2020 pandeminin etkisiyle dünya çapında krizler yılı olmayı sürdürüyor.
Merkez Bankası'nın (TCMB) karı da 2020 yılında sert şekilde düştü. TCMB’nin internet sitesindeki bilanço verilerine göre, 2019'da 55,8 milyar TL olan vergi öncesi kar, 2020'de 4 Aralık itibarıyla 21,8 milyar TL'ye gerilemiş durumda.
TCMB, 2019 yılındaki karının 44,5 milyar TL'lik kısmını kar transferi ile 11,1 milyar TL'yi de vergi olarak Hazine'ye aktarmıştı.
Bu yıl kar oranında yaşanan düşüş, Hazine'ye kar transferi ve vergi olarak aktarılacak parayı da azaltacak.
MERKEZ BANKASI NERDEN KAR EDİYOR?
TCMB'nin gelirleri net faiz gelirleri ve net faiz dışı gelirler olarak ikiye ayrılıyor. Net faiz gelirlerinde bankalara borç verilen para, TCMB'nin en temel gelir kalemi oluyor. Faiz dışı gelirlerde ise yabancı para işlemleri ilk sırada yer alıyor.
Faiz oranı ve toplam fonlama miktarı, faiz gelirlerini etkiliyor.
TCMB'nin 2019 yılı bağımsız denetim raporuna göre, bankanın net faiz geliri 19 milyar TL olmuştu. Net faiz dışı geliri ise 36 milyar TL idi. Faiz dışı gelirde, 39,4 milyar TL'lik net yabancı para işlem karı öne çıkmıştı.
KARI DÜŞÜREN DÖVİZ AÇIĞI MI?
2019 yılında TCMB'nin ağırlıklı ortalama fonlama maliyeti yüzde 21 civarında gerçekleşmişti.
2020 yılında bu oran yüzde 10'a geriledi. Ancak geçen yıl yıllık ortalama net fonlama 56 milyar TL iken, bu yıl 158 milyar TL oldu.
Bankanın karındaki düşüşün bu durumda, esas olarak net faiz dışı gelirindeki düşüşten kaynaklanmış olabileceği görülüyor.
Sözcü'den Emre Deveci haberine göre, uzmanlar, bu yıl kardaki düşüşün, döviz kurları artarken TCMB'nin swap (döviz-TL takası) hariç ekim sonunda -57,3 milyar dolara inen net döviz pozisyonundan kaynaklanmış olabileceğine işaret etti.
2020 yılı bağımsız denetim raporu açıklandıktan sonra TCMB’nin karındaki düşüşün hangi kalemlerden kaynaklandığı net şekilde görülebilecek.
KUR MÜDAHALESİNDE REZERVLER ERİDİ
TCMB’nin brüt rezervi ekim sonu itibarıyla 84,5 milyar dolar olsa da, bu rakam rezervlere dair net tabloyu yansıtmıyor. Çünkü bu rakamdan bankaların zorunlu karşılık olarak TCMB’de tuttuğu döviz ve altınlar ile yine bankaların TCMB’ye belirli bir süre için swap (takas) ile ödünç verdiği döviz ve altınlar çıkarıldığında, ortaya çıkan rakam: -48 milyar dolar.
Ekonomist Haluk Bürümcekçi’nin TCMB’nin döviz giriş çıkışlarını gösteren verilerinden yaptığı hesaba göre, Ocak 2019-Ekim 2020 dönemindeki 22 ayda net rezervlerde mevcut rakamla olması gereken rakam arasındaki fark tam 133,2 milyar dolar.
Uzmanlar, bu rakamın büyük kısmının kuru düşük tutmak için kamu bankaları aracılığıyla gayriresmi yollardan satıldığına işaret ediyor.
Rezervlerin bu şekilde harcanması, TCMB’nin swap hariç net döviz pozisyonunu ekim sonunda -57,3 milyar dolara kadar geriletti.