Ayça Karaca [email protected]

Aşı Avrupa ekonomisini ayağa kaldırabilecek mi?

AB Komisyonu, Avrupa İlaç Ajansı (EMA) tarafından onaylanan Pfizer - BioNTech korona virüs aşısının Avrupa genelinde dağıtımı için resmi yetkiyi hafta başında verdi. Bu aşı ve onaylanması beklenen diğer aşıların dağıtımının 2021’in 2. çeyreğinde uygulanan kısıtlamaların kaldırılmasına yol açması bekleniyor. Avrupa Parlamentosu (EP) Ekonomik ve Bilimsel Politikalar Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan 22 Aralık tarihli gizli raporda da aşılama sürecinde yaşanacak olası sorunlar ve bu sürecin AB ekonomisinde yeni yılda beklenen toparlanmayı sağlayıp sağlayamayacağı ele alınıyor.

Bu kapsamda, EMA’nın Pfizer-Biontech aşısının ardından 6 Ocak 2021’de Moderna aşısını ve kısa bir süre sonra da Astra Zeneca aşısını onaylaması bekleniyor. Raporda  aşılama sürecinde muhtemel pürüz yaratabilecek alanlar ve AB ekonomisinde yaratması beklenen gelişmeler aşağıdaki gibi sıralanıyor:

· Öncelikle, aşı için onay belirsizliğinin kalkmasına rağmen üretim kapasitelerinin aşı dağıtımını yakın vadede sınırlaması bekleniyor. Faz 3 aşamasını tamamlayan üç aşının öncelikle riskli gruplara uygulanarak bu kesim üzerindeki koruma önlemlerinin ve genel olarak  sosyal kısıtlamaların kaldırılmasına yol açabileceği öngörülüyor. Her ne kadar sırada bekleyen başka aşılar olsa da Janssen-J&Jaşısının  2021 ortasından önce onaylanacağı tahmin edilmiyor ve  CureVac ile Sanofi-GSK aşılarının 2021 ortası ya da sonlarına doğru piyasaya sürülmesi bekleniyor. Pfizer/BioNTech aşısının Avrupa’da dağıtımı Noel itibariyle başlamış olsa da Moderna ve AstraZeneca aşılarının geniş çaplı  dağıtımına ilişkin belirsizlik sürüyor.

Bu kapsamda, bu üç firma tarafından ilan edilen üretim planları ve AB’nin verdiği siparişler göz önüne alındığında bütün sağlık çalışanları ve 65 yaş üstü vatandaşlar için gerekli olan aşı  üretiminin en azından Mart sonuna dek süreceği öngörülüyor. Bu takvim diğer aşıların onaylanması gecikirse üretimde ve dağıtımda meydana gelecek olası aksiliklere karşın en iyi senaryo olarak kabul ediliyor. Ayrıca, en riskli gruplar aşılansa bile halk arasında virüsün yayılımını sürdürmeye devam edeceği düşünüldüğünde kısıtlamaların Nisan’dan çok Mayıs veya Haziran 2021’de kaldırılmaya başlanabileceği tahmin ediliyor.

· EP analistleri ikinci  olarak  aşı dozları giderek daha fazla insana ulaşacak olsa bile aşılanma sürecinin hızının ülkeden ülkeye değişecek olması üzerinde duruyor. AB Komisyonu aşılamanın koordineli bir şekilde 27-29 Aralık tarihleri arasında başlamasında ısrarcı oldu. Fakat Almanya ve Belçika bu tarihlere uyabilecek olsa bile Hollanda 8 Ocak’a kadar aşılamaya başlayamayacağını açıkladı. Danimarka ise sürüden ayrılarak dozlar ulaştıkça aşılayacağını duyurdu. AB Komisyonu  şu ana kadar bu konuda ortak bir tutum sergilemiş olsa da ABD deneyimi dağıtım başlar başlamaz politik çatlakların gün yüzüne çıkacağını gösterdi.

Anlaşmazlık konusu olabilecek alanların başında AB üyeleri arasında aşı dozlarının nasıl dağıtılacağı ve ülkeler arasında farklı demografik grupların yeterince hesaba  katılıp katılmayacağı geliyor. Bu durumun özellikle yaşlı nüfusa sahip ülkelere en riskli grupları aşılamak için yeterince aşı verilmemesi ve daha genç nüfusa sahip ülkelere  daha büyük kitleleri aşılamaları için artakalan stokların verilmesi halinde ortaya çıkabileceği öngörülüyor.  Ayrıca, aşılamaların başlangıcında koordineli davranmaları istenen ülkelerden her  Topluluk üyesi aşılamada  benzer düzeye erişene kadar kısıtlamaları kaldırmakta da koordineli davranmaları istenebilir.  Bu durum, ülkeler arasında ekonomik aktivitenin canlanmasının gerileme döneminde olduğu kadar senkronize olmayacağı olasılığını güçlendiriyor.    

· Raporda, iyimser ortamı bozabilecek son unsur olarak İngiltere’de Kovid-19 virüsünün mutasyona uğramış halinin ortaya çıkması gösteriliyor. Bilim adamlarının şu ana kadar geliştirilen aşıların etkili olabileceğini açıklaması ümit verici olarak nitelendiriliyor. Bu yeni virüsün diğer virüsten daha bulaşıcı olduğu, AB çapında daha fazla yayılabileceği ve sağlık sistemleri üzerinde baskı yaratacağı   kesinleştiği takdirde diğer hükümetlerin de İngiltere’nin aldığı karantina önlemlerini uygulamaktan çekinmeyecekleri öngörülüyor.  Bu durum 2021’in ilk çeyreğinde mevcut tahminlerde öngörülenden daha zayıf bir ekonomik canlanma görülme olasılığını arttırıyor.  

Bu kapsamda, eğer B.1.1.7 virüsünün virüsün önceki versiyonlarından daha öldürücü olduğu kesinleşir ve 2021’in ilk çeyreğinde kıtada yaygın hale gelirse riskli gruplar aşılansa bile hükümetler karantina önlemlerini kaldırmakta daha dikkatli olacaktır. Böyle bir senaryoda, 2021’in 2. çeyreğinde ekonomik aktivitedeki canlanmanın tahminlerde yer aldığı  kadar yüksek olmayacağı da öngörülüyor. Ekonomi çevrelerinin de 2021’in 2. çeyreğinde kısıtlamaların kaldırılacağı ve ekonomik canlanmanın başlayabileceği  konusunda dikkatli bir iyimserlik içinde olduğuna dikkat çekiliyor. Yeni yıl üzerinde şimdiden belirmeye başlayan kara bulutlar Avrupa’da ekonomik canlanmanın 2. çeyrekte öngörülenden daha ileri tarihlerde ve daha zayıf bir noktadan başlayacağına işaret ediyor.

* Bu yazı yazarın kişisel görüşlerini yansıtmakta olup çalıştığı kurum yazıda yer alan görüş ve düşüncelerden sorumlu değildir.