Çin’de gölge bankacılık

Uluslararası piyasalar uzmanı Şant Manukyan, bu kez farklı ama çok ilginç bir pençeden baktı. Çin ve gölge bankacılığı mayasa yatıran Şant Manukyan, konuyla ilgili görüşlerini Fortune Türkiye’de kaleme aldı…

ÇİN: GÖLGELERİN KISALDIĞI ÜLKE; GÜNEŞ BATIYOR AMA HEMEN GECE OLMAYACAK

Gölge bankacılık…  Aslında bu deyim sıradan yatırımcının hayatına 2008 krizi ile girdi. Gölge bankacılıktan ziyade o zamanlar popüler terim SIV (özel yatırım aracı) olmuştu. Şimdi Çin’le beraber ‘’gölge’’ öne çıkıyor. Finansal istikrar Kurulu (FSB) 2012 yılında  “olağan bankacılık sistemi dışında aktör ve faaliyetlerde yapılan kredi aracılığı”  olarak tanımlamıştı. Standart bankacılık, yani mevduat toplama ve kredi verme veya sigortacılık işlemleri dışında yapılan, örneğin banka iştirakleri üzerinden  mevduat ve kredi işlemleri, teminatlandırmalar, tezgahüstü (OTC) işlemler, SIV’ler üzerinden seküritizasyonlar vs. bu tanıma giriyor. Bu tanımı da IMF’nin Şubat 2014 tarihli bir çalışmasından…

Gelelim ana akım yatırım bankalarının dışında daha tarafsız çalışmalar üzerinden Çin gölge bankacılığına bir girişe… Öncelikle 10 sene önce tamamen banka kredileri üzerinden dönen sistemde artık kredilerin payı yüzde 50’lere gerilemiş durumda. Bilanço dışı finansman teknikleri, Çin özelinde konuşursak trust kredileri, şirketler arası kredilerin vs. grafikte gördüğünüz üzere payı yüzde 30’a çıkmış durumda.

Rakamların güvenilirliği tartışılır olsa da Çin Merkez Bankası’nın (PBOC) sağladığı veri ve dağılımları bankanın web sitesinde görebilirsiniz. Risk tüm bölgelere eşit dağılmış değil. Şanghay’da gölge bankacılığının payı yüzde 46 olurken Tibet yüzde 45, Heilongjiang yüzde 45, Guizho yüzde 42 ve yüzde Yunnan 42 şeklinde gidiyor.

Trustların ulaştığı büyüklükle ilgili pek çok rakam duymuş olabilirsiniz. Resmi istatistiklere göre ise https://www.xtxh.net/Trust_Statistics/19124.html büyüklük  10.9 trilyon yuan. Ancak detaylara baktığınızda, bunun yarısına yakını yani 5,2 trilyonluk kısmı finansman amaçlı. Yatırım kalemi ise yüzde 32.5 olarak verilmiş.

Bankaların hangi koşullar altında bu ürünlerden sorumlu olduğu önemli. Zira hatırlarsanız Çin Endüstri ve Ticaret Bankası (ICBC) geçtiğimiz aylarda sorumluluk ( Creditequalsgold #1 Collective Trust Product) taşımadığını ifade etmişti. Bankalar sadece ürünün dağıtımına aracılık yapıyorlarsa sorumlu değiller. Ancak önceki örnekteki gibi kolektif değil de tekil trust tarzı  (kredi seküritizasyonunda  kullanılıyor) bir üründe sorumluluk taşıdıkları varsayılıyor. ( Bu iki ürün arasında banka  ve şirketin aldığı ücretlerde de çok farklı). Şayet trust finansal piyasalara yatırım yapmış ise kesinlikle yatırımcısı sorumlu tutuluyor. Diğer vakalar ise gri bölgede kalıyor.  Bu vakada trust’ın 3 milyar yuan kredi sağladığı kömür şirketi batınca trust katılımcılarının akıbeti tartışma konusu olmuştu.

Resmi verileri incelediğimizde, geçtiğimiz haftalarda temerrüdün eşiğinden dönen kömür sektörünün de içinde bulunduğu endüstri ve ticari şirketler kaleminin 10,9 trilyon yuanlık trustların yüzde 28,14’lük kısmını oluşturduğunu görüyoruz. Bu en çok korkulan kalem zira içinde fazla yatırım ve kapasitenin yoğunlaştığı çelik, kömür ve benzeri endüstrileri barındırıyor.

Ardından yukarıda bahsettiğim yerel hükümetlerin projelerini fonlamakla kullanılan trustlar var. Bunların büyüklüğü yüzde 25,25 ile altyapı kaleminde, yüzde 10 ise emlak yatırımlarında. Yuanın hareketi bu sektör için özellikle önemli.

Devletin tamamen dışarıda durduğunu varsayarak bilançoyu incelemeye devam edelim. Varlık büyüklüğü 10,9 trilyon yuan. Sermaye ne kadar? 255,5 milyar yuan. Yani artık alışageldiğimiz bir oran olan 1-50 kaldıraç var diyebiliriz. SIV’ler neden krize girmişti?  Uzun vadeli yatırımlarını ağırlıklı kısa vadeli borçlanarak fonlamaları ve Lehman’la beraber bu piyasaların kuruması ile. Finansman kaleminin yüksek olduğunu belirtmiştim. Çin’in şansı, fonlama ağırlıklı yerel piyasalardan sağlanıyor ve kontrol altında tutulması daha kolay. Ancak Çin’in tek sorunu trust yapıları değil; hatalı büyüme modeli, verimsiz ama istihdam sağladığı için kapatılamayan KİT’ler değerli yuan, sağlıksız bankalar bu sorunlardan birkaçı. Daha önceki yazılarımda da sık sık değindiğim bir ülke Çin ve güneş batıyor. Yeni bir 2008 olmayabilir ancak kimse bu ülkeyi küçümsememeli.