Nobelli ekonomist: Vergi indirimi çare değil, artırım yapılmalı

Bu yıl Nobel Ekonomi Ödülü'nü alan üç ekonomistten biri olan Abhijit Banerjee vergi indirimleriyle ekonomilerin teşvik edilemeyeceğini, vergi indirimlerinin yatırımların artmasını sağladığı iddiasının bir şehir efsanesi olduğunu söyledi. Banerjee'ye göre tüketimin artması için zenginlerden ve büyük şirketlerden vergi alınıp toplumun geneline bu parayı yaymak gerekiyor. "Bir ekonomide talebi nasıl artırırsınız? Vergi artırarak, vergi indirimleriyle değil" diyen Banerjee, vergileri düşürmenin yatırımları artıracağı iddiasının şirketler tarafından yaygınlaştırılan bir şehir efsanesi olduğunu belirtiyor. Kurumlara vergi indirimi sağlayan yönetimlere ise şunları söylüyor Banerjee: "Zaten tonlarca nakitin üzerinde yatan zengine teşvik sağlıyorsunuz."

Trump daha da düşürecek

ABD'de geçen yıl yüzde 35'ten yüzde 21'e düşürülen kurumlar vergisi sadece büyük şirketleri sevindirirken, ABD Başkanı Donald Trump 2020'de tekrar başkan seçilirse bu oranı daha da düşürmeyi planladığını duyurdu. Aralık 2017'de ABD Kongre'sinde istisnasız tüm Cumhuriyetçilerin desteğiyle kurumlar vergisini yüzde 35'ten yüzde 21'e düşüren vergi yasası kabul edildi. Bu yapılırken şirketlerin vergiden kaçınmasına olanak sağlayan yasal boşluklar ise doldurulmadı. Bu nedenle bugün çok karlı birçok şirket hiçbir vergi ödemeden faliyetlerini sürdürüyor.

Yatırımlar ancak taleple artar

Banerjee ABD gibi gelişmiş ülkelerde giderek artan eşitsizliğin halkı öfkelendirdiğini ve bugün tanık olduğumuz küresel ticaret gerilimlerinde de payı olduğunu belirterek "Büyüme adına eşitsizliğin bu düzeylere patlamasına izin verilmiş olması inanılmaz" diye konuştu. Yeni Delhi'de "Good Economics for Hard Times" (Kötü Zamanlar için İyi Ekonomi) adlı kitabının tanıtımı için konuşan Banerjee "Büyümeyi vergileri azaltarak artıramazsınız. Büyümeyi ancak parayı insanlara vererek artırabilirsiniz. Yatırımlar ancak talep artarsa artar" diye konuştu.

Fortune 500'ün 91'i hiç ödemedi

ABD Vergilendirme ve Ekonomik Politikalar Enstitüsü ITEP verilerine göre 2018 yılında milyarlarca dolar kar elde eden Fortune 500 şirketlerinden 91 tanesi 101 milyar dolar kar elde etti fakat hiç kurumlar vergisi ödemedi. Hiç vergi ödemeyen devler arasında Amazon, Chevron, IBM gibi şirketler yer alıyor. ABD'nin en büyük 500 şirketinin sadece 379'unun kara geçtiği 2018 yılında şirketlerin toplam ödediği kurumlar vergisi yüzde 11.3 oldu - resmi yüzde 21 olan düzeyin yarısından biraz fazla bir oran. Bu aynı zamanda 1984'ten bu yana yayınlanan ITEP raporlarında görülen en düşük oran oldu.

Bu 379 şirket 73.9 milyar dolar kurumlar vergisinden muaf oldu. 56 şirket ise 2018 gelirlerinin yüzde 0 ila 5'i arasında bir vergi ödedi. Sadece 25 şirket vergi indirimlerinden 37.1 milyar dolar elde etti. Yani vergi indiriminin neredeyse yarısı sadece 25 şirkete sağlanmış oldu. Bank of America, J.P Morgan Chase, Wells Fargo, Amazon ve Verizon 2018 yılında 16 milyar dolarlık vergi indirimine hak kazandı.

Beş şirket ödeseydi evsizlik biterdi

ABD 2020 Başkan aday adaylarından Bernie Sanders Amazon, Delta, Starbucks, Chevron ve General Motors'un da bu yıl hiçbir federal vergi ödemediğine dikkat çekerek "Eğer bu beş şirket yüzde 21 oranındaki kurumlar vergisini ödemiş olsaydı, ABD'deki evsizlik sorununu sonlandıracak gelirimiz olurdu ve insanlar soğukta donarak ölmezdi" dedi. Facebook'un İrlanda organizasyonu geçen yıl 15 milyar dolar kar elde etti. Fakat ödediği vergi yüzde 1'in altındaydı. Trump'ın vergi indirimleri sayesinde bu yıl 2.2 milyar dolar vergiden tasarruf etmesi beklenen Walmart, bu yıl Noel tatili süresince çalışanlarına tatil mesaisi ödemek yerine mağaza alışverişlerinde yüzde 15 indirim sunmayı tercih etti. Eşitsizlik konusunda çalışmaları olan Berkeley Profesörü Robert Reich bu durumu şu sözlerle değerlendirdi: "ABD'nin zengine sosyalizmi, geri kalan herkese zalim ve soğuk bir kapitalizmi var."

Asya'da kurumlar vergisi düşüyor

Aralarında Çin, Hindistan ve Endonezya gibi devlerin yer aldığı birçok asya ekonomisi küresel ekonomideki yavaşlamaya paralel kurumlar vergilerini düşürüyor. Çinbu yılın başlarında 280 milyar dolar tutarında gelir vergisi ve kurumlar vergisi indirimi açıkladı. Altı yılın en düşük hızında büyüyen Hindistan'da da kurumlar vergisi yüzde 30'dan yüzde 22'ye düşürüldü ve 20 milyar dolar vergi indirimi sağlandı. Endonezya da kurumlar vergisini yüzde 25'ten yüzde 20'ye düşürmeyi planlıyor.