Fransa ve Mali arasındaki gerginlik tırmanıyor

Fransa ve eski sömürgesi Mali arasındaki ilişkiler, 11 Aralık 1958’de Mali’nin bağımsızlığından bu yana benzeri görülmemiş tehlikeli virajların olduğu bir aşamaya girdi. İlişkilerdeki son viraj, Mali’nin dün Fransa’nın Bamako Büyükelçisi’ne ülkeyi terk etmesi için 72 saat süre tanımasıydı. Paris’teki gözlemciler, Ağustos 2020’deki askeri darbe ve Mayıs ayındaki darbe içinde darbeden bu yana Mali’yi yöneten Askeri Konsey’in Fransız Büyükelçi’yi sınır dışı etme kararının, sadece iki ülke arasındaki ilişkileri değil, aynı zamanda Mali’nin Avrupa Birliği (AB), Afrika Birliği (AfB) ve Batı Afrika Ülkeleri Ekonomi Topluluğu (Ecowas) ile olan ilişkilerine de tehlikeli yansımalarının olacağı görüşünde.

2014’ten bu yana Barkhane Operasyonu kapsamında Mali’de görev yapan Fransız güçleri ile Paris’in 2020’de başlattığı girişim çerçevesinde Sahel bölgesindeki terörist cihatçı örgütlerle mücadeleye katılmaları için Avrupalılara yönelik yoğun ikna çabaları sonucunda komando birliklerinin katılımıyla oluşan Takuba Görev Gücü’nün akıbeti bugün itibariyle tehlikeye girmiş durumda. Bu kapsamda yaşanan son gelişme, Mali’deki askeri yetkililerin yaklaşık 100 askerden oluşan Danimarkalı birliğin, Takuba Görev Gücü’ne katılmasını reddetmesiydi. Kopenhag bunun üzerine askerlerini önümüzdeki birkaç güç içinde çekme kararı aldı.

Takuba Görev Gücü’ne asker gönderen 15 Avrupa ülkesi cuma günü düzenledikleri çevrim içi toplantının ardından, şu an için acil bir karar almayı reddettiklerini ve askeri güçlerin kalıp kalmamasıyla ilgili karar konusunda istişarelerin yapılması için bir sonraki toplantının iki hafta sonra düzenlenmesinin karararlaştırıldığını duyurdu.

Özellikle Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian’ın son açıklamaları dikkate alındığında Fransızlar ve Avrupalılar, her halükârda “bu şartlar altında Mali’de kalmanın mümkün olmadığı” görüşünde. Paris’e yönelik bir hakaret olarak değerlendirilen Fransa'nın Bamako Büyükelçisi Joel Meyer’in sınır dışı edilmesi kararının ardından, Mali’deki söz konusu askerlerin başka bir Sahel ülkesine ve muhtemelen Nijer’e taşınması da dahil olmak üzere tüm seçenekler masada. Nitekim Fransa’nın yoğun müzakereler yürüttüğü Nijer de bu girişime karşı görünmüyor.

Hatırlanacağı üzere, Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un Haziran ayında verdiği karardan sonra Fransa, Mali’deki güçlerinin sayısını 2023 yılında 2 bin 500’e düşüreceğini ilan etti ve ülkenin kuzeyindeki Kidal, Timbuktu ve Tessalit şehirlerinde stratejik öneme sahip üç üssü tahliye etti. Fakat iki taraf arasındaki ilişkilerin bozulması ve kopma noktasına gelme ihtimali, sadece çekilme hızını değil aynı zamanda Fransa ve Avrupa’nın bölgedeki askeri planların tümünü etkileyecek.

