Tutuklanması olay oldu: Navalny kim?

Rusya'nın gündemi haftalardır muhalif siyasetçi Aleksey Navalny. 2020'nin Ağustos ve Eylül aylarında Navalny iki kez ölümle burun buruna gelmiş ve suikasta uğradığı iddia edilmişti.

Rus siyasetçinin zehirlendiği İsveç ve Fransa’daki iki ayrı bağımsız laboratuvar tarafından doğrulanmıştı. Navalny zehirlendikten sonra tedavi için gittiği Berlin'den 17 Ocak Pazar günü Rusya'ya döndüğünde gözaltına alındı.

Hukukçu ve aktivist Navalny'nin ölüm emrini Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in verdiği iddia ediliyor. Putin ise Navalny’nin adını bile anmıyor. Navalny 2008’den beri Putin'e yönelik eleştirileriyle adından söz ettiriyor.

SUÇLAMA: ZİMMETE PARA GEÇİRMEK

The Wall Street Journal tarafından “Vladimir Putin’in en çok korktuğu adam” olarak tanımlanan Navalny, geçtiğimiz salı günü 3,5 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Moskova Devlet Cezaevi Dairesi, Navalny’yi, “zimmete para geçirmek” nedeniyle çarptırıldığı hapis cezasına ilişkin şartlı tahliyenin kurallarını çiğnemekle suçladı. Navalny ise zimmet suçlamasının uydurma olduğunu savunuyor.

Aleksey Navalny'nin daha önceki bir yıllık ev hapsi süresi göz önüne alınarak 2,5 yıl cezaevinde kalması bekleniyor. Navalny taraftarları ise aynı fikirde değil. Bu yüzden sokaklarda Kremlin'e karşı gösteriler yapıyorlar. Kremlin tarafı da eylemcilere müdahalenin “meşru” olduğunu savunuyor.

Rusya'da yaşanan olayların kaynağı ne ve Aleksey Navalny kim?

Sözcü’den Yaşar Özer haberinde, gazeteci ve tarihçi Cenk Başlamış ile siyaset bilimci Prof. Dr. Hasan Köni bu sorulara cevap veriyor.

1-PUTİN İKTİDARI İÇİN NAVALNY İSMİ NE ANLAMA GELİYOR?

Aleksey Navalny adının 2008 yılından beri bir şekilde gündemde olduğunu belirten Cenk Başlamış, “Üstelik bunu iktidar medyası tarafından sürekli ‘kara liste'de tutulmasına rağmen başardı. Halkın büyük bölümünün haberleri devlet kanallarından takip ettiği bir dönemde Navalny, biraz da seçeneksiz kaldığı için internet mecrasına yöneldi” diyor.

Cenk Başlamış'a göre Navalny, kendisinin de genç ve çağdaş teknolojiyi yakından izleyen bir kişi olmasının da etkisiyle, sosyal medya üzerinden, bu kanalları aktif olarak kullanan kentli, orta sınıfa mensup gençlere ulaşmayı başardı. Başlamış, Navalny için “Aslında pek çok konuda görüşü bilinmiyor, sadece yolsuzluklarla savaş ve Rusya’da adil ve dürüst seçimlerin yapılması mücadelesiyle adı öne çıkıyor” ifadesini kullanıyor.

Navalny'nin potansiyeli ne?

“Navalny'nin kurduğu partilerin kayıtlanmasına hiçbir zaman izin verilmedi. 2008’de aday olması engellendi. Katılabildiği tek seçim olan 2013 yılındaki Moskova belediye başkanlığı seçiminde propaganda olanağından yoksun olmasına rağmen yüzde 27 gibi yüksek sayılabilecek bir oy almayı başardı. Rusya’da iktidar için önemli olan isimler değil, yönetime muhalefet yapabilecek güce sahip olunup olunmaması. Bu açıdan iktidarın genel taktiği muhalefeti daha bir harekete dönüşmeden ‘potansiyel’ aşamasındayken etkisiz hale getirmek.” 

Başlamış'a göre Navalny'nin “muhalefet lideri” unvanının hak ettiği şüpheli. Çünkü Rusya'da gerçek anlamda bir muhalefet olmadığı için bir boşluk söz konusu. “Navalny de bu boşluğu dolduruyor” derken, “İktidarla korkusuzca sadece o mücadele ediyor. Dolayısıyla Kremlin’i Navalny’nin şu anda sahip olduğu güçten çok sahip olabileceği güç korkutuyor. Bu nedenle de deyim yerindeyse ‘yılanın başını küçükken ezmek' istiyor” ifadelerini kullanıyor. 

'TÜRKİYE'DE NAVALNY TAM OLARAK BİLİNMİYOR'

Prof. Dr. Hasan Köni, Navalny'nin muhalif olması dışında Türkiye'de gerçek anlamda tam olarak bilinmediği görüşünde. 'Navalny, Batı'nın yansıttığı tarzda bir isim değil' diyen Köni, şöyle devam ediyor: 'Şu anda ABD'deki yeni yönetim Rusya ile insan hakları konusunda ve Karadeniz'deki değişik alanlarda mücadele edecek. Silahlanma yarışlarından sonra en pahalı olan şey bu. En kolay olansa insan hakları, temel hak ve özgürlükler. Kaldı ki bu Rusya'da çok yok. Böylece Rusların bu konulara odaklanması gerekecek. Yeni yönetim Beyaz Rusya ile uğraşacak, Ukrayna ile uğraşacak. Dikkat ederseniz Yunanistan üzerinden de yeni üsler kuruyorlar. Böylece yumuşak politikayla sıkıştırma ve Rusya'daki muhalefeti destekleme politikası güdecekler.'

