Acı reçete: Güney Afrika'da memur maaşları dondurulacak

Zorlu bir dönemden geçen Türkiye ekonomisini kurtarmak için Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada, ‘acı reçeteyi’ uygulamaktan kaçınmayacaklarını belirtilmişti. Benzer bir durumdan geçen Güney Afrika Randı, Türk Lirası ile birlikte yıl başından bu yana dolar karşısında en fazla değer kaybeden para birimlerinden oldu. Güney Afrika ise ekonomisini düzeltmek için çok acı bir reçeteyi uygulamaya hazırlanıyor. Johannesburg yönetimi dağılan devlet bütçesini toparlamak için memur maaşlarına yöneldi.

Sözcü'nün derlediği habere göre; devlet, memurların maaşını üç yıl boyunca donduracak ve diğer harcamaları azaltacak bir bütçe düzenlemesi yaptı. Bütçe güncellemesi yayınlandıktan sonra kamuoyunda ve siyasilerde tepkilere yol açtı. Bütçe, Başkan Cyril Ramaphosa ve hükümetinin, 1.3 milyon devlet memurunu temsil eden ve siyasi olarak etkili işçi gruplarıyla mücadeleden geri adım atmayacağının işareti olarak yorumlandı. Ülkedeki en büyük işçi federasyonu Güney Afrika İşçi Sendikaları Kongresi, hükümeti bu adımı atması halinde seçimlerde karşılığını göreceği konusunda uyardı.

Maliye Bakanı Tito Mboweni tarafından geçtiğimiz günlerde ulusal hazinenin orta vadeli bütçesi açıklandı. Bütçede salgından önce zaten durgunlaşan ekonominin günden güne krize girdiği görülüyor. Ülkede gayri safi yurtiçi hasılanın % 7.8 oranında küçülmesi bekleniyor. Bütçede vergi gelirlerinin beklenenin altında kalmasıyla birlikte faiz dışı bütçe fazlasını hedefleyen mali konsolidasyon planları, 2026 yılına kadar ertelenmek zorunda kalındı. Maliye Bakanı Mboweni, milletvekillerine seslendiği konuşmasında “Salgının yarattığı ekonomik yıkımdan kurtulmak için ekonomimizi yeniden inşa edip kamu maliyemizi rehabilite etmeliyiz. Son dönemdeki mali zayıflığımızın ve salgının borç krizine dönüşmesine izin veremeyiz.” ifadelerini kullandı.

2008'DEN BU YANA %51 ARTTI

Tüm bu önlemlerin ışığında bütçede revizyona gidildi. Temelde 2008 yılından bu yana %51 oranında artan ve şu anda gayri safi yurtiçi hasılanın % 11'ine eşit olan bir maaş faturasını bölerek, önümüzdeki üç yıl içinde harcamaların 300 milyar rand azaltılması hedefleniyor. Kaldı ki hükümet işçi sendikalarıyla maaşların üç yıl boyunca dondurulması konusunda anlaşsa bile bütçe açığının GSYİH'nın %15.7'sine, yani 1914 yılından bu yana en geniş bütçe açığına ulaşması öngörülüyor.

Güney Afrika İşçi Sendikaları Kongresi Sözcüsü Sizwe Pamla, Maliye Bakanı Mboweni'yi bütçeyi görüşmelerden önce açıklamasından dolayı eleştirdi ve Güney Afrika İşçi Sendikaları Kongresi'nin ödeme teklifini reddettiğini belirtti. Sözcü Pamla “Şu anda işçiler ve hükümet arasında ilişkiler kopma noktasına geldi. Ücret müzakereleri söz konusu olduğunda, bu hükümette bir ortakları olmadığının farkındalar ve bu hükümete güvenemezler.” açıklamasında bulundu.

Eğer işçiler ve hükümet arasında bir uzlaşma sağlanamazsa devlet borcu GSYİH'nin % 95.3'ünü aşabilir. Kamu borcunun milli gelire oranı Mboweni'nin 2024'te acil durum bütçesinde öngördüğü % 87.4'lük orana ulaştı. Hükümet, dört yıl içerisinde vergilerde 40 milyar rand artırım yapmayı planlarken, son zamanlarda ülke gelirini artırmaya yönelik girişimlerin de karşılıksız kaldığı görülüyor.

KREDİ NOTU DÜŞTÜ

Moody's ve Fitch'in ülkenin kredi notunu düşürmesinin ardından ekonomi bir darbe daha aldı. Moody's, ülkenin yabancı ve yerel para notlarını yatırım yapılabilir seviyenin iki seviye altına Ba2'ye düşürdü. Fitch ise yine olumsuz bir görünümle yatırım yapılabilir seviyenin üç seviye altına BB-‘ye düşürdü. Bu iki hamle de korona virüsü salgının ülkenin ekonomisini alt üst etmesinden ve son otuz yılın en uzun resesyonuna itmesinden sonra geldi. Maliye Bakanı Mboweni, indirimlerin borçlanma maliyetleri üzerinde hızlı etkileri olacağını ve mali çerçeveyi kısıtlayacağını ifade etti.

Moody's tarafından yapılan açıklamaya göre notun Ba2 seviyesine indirilmesinin arkasındaki temel faktör, Güney Afrika'nın mali gücünde orta vadede beklenen zayıflama. Fitch ise yaptığı açıklamada, ülkenin gayri safi yurt içi hasılasının 2022 yılında bile 2019 yılındaki seviyelerin altında kalacağının beklenildiğini belirtti.

Güney Afrika Cumhuriyeti'nde korkutan tablo

IMF'e göre Güney Afrika bu yıl yüzde 7,2 daralacak

Güney Afrika Hava Yolları grev nedeniyle tüm uçuşlarını iptal etti