Merkez Bankası enflasyonda gıdayı işaret etti

Merkez Bankası, tüketici fiyatlarındaki artışta gıda ve enerji fiyatları temel belirleyiciler olduğunu bildirdi.

TCMB Temmuz Ayı Enflasyon Raporunda, "Gıda yıllık enflasyonu, fiyat artışlarının alt gruplar geneline yayılmasıyla kayda değer bir oranda yükselmiştir" denildi.

Rapor şu şekilde:

Temmuz ayında tüketici fiyatları yüzde 1,80 oranında yükselmiş ve yıllık enflasyon 1,42 puan artarak yüzde 18,95 olmuştur (Grafik 1). Bu dönemde B endeksinin yıllık değişimi 0,35 puan artarak yüzde 18,51 olurken, C göstergesinin enflasyonu 0,25 puan azalarak yüzde 17,22’ye gerilemiştir (Grafik 2).

Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir önceki aya göre gıda, enerji ve hizmet gruplarının katkıları sırasıyla 1,12, 0,58 ve 0,07 puan artmış, temel mal ve alkol-tütün-altın gruplarının katkıları sırasıyla 0,19 ve 0,16 puan azalmıştır.

Mevsimsellikten arındırılmış verilerle, üç aylık ortalamalara göre B göstergesinin eğiliminde artış izlenirken, C göstergesinin eğiliminde azalış görülmüştür (Grafik 3). Bu dönemde, enflasyon eğilimi işlenmiş gıda grubunda artarken, temel mal ve hizmet gruplarında yataya yakın seyretmiştir (Grafik 4). İşlenmiş gıdadaki bu görünüm B ve C göstergelerinin eğilimlerinin farklılaşmasını beraberinde getirmiştir.

Hizmet fiyatları Temmuz ayında yüzde 1,32 oranında yükselmiş, grup yıllık enflasyonu 0,29 puan artarak yüzde 13,75 olarak gerçekleşmiştir (Grafik 5). Yıllık enflasyon lokanta-otel ve ulaştırma hizmetlerinde yükselirken, haberleşme ve diğer hizmetlerde gerilemiş, kira kaleminde ise yatay seyretmiştir (Grafik 6). Lokanta-otel grubunda, hem yemek (yüzde 2,59) hem de konaklama hizmetlerinde (yüzde 4,51) açılmanın etkileriyle izlenen yüksek fiyat artışları bu dönemde de devam etmiştir. Gıda enflasyonunda gelinen yüksek seviyeler yemek hizmetlerindeki olumsuz görünümde etkili olmuştur. Ulaştırma hizmetlerinde fiyatlar bu dönemde ılımlı seyretmiş, grup yıllık enflasyonu geçen yılın aynı ayında şehirlerarası otobüs ücretlerinde gerçekleşen düşüşe bağlı baz etkisi sebebiyle yükselmiştir. Diğer hizmetler grubundaki aylık fiyat artışında bakım ve onarım hizmetlerinin yanı sıra eğitim ile eğlence ve kültür hizmetleri öne çıkmıştır. Paket tur kaleminde aylık fiyat artışının tarihsel ortalamalarına kıyasla sınırlı kalmasına bağlı olarak grup yıllık enflasyonu düşük seyrini korumuştur.

Temel mal yıllık enflasyonu Temmuz ayında 0,70 puan gerileyerek yüzde 21,22 olmuştur (Grafik 5). Bu dönemde yıllık enflasyon dayanıklı mal grubunda gerilerken, diğer alt gruplarda artmıştır (Grafik 7). Dayanıklı mal fiyatları Temmuz ayında yüzde 0,11oranında gerilemiş; mobilya fiyatlarında belirgin düşüş gözlenirken (yüzde -4,34), beyaz eşyada aylık artışlar (yüzde 2,53) devam etmiştir. Grup yıllık enflasyonu 3,68 puan gerileyerek 27,18 olmuş, bu gerilemeye tüm alt gruplar katkıda bulunmuştur. Salgın kaynaklı kısıtlamalara bağlı olarak ılımlı bir seyir izleyen giyim ve ayakkabı grubu enflasyonu, normalleşme sonrasındaki yükselişini bu dönemde de sürdürmüş, grup yıllık enflasyonu 1,51 puan artarak 8,37 seviyesine ulaşmıştır. Diğer temel mallar grubunda kur ve emtia fiyat gelişmelerinin gecikmeli etkileri devam etmiş, bu grupta yıllık enflasyon 1,08 puan artarak 21,69 olmuştur. Özetle, bazı gruplarda birikimli maliyet baskıları ve normalleşme adımlarının yukarı yönlü etkileri görülmeye devam etse de, temel mal grubunda yılık enflasyon dayanıklı tüketim malları kaynaklı olarak gerilemiştir.

