Döviz bulmakta zorlanıyoruz?

Dün açıklanan cari açık rakamlarından sonra Milliyet yazarı Güngör Uras rakamlardan pek memnun olmayarak cari açık sorununu bugün köşesine taşıdı. Sorunun hala devam ettiğini dile getiren Uras, bunu da 'el kesesinden harcamak' olarak nitelendiriyor.

Uras ayrıca döviz bulmakta sıkıntı çektiğimizi belirterek döviz kaynağını yazdı. Uras'a göre, cari açık küçülüyor ama bu sefer açığı kapatacak döviz bulmak zorlaşıyor. Bono ve repo için gelen ‘sımsıcak para’ olmasa döviz bulamayacağız.

İşte Uras'ın o yazısı;

Cari açık sorunu devam ediyor. Ters anlatımla, cari açık sayesinde kazandığımızdan fazla yemeyi sürdürüyoruz.

-  Cari açık (döviz açığı) küçülüyor. Aylık açık 6 milyar dolarlardan 4 milyar dolarlara geriledi.
-  Cari açık ayda 6 milyar dolarlarda dolanırken ülkeye her ay daha fazla döviz girişi olduğundan, açığı kolay kapatıyorduk. Fazla döviz nedeniyle döviz fiyatı ucuzluyor, döviz rezervi artıyordu.
-  Aylık açık küçüldü ama yılbaşından bu yana açığı kapatacak kadar döviz girmiyor. Döviz girişi yavaşladı. “Sağ olasın nereden geldiği belli olmayan döviz” sayesinde açığı zor kapatıyoruz.
-  Şimdilerde Türkiye’ye gelen döviz, bono ve repo için gelen döviz. Bu döviz, günlük faiz ve döviz kuru oynamasından para kazanmak için gelen “sıcağın ötesinde sımsıcak döviz.”
-  Cari açık küçülüyor ama 2014 açığı gene de 50 milyar dolar olacak. Milli gelirin yüzde 6’sının üzerinde döviz açığı vereceğiz. (Yani, milli gelire, dışarıdan gelen 50 milyar dolar borcu ekleyip harcayacağız.)
Bono, repo için gelen döviz olmasa döviz bulamayacağız.

Dövizsiz kalmaktan iyidir

Haziranda bono ve repo için ülkeye 7 milyar döviz geldi. Bonoya, repoya faiz ödedik. Bono, repo için gelen döviz geldiği gibi bir günde çıkar gider ama... Olsun... Dövizsiz kalmaktan iyidir (!)
Haziran ayı cari açık 4.0 milyar dolar. Açığı kapatmakta kullanılan döviz 2 kanaldan giriyor; (1) sermaye hareketi kanalı, (2) Nereden geldiği belli olmayan döviz kanalı.
-  Sermaye hareketiyle gelen döviz de 3 farklı şekilde geliyor:
1) Doğrudan sanayi ve hizmet yatırımı için gelen döviz ile gayrimenkul satın almak için gelen döviz. Haziranda net 742 milyon, 6 ayda 4.6 milyar dolar döviz girişi oldu.
2) Borsa ile bono ve repo için gelen döviz. Borsa için haziranda döviz gelmedi. 153 milyon dolar çıkış oldu. Bono ve repo için 7 milyar dolar döviz geldi. 6 ayda borsa, bono, repo içinse 10.1 milyar dolar geldi.
Haziranda bono ve repo için gelen döviz önceki 5 ayda gelen net döviz toplamından iki kat büyük.
3) Bankaların ve özel sektörün döviz kredileri. Aylık kredi kullanımlarında büyük dalgalanmalar oluyor. Haziranda net kredi girişi yok. Ödemeler nedeniyle çıkış var.  
-  Nereden geldiği, nereye gittiği belli olmayan döviz trafiği haziranda ters işledi. 1.3 milyar dolar döviz çıkışı oldu. Ama ilk 6 aydaki toplam giriş 6.3 milyar dolar.

El kesesinden harcamak

Cari açık el kesesinden para harcamaya imkân verir. Açığı kapatmak için gelen döviz milli gelire eklenerek harcama gücünü artırır. Ege Cansen anlatımıyla bir örnek vereyim. 2012’den 2013’e milli gelir artışı 34 milyar dolar. 2013’te yurtdışından gelen döviz 65 milyar dolar. “Abicim, bu yollar hangi parayla yapılıyor, bu Mercedes’ler hangi parayla alınıyor? AVM’lerdeki mallar nasıl satın alınıyor?” İşte bu parayla...

Ne demişler? “Hasandağı arpalıktır, eğer saban yürürse, her derde bir değirmen, eğer suyu gelirse. Güzel gidiş bu gidiş, eğer sonu gelirse” Demişler ama... Dertlenmeye gerek yok. 2004’te cari açık 14, 2006’da 32, 2010’da 45 milyar dolardı, 2013’te 65 milyar dolar oldu. “Bu, sürdürülemez bir durum” diye dertlenenler vardı. Yıllık 50 milyar dolarla açığı sürdürüyoruz. Evvel Allah, bu yıl da ufukta tehlike görülmüyor. Özetle “Güzel gidiş bu gidiş, eğer sonu gelirse...”

Güzel gidiş... Eğer sonu gelirse...

Haziran ayında ülkeye sermaye hareketiyle 6.9 milyar döviz girişi oldu. Nereye gittiği belli olmayan 1.3 milyar dolar döviz çıkışından sonra kalan 5.5 milyar dolarla açık kapandı. 1.5 milyar dolar da rezervlere eklendi. Yılın ilk yarısında açık 24.1 milyar dolar. Ülkeye sermaye hareketiyle giren döviz 19.0 milyar dolar, nereden geldiği belli olmayan 6.3 milyar doların eklenmesiyle 25.4 milyar dolar oldu..