Faizler nasıl düşer?

Başta siyasiler başka olmak üzere faizlerin düşürülmesi sürekli gündemde. Merkez Bankası'na kimi zaman çok sert eleştiriler gelirken kimi zamanda hak veriliyor. Bazı yabancı yatırım bankaları görev süresi Nisan'da dolacak olan Merkez Bankası Başkanı Erdem Başçı'nın o süreye kadar faizlere dokunmayacağını düşünüyor. Bakalım ne olacak? Bekleyip göreceğiz... Milliyet ekonomi yazarı Selva Demiralp bugünkü köşesinde 'faizler nasıl düşer' sorusunun yanıtını verdi. İşte Demiralp'in o yazısı;

Büyüme potansiyelimizin artması için yatırımların maliyetini belirleyen uzun vadeli faizlerin düşmesi hepimizin ortak dileği. Ancak bu hedefe nasıl ulaşılabileceği konusunda her kafadan bir ses çıkıyor. İktisat aslında çok fazla kişisel yoruma açık olmayan, teknik bir bilim dalı. Temel bazı kurallar var. Dolayısıyla, bu kuralların iyi anlaşılması durumunda uzun vadeli faizlerin ne şekilde düşürülebileceği konusunda da tek bir çözüm var. 

Konuyu iyi anlayabilmek için şekilde uzun vadeli faizin bileşenlerini gösterelim. 
Şekilde görüldüğü gibi, uzun vadeli faizin üç temel belirleyicisi var. Üçüncü bileşen olan vade primi, borç vereni daha uzun bir süre parasından ayrı kalmaya razı edebilmek için ödemeniz gereken primi gösteriyor ki bunu sabit varsayıp bir kenara bırakalım. 

Geriye iki önemli bileşen kalıyor. Bunlardan biri uzun vadeli faizin, vade dönemi boyunca beklenen kısa vadeli reel faiz beklentileri. Örneğin bir yıllık tahvil faizi piyasalarda belirlenirken bugünkü ve önümüzdeki 11 ayda gerçekleşmesi beklenen aylık reel faiz ortalaması dikkate alınır. Diyelim ki bu sürede merkez bankasından 100 baz puanlık bir Faiz artışı bekliyorsunuz. 12 aylık ortalamada bu faiz artışının uzun vadeli faizler üzerinde sınırlı etkisi olur.

Gelelim ikinci bileşene... Uzun vadeli faizlerin önemli bir belirleyicisi enflasyon beklentileri. Çünkü borç verdiğiniz paranın enflasyona karşı değerini korumasını istiyorsunuz. Dolayısıyla, enflasyon beklentileri arttıkça uzun vadeli faizler de artıyor. 

Önceki örnekteki Merkez Bankası faizleri artırmak suretiyle enflasyonla mücadelede kararlılığı konusunda piyasaları ikna edebilirse, o zaman uzun vadeli faizler üzerindeki aşağı yönlü etki politika faizinin yarattığı yukarı yönlü etkiden daha fazla olur. Yani uzun vadeli faizler ilk başta politika faizine paralel biraz artsa da 6-12 ay sonra enflasyonda başlayan düşüşle beraber azalışa geçer. Burada önemli olan kısa vadeli geçici kazanımlara değil uzun vadeli kalıcı kazanımlara odaklanmaktır. 

İşte bu nedenle “Faizler nasıl düşer?” sorusuna cevabım, Merkez’in politika faizini artırmasıdır. Tersi olursa, bu politikanın enflasyon beklentileri üzerine yaratacağı yukarı yönlü etki daha ani ve büyük olur. Çünkü yüksek enflasyonu düşürmed§en gelen faiz indirimi beklentilerdeki bozulmayı tetikler, politika faizindeki düşüş geri teperek piyasa faizlerini yükseltir.