Otomotivdeki hedeflere 'tedarik krizi' darbesi

Küresel çapta yaşanan çip ve hammadde krizinin otomotiv sektöründe yarattığı kayıp artıyor. Araç bulunurluğu giderek azaldığı için markalar yılsonu hedeflerini birbiri ardına aşağı çekerken, ihracat tarafında da kayıp artıyor. Bu yıl ihracatta iki kez aşağı yönlü revize yapan sektör, 1.5 milyar dolarlık yeni bir kayıp öngörüsü daha yaptı. Ana sanayide yaşanan gelişmeler, tedarikçi tarafında da sipariş iptallerine neden oluyor.

2021’e umutlu başlayan otomotivciler, ocak ayında en az 1 milyon 140 bin adetlik ihracat hedefi koymuştu. Çip krizi nedeniyle nisan ayında bu rakam 1 milyon 100 bin adede çekilmişti. Çip sıkıntısının artmasının yanı sıra hammadde tedarikinde ve lojistik süreçlerinde yeni krizlerin ortaya çıkması ile otomotivciler temmuz ayında ihracat hedefini yeniden revize etti, 1 milyon 20 bin adede çekti. Yıl sonunda toplam 30 milyar dolarlık ihracat öngörüsü yapıldı. Ancak eylül ayı ile birlikte bu hedefe ulaşmanın da çok kolay olmayacağı görüldü. Aysel Yücel'in Dünya'daki haberinde sektör temsilcileri, iç pazarda ve ihracatta yaşanan son gelişmeleri anlattı.

Otomotiv Endüstrisi İhracatçıları Birliği (OİB) Başkanı Baran Çelik, ihracatta kaybın arttığına dikkat çekerek, “Maalesef çip sorunu derinleşerek devam ediyor. Çip tek başına araca monte edilen bir ürün değil. Araçlardaki dijital öğeler, teknolojik aksamlar, sensörler, kamera ve ses sistemleri, motor ekipmanları, ABS, ESP gibi ürünlerde de çip kullanılıyor. Dolayısıyla birçok parçanın tadariğinde büyük sıkıntı yaşanıyor. 30 milyar dolar olan yılsonu hedefimizi revize etmek istemiyoruz artık. İhracatta kayıpları azaltmak için her firma maksimum efor sarf ediyor. Ancak öngörümüz 1,5 milyar dolar hedefin altında kalacağımız yönünde” açıklamasını yaptı. İhracat öngörüsü yapmanın kolay olmadığına işaret eden Otomotiv Sanayii Derneği (OSD) Başkanı Haydar Yenigün de çip sorunu nedeniyle firmaların kaybının arttığını dile getirerek, “Yıl sonuna kadar geçecek sürede bu durum daha netleşecek” dedi.

Lojistik krizi de büyüdü

Hem yurt içinde hem de yurt dışında ana sanayide yaşanan gelişmeler, tedarikçilerin işlerini de azaltıyor. Taşıt Araçları Tedarik Sanayicileri Derneği (TAYSAD) Başkanı Albert Saydam, tedarik zincirinde yaşanan krizin derinleşmesi nedeniyle sektörde sipariş iptallerinin başladığını dile getirdi. Önümüzdeki dönemde yeni sipariş iptallerinin kaçınılmaz göründüğüne işaret eden Saydam, yaşanan sıkıntıların sadece çip sorunundan kaynaklanmadığını, hammadde tedariğinde de büyük sıkıntı yaşadıklarını belirtti. Saydam, şöyle konuştu: “Şu anda çip ön planda ancak bütün tedarik zincirinde zincirde alışılmamış bir durum var. Çip krizi nedeniyle üretimler durduğu gibi, bunun üzerine bir de lojistik krizi yaşıyoruz. Hammadde tedarik edemiyoruz. Sadece fiyatların artması değil, parasını verseniz de lojistiği sağlayamıyorsunuz. Konteyner bulunamadığı gibi, gemilerin limanlara yanaşma süresi 45 güne kadar çıktı. Normalde bu süre 5 ila 15 gündü. Gerekirse gemi yerine maliyete katlanarak hava kargoyu tercih ediyoruz ama ne yazık ki tedarik zincirinde durum iyi değil. Sadece bir tarafta sorun olsa yönetmek daha kolay olurdu. Ancak sorunlar zincir şeklinde birbirini tetikliyor. Hem Türkiye’de hem yurt dışında duruşlar var. Türkiye’nin ihracat yaptığı araçların üretiminde ciddi düşüşler var. Tüm bunlar işlerimize olumsuz yansıyor.”

Ne kadar araç bulunursa, o kadar satılıyor

İç pazarda talep yüksek olmasına rağmen araç bulunurluğu satışları frenliyor. Markalar birbiri ardına yılsonu satış öngörülerini düşürmeye başladı. Aralığa bile sipariş yazmakta zorlanan firmalar var. Skoda Türkiye Genel Müdürü Zafer Başar, önceki hafta Kodiaq lansmanında yıl sonu hedefl erini 10 bine yakın düşürdüklerini açıklamıştı. Toyota Türkiye ve Satış CEO’su Ali Haydar Bozkurt da geçen hafta basına verdiği bir demeçte, “Talep yüksek ama arz yeterli değil. Araç olsa 60 bin adetlerin üzerine çıkardık. Ancak son haftalarda yaşanan gelişmelerden dolayı bunun altına düşebileceğimizi öngörüyoruz” yorumunu yaptı. Sektörün yılsonu satış hedeflerine yönelik konuşan Otomotiv Yetkili Satıcıları Derneği (OYDER) Başkanı Turgay Mersin, “Hedefl er ve satışlar artık taleple ilgili değil. Bu konu tamamen arzla ilgili. Ne kadar araç bulunursa o kadar satabiliyoruz. Bulunacak araç sayısı yılsonu rakamını belirleyecek. Yıl sonunda 800-850 bin aralığında satış olacağını tahmin ediyoruz. Ancak bu rakam arza bağlı olarak değişebilir” diye konuştu.

Elon Musk’tan ‘çip’ açıklaması

Sektör temsilcileri iyi senaryoda 2022’nin başında çip krizinde iyileşme bekliyor. Kötü senaryoda ise krizin 2023’e kadar uzayacağı öngörülüyor. Tesla CEO'su Elon Musk'ın, geçen cuma İtalyan Teknoloji Haftası'nda katıldığı oturumda çip tedariğine yönelik yaptığı açıklama bir nebze de olsa sektöre umut verdi. Musk, “Bu yıl otomobil endüstrisini altüst eden küresel çip kıtlığının kısa vadede çözülmesini bekliyorum. İnşa halinde olan çok sayıda çip üretim tesisi var. Gelecek yıla kadar çip sağlamak için iyi bir kapasiteye sahip olacağımızı düşünüyorum" dedi. Diğer yandan, ABD’li danışmanlık şirketi AlixPartners'ın son tahminine göre çip kıtlığının otomobil üreticilerine maliyeti 2021’de 210 milyar dolar olacak. Mayıs ayında bu rakam 110 milyar dolar olarak öngörülmüştü. Ancak çip fabrikalarında salgın kaynaklı üretimde yaşanan aksamalar ve liman sıkışıklıkları nedeniyle lojistikte uzayan teslimat süreleri krizi derinleştirdi. Bu da sektörde çip kaynaklı kayıp öngörüsünü neredeyse iki katına çıkardı.