2-PROTESTOLAR IŞIĞINDA RUSYA'YI NASIL BİR GELECEK BEKLİYOR?

Bugünkü duruma baktığımızda Navalny için sokaklara dökülen insanların oldukça kararlı olduğunu söyleyebiliriz. Son gelen haberlere göre gözaltı sayısı 11 bin civarında. Peki bu açıdan bakınca Rusya'yı nasıl bir gelecek bekliyor?

Vladimir Putin sadece yakın tarihin değil, Rusya tarihinin de en güçlü liderlerinden biri. Ancak bu meseleye sadece Putin’in gücü özelinde bakmak da doğru değil. Uzmanlara göre Rusya’daki devlet sistemine odaklanmak daha doğru. Cenk Başlamış'a göre Rusya'yı yönetenlerin öncelikler listesinde demokrasi ve özgürlüklerin ilk sıralarda yer almıyor oluşu da önemli bir etken.

‘Sinir savaşı devam edecek’

Cenk Başlamış, iktidar ve Navalny yanlısı göstericiler arasındaki sinir savaşının bir süre daha devam edeceği görüşünde, “Muhalefet kuşkusuz protestoları sıcak tutarak parlamento seçimlerinin sonucu üzerinde etkili olmak isteyecek. Ancak seçim 19 Eylül’de, yani köprünün altından çok su akacak kadar uzun bir zaman sonra. Bir yandan polisin sert tavrı, diğer yandan sert kış koşulları da göstericilerin sayısını etkileyebilir. Bu olayların Belarus’taki gibi bir halk ayaklanmasına dönüşüp dönüşmeyeceğini şimdiden söylemek ancak falcılık olur.”

‘Rusya bu tür olaylara alışkın’

Hasan Köni ise Rusya’nın bu tür olaylara alışkın olduğunu söyleyerek söze başlıyor. “Rusya’nın dağılacağını zannetmiyorum” diyen Köri, şunları söylüyor: “Rusya'da ve Çin'de herhalde bir demokrasi beklemiyoruz. Bu yüzden kalabalıkların sistemi destabilize etmesi (istikrarı bozması) pek mümkün görünmüyor. Demokrasi tarihi olmayan bir ülkeden bahsediyoruz. Bu durum Çin için de aynı şekilde geçerli. Dolayısıyla demokrasi gibi laflarla analiz yapabilmek çok mümkün görünmüyor.”

Rusya ve demokrasi

Gazeteci Başlamış, Rusya’nın demokrasi ile sadece 30 yıl önce tanıştığına dikkat çekiyor. “Rusya’nın demokrasi performansı eleştirilirken haksızlık yapmamak için bir noktayı göz önünde tutmak gerekir” diyen Başlamış’ın konuyla ilgili görüşleri şöyle: “Bir yanda örneğin yazılı anayasası olmadan yüzyıllardır yönetilen İngiltere, diğer yanda demokrasiyle sadece 30 yıl önce tanışan Rusya. Çok daha eski demokrasi deneyimine sahip olan Türkiye’nin bile inişleri çıkışları düşünüldüğünde Rusya’ya karşı daha temkinli yaklaşmak gerektiği ortaya çıkıyor.”

“Bugün Rusya’yı yönetenlerin öncelikler listesinde demokrasi ve özgürlükler ilk sıralarda yer almıyor” diyen Başlamış, şöyle devam ediyor: “Kısacası Rusya’nın karnesini elbette eleştirelim ama demokrasisinin henüz emeklemenin bile başında bulunduğu gerçeğini unutmayalım.”

3-NAVALNY, PUTİN İÇİN NE ÖLÇÜDE BİR TEHDİT?

Navalny’nin geçmişte Putin’le ilgili ortaya attığı birçok iddia var. En son Putin'in 1 milyar dolarlık çok lüks bir saray rüşveti aldığını iddia etmişti.

Cenk Başlamış'a göre Putin, Navalny'ye kişisel bir husumet duymuyor. “Putin’in şu ana kadar Navalny adını ağzına bile almadığını unutmayalım” diyen Başlamış şu ifadeleri kullanıyor: “Sadece Rusya’da değil, pek çok ülkede devleti geçici olarak yöneten siyasiler zaman içinde devletin sahibi gibi davranmaya başlıyor. İktidara yönelik protestolar yükselince de bunu devlete, dolayısıyla kendi varlıklarına bir tehdit olarak algılıyorlar.”

Başlamış, şöyle devam ediyor: “Navalny'nin hazırladığı videodaki suçlamaları büyük yankı yarattığı için bizzat Putin’in açıklama yapmak zorunda kalması çok çok önemli. Ancak Putin şu ana kadar Navalny adını ağzına bile almadı. Yine de Putin’in Navalny’yi ciddi bir siyasi tehdit olarak gördüğünü düşünmüyorum ama potansiyel bir tehdit gördüğü bence açık. Tabii Navalny’nin yükselişinde iktidarın hatalarının da rol oynadığını kabul etmek gerekiyor.”

Kremlin'in genel yaklaşımını “muhalefet yapılacaksa onu da iktidar yapar’ diye özetlemek mümkün.

Navalny'nin doktorunun ani ölümü

Navalny gösterilerinde 11 bin kişi gözaltına alındı

Rusya'da Navalny gerginliği