Geri dönüşüm fabrikaları neden yanıyor?

Türkiye'de plastik geri dönüşüm fabrikalarında çıkan yangın sayısının artması, uzmanlar ve çevre aktivistlerini endişelendiriyor.

Çevre savunucuları, şirketlerin Avrupa'dan ithal edilen plastik atıklardan kurtulmak için yangınları kasıtlı çıkardığı ihtimali üzerinde duruyor.

Kocaeli'nin Kartepe ilçesinde yer alan Hera geri dönüşüm fabrikasının lisansı, bir ay içinde çıkan 3 yangın sonrası aralık ayında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından iptal edildi. Fabrika para cezasına çarptırılırken, atık kabul etmesi yasaklandı.

Kasım ayında çıkan yangınlardan biri yaklaşık iki gün sürerken plastik atıklardan çıkan zehirli dumanlar bölgeyi etkisi altına aldı.

Euronews'in haberine göre, kentte yaşayan çevre savunucusu Beyhan Korkmaz, 5 kilometrelik bir alanda iki yıldan kısa sürede 10'dan fazla benzer türde yangın çıktığını ve yangınlar nedeniyle açığa çıkan zehirli madde salımının bölge halkını endişelendirdiğini söylüyor. Korkmaz, "Göllerimiz ve kaynaklarımızın kirlenmesini istemiyoruz." şeklinde konuşuyor.

'2021'de en az 121 geri dönüşüm tesisinde yangın çıktı'

Çukurova Üniversitesi'nden plastik kirliliği ve etkileri alanında uzman Doç. Dr. Sedat Gündoğdu'ya göre, geçtiğimiz yıl Türkiye'de her üç günde bir, bir plastik atık işleme merkezinde yangın çıktı. Gündoğdu, yangın sayısının 2019'da 33 iken 2021'de 121'e çıktığını belirtiyor.

Çin'in 2018 yılında plastik atık ithalatını yasaklaması sonrası Türkiye, dünyanın en çok atık ithal eden ülkesi haline geldi.

Greenpeace Türkiye verilerine göre, 2021 yılında yaklaşık 520.000 ton atık ithal edildi. Atıkların başlıca Adana, İzmir ve İzmit limanlarından ülkeye girdiği belirtiliyor.

Marmara Üniversitesi Çevre Mühendisliği Fakültesi'nden Prof. Dr. Barış Çallı, Avrupa'dan ithal edilen plastik atıkların yalnızca yüzde 20 ila 30'u geri dönüştürülebilir atıklardan oluşuyor. Çallı'ya göre, bu atıkların kalıntılarının yakım fabrikalarına gönderilmesi gerekiyor. Çallı, bu maliyetli işlemden kaçınmak isteyen bazı şirketlerin, bunlardan kurtulmak için kolay yol arayışında olduğunu söylüyor.

Gündoğdu ise yangınların çoğunlukla gece saatlerinde ve fabrikaların makinalardan uzak bölümlerinde çıkmasının şüphe uyandırdığını belirtiyor.

Nitekim 2020'de Interpol, Türkiye başta olmak üzere Avrupa ve Asya ülkelerinde yasa dışı atık ve çöplük yangınlarındaki artışa dair endişelerin ele alındığı bir rapor yayımlamıştı.

'Plastik lobisi güçlendi'

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı geçtiğimiz yıl, kasten yangın çıkardığı belirlenen geri dönüşüm fabrikalarının lisansının iptal edilmesine yönelik bir düzenleme yaptı.

Bununla birlikte Prof. Dr. Çallı, Bakanlığın dikkatli bir şekilde soruşturma yürütecek yeterli ekibi olmadığını söylüyor. Çallı, son yıllarda Türkiye'de plastik sektöründe lobicilik faaliyetlerinin güçlendiğinin altını çizerek Bakanlığın "belki de yeterli soruşturma yürütmek istemiyor" olabileceğini ifade ediyor.

Geri Dönüşüm ve Geri Kazanımcılar Derneği Gekader'e göre, plastik atık sektörünün yıllık değeri 1 milyar dolar ve 1300 şirketle 350 bin kişiye istihdam sağlıyor.

Öte yandan, Kartepe'de plastik atıkların geri dönüştürülmeden önce ayrıştırıldığı bir tesisin yetkilisi Aylin Çıtaklı, kundakçılık iddialarına inanmadığını belirtiyor.

Çıtaklı, son derece yanıcı maddelerden oluşan bu atıkların alev alması için güneş ışığının bile yeterli olabileceğini söylüyor.

'Sonumuz Dilovası gibi olmasın'

Türkiye'de hükümet, Avrupa'dan ithal edilen atık görüntülerinin yarattığı tepki sonrası Mayıs 2021'de plastik atık ithalatının yasaklandığını duyurmuştu. Ancak bu duyurudan bir hafta sonra yasak yürürlükten kalktı.

41 yaşındaki Kartepeli aktivist Korkmaz, tüm bu gelişmeler nedeniyle doğup büyüdüğü bölgede geleceğe endişeyle bakıyor.

Korkmaz, çok sayıda kimya ve metalurji fabrikasına ev sahipliği yapan ve bilim insanlarına göre kanser oranlarının anormal derecelere çıktığı Dilovası örneğini vererek "Sonumuz böyle olmasın" diyor.

Ek kayn

Türkiye AB'nin çöplüğü oldu

Güney Kore'den AB'nin plastik yasağına eleştiri

Araştırma: Mikroplastikler hastalık taşıyor