'ABD'ye boşuna vergi ödemeyin'

Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan, Amerika Birleşik Devletleri'nin (ABD) 126 ülkeye 4 bin 975 ürünün ABD pazarına gümrüksüz giriş imkanı tanıdığına dikkati çekerek, "Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi"nin (GTS) iyi tanınmamasından dolayı Türk firmalarının 2012 yılında 7,8 milyon dolarlık vergi avantajından faydalanamadığını bildirdi.
Bakan Çağlayan,  ABD'nin 1976 yılından bu yana, ABD pazarına gümrük vergisiz giriş imkanı tanıyan "Genelleştirilmiş Tercihler Sistemini" uyguladığını vurgulayarak, GTS uygulamasından yararlanan ABD'li ithalatçıların, Türkiye menşeli malları daha ucuza ithal ettiğini, GTS uygulamasından yararlanan ve aralarında Türkiye'nin de bulunduğu yararlanıcı ülke ihracatçısına bunun, özellikle söz konusu sistemden yararlanamayan rakipleri karşısında rekabet üstünlüğü kazandırdığını belirtti.
Türk ihracatçılara, "Bu sistemi iyi inceleyin, ihracatta gümrükten muaf ya da indirimli oranlar uygulamasından faydalanın" çağrısında bulunan Çağlayan, ihracatçıların önünü açmak için Ekonomi Bakanlığı olarak var güçleriyle çalıştıklarını ve ihracatı arttırmak için adeta "sinekten yağ" çıkardıklarını ifade etti.
Ekonomi Bakanı Çağlayan, GTS'nin, gelişmekte olan ülke ürünlerine gelişmiş ülke pazarlarında rekabet gücü kazandırılmasını amaçlayan uygulama olduğuna işaret ederek, şunları kaydetti:
"Söz konusu uygulamanın ana amacı, bir yandan gelişmekte olan ülkelerin ihracat gelirlerini artırmak, sanayileşmelerini teşvik etmek ve ekonomik büyümelerini hızlandırmak iken diğer taraftan da gelişmiş ülke üretici/tüketicilerinin ihtiyaç duydukları ürünleri daha düşük maliyetlerle temin etmelerini sağlamaktır. 2012 yılı itibariyle, 3 bin 511 kalemi aralarında ülkemizin de bulunduğu gelişmekte olan ülkeler ve bin 464 kalemi ise sadece 43 en az gelişmiş ülkenin yararlanması amacıyla 4 bin 975 ürünlük bir liste çerçevesinde toplam 126 ülkeye ABD pazarına gümrüksüz giriş imkanı tanınmaktadır. Buna rağmen, GTS'den yararlanma imkanı olduğu halde bundan yararlanmayan, bu nedenle ABD'nin ithalat vergisini ödeyerek olası bir rekabet avantajını kaybeden ihracatçılarımız olduğu da bilinmektedir. Nitekim, 2012 yılında GTS programında yer almasına karşın pek çok ürün için gümrük vergisi ödendi. Sistemin iyi tanınmamasından dolayı firmalarımız 2012 yılında 7,8 milyon dolarlık vergi avantajından faydalanamadı. Türkiye, geçen yıl sonu itibariyle GTS'yi en fazla kullanan ülkeler arasında yüzde 6'lık payla 7'inci sırada yer almaktadır. Bu sıralamayı değiştirmeli ve daha yukarıya çıkmalıyız. Bu sistemi iyi inceleyin, ihracatta gümrükten muaf ya da indirimli oranlar uygulamasından faydalanın."
18,9 milyar dolarlık pasta
Ekonomi Bakanlığı'ndan alınan bilgilere göre, 2012 yılı sonu itibariyle ABD'nin GTS kapsamında gerçekleştirdiği toplam ithalat, bir önceki yıla göre yüzde 4,7 oranında artarak 18,9 milyar dolara yükseldi. GTS kapsamında yapılan ithalatın ABD toplam ithalatı içindeki payı ise yüzde 0,83 oldu.