Mali devlet televizyonunda Fransız Büyükelçi’nin sınır dışı etme kararının ilan edildiği uzun açıklamada, “Mali Cumhuriyeti Hükümeti bugün yerel ve uluslararası kamuoyuna Fransa’nın Bamako Büyükelçisi Joel Meyer’in Dışişleri ve Uluslararası İşbirliği Bakanlığı’na çağrıldığını ve 72 saat içinde ülkeyi terk etmeye davet eden hükümet kararının kendisine iletildiğini bildirir” denildi. Açıklamada, Büyükelçi’nin sınır dışı edilmesi kararının “Fransa Dışişleri Bakanı’nın düşmanca ve hakaret içerikli son açıklamaları ve defalarca kez protesto edilmesine rağmen Fransız makamları tarafından Mali makamlarını hedef alan açıklamaların tekrarlanması” üzerine alındığı belirtildi. Açıklamanın devamında, “Mali hükümeti milletler arasında iyi ilişkileri geliştirme arzusuyla çelişen bu açıklamaları kınıyor ve reddediyor. Hükümet, Fransa da dahil olmak üzere Mali’nin uluslararası ortaklarıyla karşılıklı saygı çerçevesinde ve müdahalede bulunmama ilkesine dayalı olarak diyalog ve iş birliğini korumaya hazır” ifadeleri kullanıldı.

Açıklamada, Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian ve Savunma Bakanı Florence Barley'in beyanatlarına işaret ediliyor. Nitekim Le Drian Mali’deki yönetimi ‘gayrı meşru’ diye nitelerken, Barley ise Danimarka’nın askeri gücünden Mali’yi terk etmesinin talep edilmesi de dahil olmak üzere Mali’deki Askeri Konsey’in aldığı kararları “provokatif” olarak tanımlamıştı. “Paris’in arkasından” gerçekleştirilen iki askeri darbeyi, Askeri Konsey’in Rus Wagner grubuyla yakınlaşmasını ve yönetimin sivillere devredilmesi amacıyla verilen genel seçim vaadinin ihlal edilmesini “sindiremeyen” Fransız yetkililerin açıklamaları, buz dağının görünen kısmı. Paris, Wagner’i, diğer Afrika ülkelerinde yaptığı gibi Mali’nin de kaynaklarını yağmalamaya hazırlanmakla suçladığında, Mali Başbakanı buna yanıt olarak, Paris’in, “çıkarlarına zarar vermesi ve yönetimi yeniden arkadaşlarına devretmek amacıyla seçimlere odaklanması sebebiyle Askeri Konsey’e karşı çıktığını” söyledi.

Mali Dışişleri Bakanı Abdullah Duyub cuma günü yaptığı açıklamada, Bamako’nun Fransa ile olan ilişkilerinde “hiçbir şeyi ihtimal dışı görmediği” uyarısında bulundu. Bu uyarı, Askeri Konsey’in Paris’e ile bilek güreşine devam edeceğini ve Büyükelçi’nin sınır dışı edilmesi kararını başka kararların takip edeceğini gösteriyor. Büyükelçi’nin sınır dışı edilmesi kararına dün akşam saatlerine kadar Fransa Dışişleri Bakanlığı’ndan herhangi bir tepki gelmedi.

Paris muhtemelen Avrupalı ortaklarını, Sahel’deki terörle mücadelenin akıbetini ve özellikle Fransa Cumhurbaşkanlığı seçim kampanyasının gölgesinde Fransız kamuoyunu etkileyecek hızlı bir karar almak istemiyor. Fransa açısından Mali’de kalmak zor, çıkmak ise daha zor. Zira ilişkileri kopma noktasına gelen iki müttefik taraf arasında düşmanlık ve güvensizlik atmosferi hâkim iken Fransız ve Avrupalı güçlerin Mali’de kalması nasıl mümkün olabilir? Öte yandan Mali makamlarının talebi üzerine Fransa’nın Mali’den çekilmesi ihtimalinin gerçekleşmesi, 2013’ten sonra bu ülkede teröristlerle ve cihatçılarla savaşan ve hazinesinden milyarlarca Euro çıkmasının yanı sıra 53 askerini kaybeden Fransa için adeta bir tokat olur. Askeri operasyonlara rağmen terör örgütleri faaliyet alanını ve bulundukları mekanları genişletmek için geri döndü. Her halükârda Fransız güçlerin çekilmesi, Avrupalı güçlerin de Mali’den çekileceği anlamına gelir. Bu da terör örgütlerinin faaliyetlerini genişletmesi ve ülkenin Rus Wagner grubuna terk edilmesi demek.

Mali, Fransa Büyükelçisi'nden ülkeyi terk etmesini istedi

Fransa'da cumhurbaşkanı adayı "telif hakkı ihlali" nedeniyle yargılanıyor