İran patatesi oyunu bozar mı

Üretim fazlalığı olmasına karşın patates fiyatının 5 liraya çıkması üzerine hükümet tedbir almak için kolları sıvadı. Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci, “Gıda enflasyonunu düşürmek için patates ithalatını serbest bırakacağız” dedi. Zeybekci, enflasyona katkısı yüksek olan bazı ürünler için miktar bazında ithalat izni verilebileceğini söyledi.

Fehim Genç'in Milliyet'teki haberine göre Bakan Zeybekci’nin açıklamasından sonra gözler en yakın üretim bölgesi olan İran’a çevrildi. İran’da patatesin fiyatı 50 kuruş seviyesinde. Devletin İran patatesinde vergi ve fon kesintilerini minimuma indirerek ithalata izin vermesi halinde pazarlarda patates fiyatının 1.5 liraya kadar inebileceği belirtiliyor.  

‘Ellerinde patlatacağız’

Bakan Zeybekci, 2014’te kuru fasulye fiyatının çok yükseldiğini hatırlatarak, şöyle konuştu:
“Bu tam anlamıyla bir spekülasyondu. Türkiye’nin üretimi ve tüketimi belli. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’na ithalat yetkisi verdiğimiz anda fiyatlar değişmeye başladı. Bir kilo bile fasulye ithal etmeden fiyatlar istediğimiz noktaya geldi. Patates fiyatlarında da son 1 yılda ciddi artış var son iki ayda da bir spekülasyon var. İhtiyaç duyacağımızı zannetmiyorum ama  hazırlıklarımızı yaptık. Gerekirse, üreticinin elinden 1 liraya çıkıp, tüketicinin eline 5 liraya varan patatesi, eline alanların elinde patlatacak, onlara dünyanın kaç bucak olduğunu öğretecek noktaya gelmiş bulunuyoruz.”
Bu konuşulduğunda ‘Patates de ithal ettiler’ diyeceklerini anlatan Zeybekci, “Henüz daha o noktaya gelmedik. 4.5-5 miyon ton patates üretimimiz var ve bu rakam tüketimin çok üzerinde. Birilerini bunu speküle ediyor. Onlara derslerini vereceğiz” dedi.

‘Bir hafta içinde fiyatlar düşecek’

Bakan Zeybekci,  Anadolu Ajansı’nın Editör Masası’nda gündeme ilişkin soruları yanıtlarken, Merkez Bankası’nın yılsonu için öngördüğü yüzde 9’luk gıda enflasyonunun gerçekçi olduğunu söyledi. Zeybekci, “Ancak şu andaki yüzde 14’lük gıda enflasyonu tam anlamıyla spekülatif. Birileri seçimleri fırsat olarak kullanıyor. Şu anda mesela patates ile ilgili problem olmamasına rağmen patates fiyatlarındaki artışı hiç bir akıl kabul etmiyor ama seçimlerin etkisiyle stok yapıp piyasayı kontrol ederek bunu kullanıyorlar” dedi.
Bir hafta içinde patates fiyatlarında beklentilerin çok üstünde bir düşüş görüleceğini kaydeden Zeybekci, “Birçok yerden patates piyasaya girecek, sebze fiyatlarında da piyasadan etki gelecek” diye konuştu. Zeybekci, şöyle devam etti:
“Bugün ortaya çıkan enflasyon rakamlarıyla yıl sonu enflasyonunu öngörmek yanlış olur. Neden? bugün normal bir zaman değil. Bugün matematik değerler, spekülasyon ve seçim rahatsızlığından kaynaklanan değerleri tam bu noktada alıp çarparsanız enflasyonu yüzde 6.3 ya da yüzde 6.8’e gelebilir. Bu matematik olarak doğrudur ama siz bunu mayıs ya da haziran ayı rakamlarıyla aldığınız zaman 2015 yılı enflasyon hesaplamaları için çok daha farklı rakamlar ortaya çıkacaktır.”

‘İthalat yurtiçi üretimi bitirir’

Niğde Ziraat Odası Başkanı Veli Kenar, “Patates ithalatına gerek yok çünkü yeni sezon patates çıktı. Adana ve Ödemiş patatesi pazara indi. Bundan sonra diğer bölgelerde de hasat başlar. Patates üretiminde bu yıl yüzde 30 artış bekleniyor. İthalat kararı geç kalmış bir karar. Nisanda yapılsa olurdu. Yeni ürün piyasaya indi, fiyatlar artık normale döner” dedi.
Patates ithalatı için en yakın ülkenin İran olduğunu belirten Kenar, şunları söyledi:
“İthalat İran’dan yapılabilir. İran’da mal var ama ithalat yurtiçi üreticiler olarak bizi bitirir. İran’dan gelecek patatesin maliyeti 50 kuruş. Çünkü onlarda mazot, gübre, işçilik dert değil.”
Veli Kenar, “Tüccar mal vermiyor deniyor ama bugün itibariyle tüccarın da elinde mal kalmadı. Depolardaki patates de tükendi. Pazarda 2-2.5 liralık fiyat normaldir” diye konuştu.

‘Spekülatif zamları kooperatifler önler’

Türkiye Ziraatçiler Derneği (TZD) Başkanı İbrahim Yetkin, “Tarladan çok ucuza alınan tarım ürünlerinin Çarşı pazarda 5-6 kat zamlı satılmasının önüne geçmek için kooperatiflerin devreye girmesi gerekiyor” dedi. Yetkin, şöyle konuştu:
“Tarım ürünlerindeki fiyat spekülasyonlarının önüne geçmenin yolu, tarım ürünlerinin kooperatifler aracılığıyla büyük şehirlerde pazarlanmasından geçiyor. Maalesef kooperatifler sermaye yetersizliği nedeniyle bu organizasyonu yapamıyor. Bunun için tüm satış kooperatiflerinin önünün açılması lazım. 17-18 tane tarım satış kooperatifi var. Bu kooperatifler etkin bir şekilde çalışırsa fiyatlar normale döner. Ancak bu şekilde ürün fiyatları düşürülebilir.”
Patates ithalatı yapmanın doğru bir düşünce olmadığını kaydeden Yetkin, şunları söyledi:

‘İthalat doğru değil’

“İthalata yönelmek kolaycılık. İthalatla fiyatları terbiye etmek doğu bir fikir gibi gelebilir. Ancak bu tedbir üretimi sekteye uğratır. Bugün patatesin fiyatı arttı, yarın başka bir ürünün artar. Fiyatı artan her ürünü ithal mi edeceğiz? İthalat silahı en son yoldur. Bütün sorun üretici ile tüketici arasındaki fiyat farkında. Üreticiden 1-1.5 liraya çıkan patates çarşı pazarda 5 liraya satılıyor. Üretimden kaynaklanan bir fiyat artışı sözkonusu değil. Patateste yeni mahsül çıktı, fiyatlar inmeye başladı.”