Enerji fiyatları Temmuz ayında yüzde 6,19 oranında artmıştır (Tablo 1). Elektrik ve doğalgaz fiyatları sırasıyla yüzde 15,01 ve yüzde 9,84 oranında yükselerek bu gelişmeyi sürükleyen temel kalemler olmuştur. Bu dönemde LPG’de fiyat artışı ihtiyacı oluşmuş, artışın bir kısmı eşel mobil sistemiyle ÖTV’den karşılanırken bir kısmı fiyatlara yansıtılmıştır. LPG fiyatlarındaki bu yükselişe istinaden akaryakıt fiyatları yüzde 2,64 oranında yükselmiştir. LPG fiyatlarındaki artışa paralel şekilde tüp gaz fiyatları da yüzde 12,00 ile belirgin oranda artmıştır. Bu gelişmelerle, enerji grubu yıllık enflasyonu 4,23 puan artışla yüzde 21,51’e yükselmiştir (Grafik 8). Gıda ve alkolsüz içecek fiyatları Temmuz ayında yüzde 2,77 oranında artmış, grup yıllık enflasyonu hem işlenmemiş hem de işlenmiş gıda gruplarının etkisiyle 4,93 puan artarak yüzde 24,92 olmuştur (Grafik 8 ve Tablo 2). Bu dönemde yıllık enflasyon işlenmemiş gıda grubunda 7,03 puan artarak yüzde 25,73’e, işlenmiş gıda grubunda ise 2,93 puan artışla yüzde 24,13’ye yükselmiştir (Grafik 9). İşlenmemiş gıda grubunda mevsimsellikten arındırılmış veriler, meyve fiyatlarında çok daha belirgin olmak üzere, taze meyve ve sebze fiyatlarında aylık bazda önemli bir artışa işaret etmiştir. Bu dönemde, diğer işlenmemiş gıda grubundaki artışta çiğ süt referans fiyatındaki ayarlamaya istinaden süt fiyatları, beyaz ve kırmızı et ile mercimek ve nohut gibi bakliyat fiyatları dikkat çekmiştir. Aylık fiyat artışı hızlanan (yüzde 2,58) işlenmiş gıda grubunda çiğ süt fiyat ayarlamasının dolaylı etkileri peynir ve diğer süt ürünlerine yansırken, ekmek-tahıllar, işlenmiş et ürünleri ve katı-sıvı yağ grupları başta olmak üzere genele yayılan fiyat artışları gözlenmiştir. Bu gelişmelerle taze meyve-sebze dışı gıda grubunda yıllık enflasyon yüzde 24,63’e yükselmiştir (Grafik 10). Özetle, uluslararası tarımsal emtia ve gıda fiyatlarındaki mevcut yüksek seviyeler, birikimli kur etkileri ve kuraklığa bağlı etkilerle belirli ürünlerdeki arz sıkıntıları gıda üretici enflasyonunu olumsuz yönde etkilemiş, söz konusu artışların açılmayla birlikte tüketici fiyatlarına yansıdığı izlenmiştir. Temmuz ayında alkollü içecek ve tütün grubu yıllık enflasyonu geçmiş altı aylık ÜFE artışının maktu ve asgari maktu vergilere yansıtılmamasının etkisiyle sınırlı bir gerileme kaydetmiştir.

Yİ-ÜFE

Yurt içi üretici fiyatları Temmuz ayında yüzde 2,46 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon 2,03 puan artarak yüzde 44,92’ye ulaşmıştır (Grafik 11 ve Tablo 3). Üretici fiyatlarındaki bu yükselişte, birikimli dış fiyat baskıları, enerji fiyat gelişmeleri ve süregelen arz kısıtları belirleyici olmaya devam etmiştir. Öte yandan imalat fiyatlarındaki artışın bir miktar hız kesmesiyle birlikte, petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının eğilimi bu dönemde gerilemiştir (Grafik 12).

Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, dayanıksız tüketim malları ve ara malları yıllık enflasyonlarındaki artış ön plana çıkmıştır (Tablo 3, Grafik 13 ve Grafik 14). Temmuz ayında enerji grubu fiyatlarındaki artışta (yüzde 4,12) rafine edilmiş petrol ürünleri, elektrik ve gaz imalatı ile dağıtımı belirleyici olmuştur. Ara malları fiyatlarındaki yüzde 2,46’lık artışta demir-çelik ve ferro alaşımlar, ahşap ve mantar ürünler ve betondan, çimentodan ve alçıdan eşyaların etkisi hissedilmiştir. Sermaye malı grubunda makineler ve motorlu kara taşıtları ile bunların parça ve aksesuarları, metal yapı ürünlerindeki yükselişler dikkat çekmiştir. Dayanıklı tüketim malları fiyatlarındaki artışta ise mobilya, ev aletleri ve tüketici elektroniği ürünleri belirleyici olurmuştur. Dayanıksız tüketim malları fiyatlarındaki yükselişte et ve süt ürünleri gibi gıda kalemleri ile diğer tekstil ürünleri öne çıkmıştır. Bu gelişmelerle, tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı baskılar güçlenerek devam etmiştir.

Enflasyon beklentileri aştı

Enflasyonda zirve henüz görülmedi mi?

Merkez Bankası faiz indirimini öteler mi?

Yabancıların indirim beklentileri azaldı