Ayça Karaca [email protected]

ABD’de 2022 sonuna kadar ekonomik beklentiler

ABD Merkez Bankası Federal Reserve (Fed) geçtiğimiz hafta faiz oranını 75 baz puan arttırarak %1,50-1,75 aralığına yükseltti. Gelecek ayda yeni bir 50-75 baz puan artış yapmayı planlıyor. Bu gelişme Kasım’da gerçekleşecek ara seçimler öncesi enflasyonun hane halkı ve şirketler üzerindeki etkisine ilişkin endişeler kadar ekonomik toparlanmaya ilişkin güveni de yansıtıyor. ABD’de tüketim harcamaları artıyor ve istihdam edilen kişi sayısının  -pandemide 25 milyon kişiden fazla gerileme olduktan sonra- önümüzdeki aylarda eski düzeyini de geçmesi bekleniyor. Oxford Analytica tarafından hazırlanan 17 Haziran tarihli raporda da Fed faiz artış kararı ve bu karar sonrası yıl sonuna kadar ABD ekonomisine ilişkin beklentiler yer alıyor.

Bu kapsamda raporda pandemi öncesi hızlı ekonomik büyümeyi 2020’de keskin ve kısa bir resesyon döneminin takip ettiği ve enflasyon ile çalışanların işte ayrılma oranında da sert bir yükselmenin gözlendiği kaydediliyor. Fed %2 enflasyon hedefliyor fakat Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) Mayıs’ta aylık % 1 artarken, yıllık % 8,6 ile Aralık 1981'den bu yana kaydedilen en büyük artışı gösterdi. Bu durum tam istihdamın yanı sıra fiyat istikrarını da hedefleyen Fed için tehlike sinyallerinin çalmasına yol açtı.

İstihdam artıyor

ABD ekonomisine Mayıs’ta 390 bin yeni kişi daha katılırken halen pandemi öncesi seviyeye yakın olan istihdam düzeyinin Temmuz-Aralık döneminde bu düzeyi geçmesi bekleniyor. İstihdam seviyesi pandemi öncesinde iki yılda 5 milyon kişi artarken bu trendin yeniden devam edeceği öngörülüyor. Fed bu ay yaptığı güncellemede işsizlik seviyesinde beklentisini Ekim-Aralık dönemi için %3,6’dan %3,7’ye yükseltirken bu oranın 2023’te %3,9  ve 2024’te %4.1 olacağını tahmin ediyor.

İşgücüne katılım oranları ise Ocak 2020’de %63,4’ten pandeminin başlamasıyla Nisan 2020’de %60,2’ye gerilemişti. Toparlanmanın yavaş da olsa devam ettiği ve bu oranın pandemi öncesinin 100 baz puan altına -%62,3’e-yükseldiği gözleniyor.  

Ücretler cephesinde artış enflasyon kadar hızlı seyretmiyor. Ücretlerdeki artışı izleyen Atlanta Federal Rezerv Bankası’na göre, tam zamanlı çalışanlar için nominal ücretler, Mayıs 2022’de sona eren 3 ayda ortalama %6,1 arttı. Fed’in enflasyon beklentilerini kontrol altında tutacağı varsayıldığında ücretlerdeki artışın enflasyonun altında kalması bekleniyor.  

Enflasyondaki yükselişin nedenleri

Fed TÜFE’yi en doğru enflasyon ölçme aracı olarak görüyor. Aralık’tan bu yana enerji ve gıda fiyatlarını içermeyen çekirdek TÜFE yaklaşık  %5 seviyesinde bulunuyor. 

Rapora göre enflasyonun yükselmesinin başlıca sebebi olarak pandemi döneminde  kamu harcamalarının vatandaşlara yapılan ödemeler sebebiyle artması gösteriliyor. Ayrıca tedarik zincirinde yaşanan kesintiler de fiyatlar üzerinde baskı yaratıyor. Ukrayna savaşı sonrası arz kaynaklı sıkıntılardan dolayı petrol ve buğday fiyatlarında da yükselme yaşanıyor. Petrol fiyatları Haziran başında 124 dolara kadar yükselerek son üç ayın zirvesini gördü.

Bunun yanı sıra ekonominin yeniden açılması pandemi sırasında ödeme yapılan fakat tasarrufa zorlanan kişilerin ikinci büyük harcama dalgası yaratmasına neden oldu. ABD’de 2020 ve 2021 yıllarında tasarrufların 5 trilyon doların üzerinde olduğu tahmin ediliyor. Tasarruflarda son dönemde yaşanan gerilemeyle tüketim harcamalarındaki normalin üzerinde artış arasında korelasyon gözleniyor.

