Çöküş garanti! 10. halkadan sonrası yok

Çiftlik Bank ve benzeri modellerle yapılan dolandırıcılık, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı’nca (TEPAV) raporlaştırıldı. Rapora göre, bu tür dolandırıcılık sistemlerinde ilk çemberden etrafını üye yapması isteniyor.

Her yeni gelenden 6 kişi bulması istendiği için, 13. çemberde dünya nüfusundan daha fazla kişinin sisteme girmesi gerekiyor. Bir başka deyişle dünyada 13. halkada “batış” garanti oluyor.

DANA BANK’LA BAŞLADI

Dr. Selim Soydemir’in hazırladığı ve “Hadi gelin danaya girelim” başlıklı rapora göre, 2006’da Konya’da “Dana Bank” adıyla başlayan sistem yıllar içinde “düve bank”, “çiftlik bank”, “süt bank”, “inek bank”, “tosun bank” ve “Anadolu Farm” gibi adlarla oldukça geniş bir katılımcı sayısına ulaştı. Bugünlerde ise, 65 yeni ve benzeri sistemle birlikte kamuoyunun gündeminde. Sistem iki türlü işlese de, mantığı aynı. Birinci sisteme göre, katılımcıyla sözleşme yapılıyor ve katılımcıya parası karşılığı her ay 120 veya 180 litre süt parası ödeniyor. Genelde yatırılan para da 6 ila 8 bin TL arasında değişiyor. İkinci sistemde ise, işe internet oyunu olarak başlanıyor, katılımcı oyuna yatırdığı para karşılığında sanal olarak inek alıyor, oyun sonucu elde ettiği sanal kazanımlar ise hesabına para olarak aktarılıyor.

Bu modellerde aylık ortalama 195 TL ödeme yapılıyor. Bu da yıllık yüzde 39.1’lik, aylık ise yüzde 2.1’lik reel kazanca denk geliyor. Eski katılımcıların ödemeleri yeni katılımcıların paralarıyla yapılırken, sistemlerin ortak özelliği birbirine güvenen veya dost çevrelerinin içinde gelişiyor olması olarak öne çıkıyor. Her ne kadar facebook gibi ağlar bu çemberi genişletmiş olsa da, zincirler yine de birbirini tanıyan kişiler arasında oluşturuluyor. Bu nedenle sistem aslında “dost kazıklama/yolma” mekanizması olarak biliniyor. Yakın zamanda yasalaşan “kitle finansmanı” modelinin bu tür yapılar için kullanılabileceğine dikkat çekilen raporda, “Çiftlik oluşturulup beslenen hayvanlardan elde edilen ürünlerin pazarlanması üzerine yeni yapılar kurulacaksa, bu durum kitle finansmanı içinde yeniden ele alınıp düzenlenmeli, kurallara bağlanmalı. Düzenlemede, girişimcinin şirket oluşturması, hesap verme, girişimciye sağlanacak olan fonun büyüklüğü, bir kişinin sağlayabileceği fona kısıt ve faiz gibi konular da düzenlenmeli” önerisi geldi. (Hürriyet / Hacer Boyacıoğlu)