Ayça Karaca [email protected]

Küresel Hasar Raporu

Korona virüsünün global ekonomide ve finansal piyasalarda 2008 krizinden bu yana eşi benzeri görülmemiş bir şekilde yarattığı sarsıntı devam ediyor. Virüsün yayıldığı ülkelerde sene başından bugüne kadar 200 bini aşkın kişi enfekte olurken 8 binden fazla kişi de hayatını kaybetti.Bu  ülkelerde ekonomik ve sosyal hayat durma noktasına gelirken durum küresel ekonomi açısından da bir  pandemi haline geldi. Dünya Sağlık Örgütü’nin Çin’de ortaya çıkan virüsün yeni  merkezi ilan ettiği Avrupa’da ise durum ulusal güvenlik sorunu haline geldi. İtalya ve Fransa başta olmak üzere bir çok AB üyesi karantina ilan etti.

Bu kapsamda AB Parlamentosu Ekonomik Politikalar Dairesi tarafından hazırlanan 17 Mart 2020 tarihli hizmete özel raporda virüsün küresel ekonomide yarattığı zararın görünümü bölgeler bazında değerlendiriliyor. Rapora göre değişen tüketici davranışları, tedarik zincirindeki kesintiden zarar gören firmalar ve talebin aniden durması ekonomiler üzerinde çok ciddi hasar yarattı. Ayrıca küçük ve orta ölçekli işletmelerin, hizmet sektörünün –hoteller, restoranlar, kafeler etkinlikler, sanatçılar, serbest çalışanlar ve diğerleri- hayatta kalması da şu anda çok riskli görünüyor.  Her ne kadar doğası gereği çok farklı olsa da mevcut kriz 2008/09 krizine benzer hatta daha fazla ekonomik etkiye sahip olarak değerlendiriliyor. Bölgeler bazında da krizin yarattığı hasarda raporda inceleniyor.

Euro Bölgesi Büyümesi : Bölgede bazı ülkeler kısmi ya da tam karantina uygularken Euro Bölgesin büyümesinin alacağı darbenin daha önce tahmin edilenden de  yüksek olması öngörülüyor. Oteller, restoranlar, dinlenme ve eğlence tesisleri ve ulaştırma sektörü ciddi ölçekte etkilenirken Euro Bölgesi’nde ilk çeyrekte küçülmeden kaçınmak mümkün görünmüyor. Dayanıklı mal satışları da düşerken yatırımlar da askıya alınıyor. Ocak ve Şubat aylarındaki olumlu rakamlara rağmen yılın ilk çeyreğinde Euro Bölgesi’nde %6,5 küçülme (yıldan yıla) bekleniyor.

Ayrıca Nisan ayında da  büyüme rakamlarında normale hızlı bir dönüş beklenmiyor. Negatif etkilerin ikinci çeyrekte de kendisini hissettireceği ve yıllıklandırılmış  %-1 daralmaya neden olacağı öngörülüyor. Avrupa Merkez Bankası’nın(ECB) kredilerin batışından kaçınmak için önlemler aldığı ve hükümetlerin fırtınayı yatıştırmak için her gün yeni önlemler açıkladıkları düşünülecek olursa ikinci yarıda yukarı yönlü bir büyüme hala olası görülüyor. Ancak artan belirsizliğin bu ihtimali de azalttığı belirtiliyor.

Enflasyon: Petrol fiyatlarındaki hızlı düşme ve zayıflayan büyüme ile birlikte enflasyon tahminleri 2020 için %1’in altında olarak revize edildi.  

ECB: Finansal piyasalarda yaşanan büyük dalgalanmalar ve negatif ekonomik göstergelerin ışığında ECB daha fazla eyleme geçmesi yönünde baskı hissetse de uzmanlar rmevduat faizinde indirime gitmenin doğru bir politika olduğu konusunda şüphe taşıyor. Bankalardaki negatif etkinin giderillmesi amacıyla aşırı likidite için tabakalandırma (tiering) sisteminde değişiklik sağlanabilir.  Kamu ve özel sektör tahvilleri alınmak üzere geçici bir varlık alım programının da 2020 yılı sonuna kadar sürdürüleceği  vurgulanıyor.

10 yıllık tahviller:Tahvillerin getirilerinin önümüzdeki haftalarda da %-0,7 düzeyinde seyretmesi bekleniyor. Ancak krizin ekonomideki zararı somutlaştıkça daha da düşebileceği vurgulanıyor. Yılın ikinci çeyreğinde riskten kaçınmanın azalmasıyla getiri eğrisinde artış olabileceği öngörülüyor.  