Artan enflasyonun etkileri

Fed bu yılki toplantılarında faizlerde toplam 150 baz puan artışa gitti ve gelecek ayda faizleri yeniden 50-75 baz puan arttırması ve faiz oranını %%2,5’a yükseltmesi bekleniyor. Eylül ayında bir faiz artışı daha bekleniyor. Fed ayrıca bu ay bilançosunu aylık olarak 47,5 milyar dolar küçültmeye başladı. Eylül’de bilanço küçültme operasyonu rakamını 95 milyar dolara çıkaracak.

Bu çerçevede raporda ABD ekonomisinin dayanıklılığını gösterdiği, istihdamın hızla arttığına işaret ediliyor. Büyümede ise her ne kadar ilk çeyrekte %1,4 daralma gözlense de bu durumun artan ithalat ve azalan stokların Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’dan (GSYİH) çıkarılmasından kaynaklandığı belirtiliyor. Enflasyona ayarlı hane halkı harcamaları ise artış göstermeye devam ediyor.

Yükselen yaşam masrafları Başkan Biden’ın kamuoyu araştırmalarındaki destek oranlarını da olumsuz etkiliyor. Petrol fiyatlarındaki artışı sınırlandırmak için ABD yönetimi Stratejik Petrol Rezervlerinden 50 milyon varil petrolü piyasaya sürdü. Fiyatları çok hızlı arttıran firmalar için de soruşturma açılıyor

Bununla birlikte gelecek enflasyon beklentileri düşük kalmaya devam ediyor. On yıllık Hazine tahvilleri %3-3,5 düzeyinde seyrederek piyasaların yüksek enflasyonun 2023 sonrası kalıcı olmayacağı beklentisini fiyatladıklarını gösteriyor. Fed enflasyonun 2024’te %2 seviyesine dönmesini bekliyor.

ABD ekonomisindeki mevcut riskler

Bu gelişmeler kapsamında ABD’de GSYİH’nın 2022’nin geri kalanında daha yavaş ve pozitif oranda gerçekleşmesi öngörülüyor. Ancak enerji veya gıda piyasalarında artan sıkıntılar ve emtialarla ilgili yaşanacak problemler ya da doğal afetler resesyon riskini arttırabilir. Eğer Fed faiz artışlarının ve tahvil satışlarıyla bilanço büyüklüğünü azaltmanın zamanlamasını ve  oranını doğru ayarlayabilirse ABD ekonomisi yumuşak bir iniş yapabilir. Başkan Powell'ın ikinci kez seçilmesi nedeniyle Fed’in değişen ekonomik koşullara karşın programını bağımsız bir şekilde uygulaması bekleniyor.  

Ancak eğer Fed faizleri yeterince hızlı arttırmazsa enflasyon beklentilerinin yükseleceği ve bu durumun Fed’i derinleşen resesyon veya enflasyon beklentilerinin daha da yükselmesi arasında seçim yapmaya zorlayabileceği öngörülüyor. Eğer Fed’in daha hızlı davranması resesyona yol açarsa kısa dönem sonuçları acı verse de yeni bir döngüde uzun dönemde daha düşük enflasyonla yola devam edileceğine dikkat çekiliyor.  Güçlü tüketici/hane halkı bilançoları ABD’de resesyonun şiddetini azaltabilir. Daha agresif faiz artışları yılın geri kalanında enflasyonun hızını azaltabilir ancak ekonominin sert iniş riskini arttırır.

ABD ekonomisinde beklentiler

Bu kapsamda,  ABD ekonomisinde bu yıl yavaşlama bekleniyor. Bu durumu emtia piyasalarındaki problemlerin artması ve Fed’in yanlış politika uygulamasının kötüleştirebileceğine işaret ediliyor. Powell’ın yeniden başkan olarak atanmasının Fed’in yumuşak bir ekonomik inişi sağlamak için doğru sıkılaşma politikasını izlemesine yardımcı olacağı öngörülüyor.

Fed’in faiz artışlarının normalde iş dünyasındaki yatırımları azaltması beklenirken Covid-19 ve Ukrayna savaşı sonucu doğan tehditler hane halkı harcamalarında artışa neden oluyor. ABD dolarının Fed’in diğer merkez bankalarından hızlı faiz arttırması sonucu daha da yükseleceği ve bu durumun diğer ülkeleri daha  fazla etkileyebileceği bekleniyor. Eğer Fed’in sıkılaşma politikası resesyonu tetiklerse hane sahiplerinin bir çoğunun ek tasarrufları bulunması ve bir çok sektörün borçluluk oranının yüksek olmaması nedeniyle resesyonun çok sert hissedilmeyeceği tahmin ediliyor.

*Bu yazı yazarın kişisel görüşlerini yansıtmakta olup çalıştığı kurum yazıda yer alan görüş ve düşüncelerden sorumlu değildir.