Türkiye, anılan sistem kapsamında ABD'ye sekizli Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu (GTİP) bazında yaptığı toplam ihracat ise 2012 yılında bir önceki yıla göre yüzde 27,2 oranında artırarak 1,1 milyar dolara yükseltti. ABD'ye 2012 yılında gerçekleştirdiği toplam 6,3 milyar dolar tutarındaki ihracatın, yüzde 18'lik kısmı GTS kapsamında gümrük vergisiz olarak gerçekleştirdi. ABD de, Türkiye'den GTS kapsamında 1.086 değişik üründe ithalat gerçekleştirdi

Ön plana çıkan ürünler
2012 yılı itibariyle, ABD'ye GTS kapsamında gerçekleştirilen ihracatta ön plana çıkan ürünler ve bunların GTS kapsamında yapılan ihracat içindeki payları ise, bakır teller (yüzde 11), altın mücevherat (yüzde 9,6), kara taşıtları aksam ve parçaları (yüzde 7,5) mermer ve travertenler (yüzde 7,3), kauçuk borular (yüzde 6), ferro-krom (yüzde 4,8), gıda müstahzarları (yüzde 3,6), şekerlemeler (yüzde 3,3) ve silahlar (yüzde 3,3) şeklinde sıralanmaktadır.
Bu etkin kullanım sayesinde Türkiye'den ABD'ye yapılan ihracatta 2012 yılında yaklaşık 41,7 milyon dolarlık gümrük vergisi ödenmedi.
Vergi avantajından faydalanamayan başlıca ürün grupları ise otomotiv yan sanayinde kullanılan kablolar, adi metallerden donanım, tertibat ve benzeri eşyalar, turbojetler ve gaz tribünleri ile teknik işlerde kullanılan seramikten cihazlar şeklinde sıralandı.
GTS sistemi nasıl işliyor
Bir ürünün ABD gümrük tarife cetvelinde GTS'ye tabi olduğunu anlayabilmek için ABD gümrük tarife cetvelinin "Özel/Special" sütunundaki işaretlere bakılması gerekiyor. Buna göre söz konusu sütunda (A) işareti varsa bu o üründe, aralarında Türkiye'nin de bulunduğu gelişmekte olan ülkelerden yapılan ithalat için GTS uygulandığı anlamına geliyor.
Buna karşılık sütundaki işaret (A+) şeklinde ise, bu ürünün GTS avantajından sadece en az gelişmiş ülkelerin yararlanabileceği sonucu çıkıyor. Söz konusu sütunda (A*) işareti varsa da bu o üründe bir ya da birden fazla ülke için GTS uygulamasının kaldırıldığı anlamına geliyor.
ABD mevzuatına göre bir ürünün GTS'den yararlanabilmesi için şu koşulları taşıması gerekiyor:
"İhraç edilecek ürünün GTS kapsamı ürünler listesinde bulunması, GTS imkanlarından faydalanabilen ülkeler listesindeki bir ülkeden ithal edilmesi, ihraç ülkesinden ABD'ye doğrudan veya kapalı (sealed) bir konteyner içinde başka ülkeden geçerek ithal edilmesi, ihraç ülkesinde yetiştirilmiş, üretilmiş ya da imal edilmiş olması, eğer girdiler ihraç ülkesinden ithal edilmişse, ürünün elde edilmesinde kullanılan ihraç ülkesi girdilerinin maliyet veya değerinin toplamının -artı doğrudan işleme maliyetleri- söz konusu ürün, ABD'ye satıldığındaki fiyatında en az yüzde 35'e tekabül etmesi."
Bu koşulları taşıyan ürünler için ihracatçı/ithalatçının ithal edilen malı tanımlayan "ABD Gümrük Giriş Formu 7501"de tarife satırının başına "A" işareti koyarak GTS kapsamında gümrüksüz rejimden faydalanmayı talep etmesi gerekiyor."
ABD GTS programı ile ilgili daha detaylı Türkçe bilgiye (ABD Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GTS) Kılavuzu) Ekonomi Bakanlığı'nın "www.ekonomi.gov.tr" internet sayfasındaki "Ülke ve Bölgeler", "Pazara Giriş Uygulamaları", "İhracatta Pazara Giriş Çalışmaları" ve "Pazara Giriş Hakkında Haber ve Duyurular" bölümünden ulaşılabiliyor.