Hasankeyf'i kurtarmak mümkün!

İSTANBUL - Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) İnşaat Fükültesi’nde hazırlanan bir çalışma, Hasankeyf’in sular altında kalmadan baraj yapılabileceğini ortaya koydu. Projeye göre, 50 yıldan fazla süredir tartışılan Ilısu Barajı’nın yerine yapılacak beş baraj, Hasankeyf’deki tarihi eserleri kurtaracak. Üstelik yatırım maliyeti aynı kalırken üretilen elektrik miktarı ise artacak. En önemlisi ise kamulaştırılacak alan yüzde 27 daha az olacak.

Ilısu Barajı’na alternatif projeyi ODTÜ İnşaat Fakültesinde yüksek lisans yapan Emrah Yalçın hazırladı. ‘Ilısu Barajı ve HES: Alternatif çözümlerin Araştırılması’ adındaki çalışmanın danışmanlığını ise ODTÜ İnşaat Fakültesi’nde öğretim üyesi olan Yrd. Doç. Dr. Şahnaz Tiğrek yaptı. Projeye göre, Ilısu Barajı’nın gövdesi 59 metre daha düşük yapılarak oluşturulacak göl alanının yüzeyi küçültülecek. Böylece Hasankeyf’in 12 bin yıllık tarihi eserleri de sular altında kalmaktan kurtulacak. Gövdenin düşürülmesiyle kaybedilen enerji ise Dicle’nin daha yukarısına yapılacak dört barajla sağlanacak. Yeni baraj yapmak için gerekli olan para ise, normalde kamulaştırma için harcanan paradan karşılanacak. ‘Beşli baraj sistemi’ adı verilen projeyle daha fazla elektrik üretilecek.

Çalışmanın danışmanı Yrd. Doç. Dr. Tiğrek, Ilısu Barajı’nın ilk planının 1954’de yapıldığını günümüz şartlarına göre mutlaka revize edilmesi gerektiğini söylüyor. Eski projenin inatlaşarak yapılmasının bir anlamı olmadığını anlatan Tiğrek, çalışmayla ilgili şunları anlatıyor: “Konuyu yıllardır takip ediyorum. ODTÜ’de uzman öğrenciler yetiştirmek için ‘hidroelektrik programı’ açıldı. Bu programda Ilısu Barajı ile ilgili bu fikir ortaya çıktı. Ben danışmanlığını üstlendim. Emrah Yalçın hazırlamak için talip oldu. İki yılda tamamlandı.”

Devlet Su İşleri (DSİ) tarafından yapımı planlanan Ilısu Barajı’na alternatif olarak hazırlanan beş baraj şöyle: Ilısu 1 (Garsan), Ilısu 2 (Bitlis), Ilısu 3 (Botan), Ilusu 4 (Dicle) ve Ilısu 5 (Dicle - Yapılması planlanan barajın gövdesinden 59 metre daha kısa). Bu barajlar sayesinde üretilen elektrik miktarının da fazla olacağını belirten Tiğrek, “Hasankeyf sular altında kalacak yerlerin en ucundaki bölge. Ilısu Barajı’nın bulunduğu yere 180 kilometre. Eğer baraj gövdesi 59 metre aşağıya düşürülürse Hasankeyf’in sular altında kalmaz. Üstelik şu ana kadar yapılan çalışmalar da boşa gitmez. Yeni baraj da aynı aksta ve aynı genişlikte olacak. Diğer barajlar için gerekli olan para kamulaştırmaya ayrılan paradan karşılanacak.”

Çalışmayı, Temmuz 2010’da Gazi Üniversitesi’nde ‘Yenilenebilir Enerji Sempozyumu’nda sunduğunu anlatan Tiğrek, “Birkaç gün önce Dicle Üniversitesi’nde de GAP’ın dünü ve bugünü’ konulu bir panelde projeyi anlattım. GAP idaresinden insanlar vardı. DSİ yetkilileri de projeden haberdar. Ancak şu ana kadar kimse bizden projeyle ilgili bir talepte bulunmadı.”

Çalışmanın sahibi Emrah Yalçın ise, “Daha az kamulaştırma yapılması ve Hasankeyf’in kurtulması için böyle bir çalışma hazırladık. DSİ’nin projesini de inceledim. Maliyetler konsorsiyumun verdiği fiyatın üzerine tahmini kamulaştırma bedelleri çıkarılarak hazırlanmış. Ilısu’nun faydaları bizim sistemimizde de sağlanıyor. Hazırladığım projeyle sadece Ilısu Barajı’nın elektromekanik donatılarını sağlayacak olan konsorsiyum olan Avusturyalı Andritz Hydro ilgilendi. Çalışmayı gönderdim. Başka ilgilenen olmadı.” Çalışması 330 sayfayı bulan Yalçın, şu anda doktora tezi hazırlıyor. Yalçın’ın yeni çalışması, ‘Dicle Havzası’nda DSİ’nin sunduğu sisteme alternatif nasıl bir sistem geliştirilse daha fazla enerji elde edilir’ konusunu ele alıyor.
Ilısu Barajı’nın maliyeti 1 milyar 850 milyon Avro. Proje ile ilgili en son gelişmelerden biri, kredi sağlayacağını bildiren Avusturyalı, Fransız ve Alman üç kredi kuruluşu Türkiye’nin 153 şartı yerine getirmediği gerekçesiyle çekildiğini açıklamıştı. Bunun üzerine Çevre ve Orman Bakanı Veysel Eroğlu, kredi vermekten çekilen kuruluşlar için ‘kaypak’ açıklaması yapmıştı. Kredinin iç kaynaklardan sağlanacağını belirten Eroğlu, bu sefer kredi sağlayacak kuruluşların adını açıklamamıştı.

Hasankeyf Kalesi’nden 13 Temmuz 2010’da bir kaya düşmesi sonucu bölge halkından bir kişi ölmüştü. Bu olayın ardından Hasankeyf Kalesi ve Dicle’nin kıyısındaki çardaklar hem yaya hem de araç trafiğine kapatıldı. Yıllardır tarihi eserler için yatırım yapılmamasının yanı sıra kalenin ve çardaklarını kapatılması turizm sekteye uğrattı. İşsizlik sorunu yaşanan Hasankeyf’te halk zor durumda kaldı. 

YEŞİL HAFİYE / Radikal