Çin

Büyüme: Çin halihazırda dünyanın en büyük üreticisi ve tedarikçisi konumunda ve dünya genelindeki ticaret hareketleriyle yaklaşık olarak 15 trilyon dolarlık bir ekonomiye sahip  bulunuyor. Küresel tedarik zincirindeki azalma ve talepteki sert düşüş Çin’in hem arz hem de talep şoku yaşamasına neden oldu. Bu çöküşe nakit akışını ve yeni yatırımları rahatlatacak şu ana kadar GSYİH’nın %6-6,5’ine ulaşan  vergi indiriminin yardımcı olacağı tahmin ediliyor Her ne kadar ilk çeyrek büyüme tahinleri %4,5’ten %3’e düşürülmüş olsa da 2020’de %4’ün üzerinde bir büyüme bekleniyor.

Çin Merkez Bankası (PBOC): Zorunlu rezerv karşılık oranındaki düşmenin daha fazla bankayı kapsayacak şekilde genişletilmiş olması küçük işletmelere nakit akışında yardımcı olabilir. Ancak bu yardımın derecesi bankaların şirketlerin kredi riskini nasıl değerlendirdiğine bağlı olacaktır. PBOC Ağustos’ta kullanmaya başladığı bir yıllık temel borç verme faiz oranını 10 baz puan düşürerek %4.15'ten %4.05'e indirdi.  Bu ay da yeni bir faiz indirimi yapabileceği öngörülüyor.  

ABD

Büyüme: İmalat sektöründeki tedarik zincirinin çökmesi ve arz şoku, finansal piyasalardaki panik ve kaos, havayolu taşımacılığının, otel konaklamalarının ve turizmin  dibe vurması ve bir çok büyük şehirde hayatın durması  ile ABD’de ilk çeyrekte  en son 2008 krizinde yaşanan ölçekte bir daralma görülmesi bekleniyor.(%10’un üzerinde   daralma) 2020 yılı büyümesinin de %-0,5’e gerileyeceği tahmin ediliyor. Ancak tüm bu tahminler yazın işlerin iyileşeceği varsayımını temel alıyor.  

Enflasyon: Petrol fiyatlarındaki gerileme benzin fiyatlarında sert bir düşmeye yol açarken yaz aylarında manşet enflasyonda negatif rakamlara kesin gözüyle bakılıyor. Zayıflayan talep ve üctret artışları karşısında çekirdek enflasyonda da azalma bekleniyor. 

ABD Merkez Bankası (FED): FED , yeni tip koronavirüs salgınının ekonomik etkilerini hafifletmek için, 17-18 Mart'taki Açık Piyasa Komitesi (FOMC) toplantısı öncesi ikinci kez faiz indirerek politika faizini %1.00-1.25 aralığından, %0.0-0.25 aralığına çekti. Banka, 500 milyar dolarlık kısmı hazine, 200 milyar dolarlık kısmı ise ipoteğe dayalı tahviller olmak üzere, toplam 700 milyar dolar parasal genişleme de yapacak. Raporda FED tarafından  daha fazla önlem alınması bekleniyor

Asya

Büyüme : Küresel salgın Japon ekonomisini geçen yıl sonu tüketici vergi artışı yapmasından dolayı içinde bulunduğu hassas bir dönemde vurdu. Tokyo olimpiyatlarına ilişkin inşaatlar yakında sona erecek ancak olimpiyatların gerçekleşmesinin tehlikeye düşmesi büyümeyi de olumsuz etkileyecek. Japon GSYİH’sı 2020’de %1,5 daralabilir. Çin’in dışında G. Kore ise virüsün yayılmasını önlemeye yönelik aldığı tedbirler başarılı olsa da Asya’nın en kötü etkilenen ikinci ülkesi oldu.  Hükümet teşvik paketi açıklasa da 2020 büyümesinin %0-1 arasında olması bekleniyor.  

Merkez Bankaları: Japonya Merkez Bankası’nın (BOJ) bugünlerde piyasalara ekstra likidite sağlamaktan başka yapacak çok fazla bir şeyi görünmüyor. BOJ parasal genişlemeyi artırıcı yönde tedbirler alırken, Borsa Yatırım Fonu (ETF) alım miktarı yıllık 6 trilyon yenden  12 trilyon yene çıkarıldı. Kore Merkez Bankası ise 7 günlük repo faiz oranını 50 baz puan düşürerek %0,75’e indirdi.

Bu kapsamda normal zamanlarda, uygulanan  politikaların faizleri enflasyondan daha aşağıya indirdiği ve önlemlerin genişlemeci tedbirleri tükettiği düşünülse de eşi görülmemiş ekonomik baskı karşısında hükümetlerin ve Merkez Bankalarının daha fazla seçeneği yok gibi görünüyor. Tüm bu krizin yarattığı hasarın ve alınan önlemlerin  bilançosu henüz netleşmiş değil ve ekonomik ve sosyal tecrit  sürecinin ne kadar süreceğine bağlı görünüyor.