüncü ülkeler hâlâ Çin'de üretilen malzemelere veya bunların bileşenlerine ihtiyaç duyuyor. Başka bir deyişle, uzmanlığınızı veya niş alanınızı bir gecede büyütemiyorsunuz.

Freund ve çalışma arkadaşları, verimlilik ile karmaşıklığı çözme arzusu arasında büyük gerilimler görüyor. Ağustos ayında Fed'in Jackson Hole toplantısında sunulan bir makalede, Harvard Business School'dan Laura Alfaro ve Dartmouth College'daki Tuck School of Business'tan Davin Chor benzer bir noktaya değiniyor. Çin'in nihai sahibi olduğu fabrikaların değer zincirlerinden koparılmasının zor olacağına dair ifadeler ise şöyle: “ABD'nin Çin'e doğrudan bağımlılığının azalmasına rağmen, Çin'in AB, Meksika ve Vietnam dahil 'dost' ülkelerdeki ithalat payında artış oldu. Her ne kadar Çin'in ABD'de doğrudan yabancı yatırım yoluyla ve yerli üretim yoluyla politika kısıtlamalarını aşmaya yönelik diğer ülkelerin stratejilerini kopyalaması pek mümkün olmasa da, Çinli firmalar kritik alanlarda doğrudan yabancı yatırımı ve Vietnam ve Meksika'daki üretim tesislerini artırıyor.”

Sonuç olarak denebilir ki, ekonomik ve finansal parçalanmada gözlemlenen bu tuhaflıklar, eğer gerçekten tanık olunan şey buysa, insanların ve pazarların gerçekte ne kadar bağlantılı olduğunun yeniden altını çiziyor.

Küreselleşmenin hangi aşamasındayız?

Yeni küreselleşme Çin’den mi yayılıyor?

Ticaret savaşları ile küreselleşmenin sonu yıkıcı olacak

Kovid, savaş ya da enflasyon, ticaretin küreselleşmesini engelleyemiyor