34 milyon abone artık özele geçti!

Önceki gün tamamlanan elektrik dağıtım özelleştirme ihaleleriyle, Türkiye’de yaklaşık 34 milyon abonenin elektriğinin işletmesi de özel sektöre devredilmiş oldu. Hürriyet'in haberine göre, sisteme kazandırdıkları elektrikten kazanç elde edecek olan şirketlerin öncelikli hedefi ‘tahsilâtı artırmak’ olacak. Merak edilen soru ise “bölgesel tarife”ye geçilip, geçilmeyeceği.
2010 yılında astronomik tekliflerle günlerce konuşulan elektrik dağıtım özelleştirme ihaleleri, sürecin sonuna yaklaştı. Kamunun elinde kalan son dört bölge için önceki gün peş peşe ihaleler düzenlenerek, bir günde 3.4 milyar dolarlık teklif alındı. Bölgelerin resmi olarak özel sektöre devredilmesiyle, Türkiye’deki yaklaşık 34 milyon abonenin elektriği de artık tamamen kamu işletmesinden çıkmış olacak. Nihai hedef 2016 yılına kadar bölgesel tarifeye geçilmesi, ancak bunun için iki yıl boyunca şirketlerin kayıp-kaçak hedeflerini tutturmaları gerekecek.
Enerji yönetimi, elektrik dağıtımında son dört ihale yapılmadan önce seri şekilde çeşitli düzenlemeler de yaptı. Örneğin, elektrik dağıtım bölgelerinin özelleştirilmesinin yolunu açmak için kayıp-kaçak oranlarında değişikliğe gidildi. Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK), Dicle, Vangölü, Aras, Toroslar ve Boğaziçi elektrik dağıtım şirketlerinin 2013–2015 tarife yıllarına ilişkin dağıtım faaliyeti kayıp-kaçak hedefi oranlarını yükseltti. Nedeni ise özellikle doğudaki dağıtım bölgelerini cazip kılmaktı. Şirketler kayıp-kaçak oranlarının olduğundan düşük görünmesi durumunda önce ihaleye giriyor, kaçakların daha yüksek olduğunu görünce vazgeçiyordu. Bu çerçevede, örneğin Dicle EDAŞ’ın kayıp-kaçak oranında 2013 için daha önce yüzde 42 olarak belirlenen hedef, yüzde 71’e çıktı.
FAZLADAN DÜŞÜR, KAZAN
EPDK’nın çizdiği çerçeve kapsamında, şirketler kayıp-kaçak oranlarını düşürdüğü ölçüde gelirlerini artırabiliyor. Bu nedenle, Enerjisa, Çalık Holding, Limak-Kolin-Cengiz gibi şirketlerin öncelikli hedefi kayıp-kaçağı azaltmak ve tahsilâtı yükseltmek olacak. EPDK uzmanları, şirketlerin akıllı şebekeler, uzaktan okuma sistemleri gibi belli ölçüde yatırım yapınca tahsilâtı artırabildiğini, devletten ayrıştıkları en önemli noktanın da bu olduğunu söylüyor. Bir EPDK uzmanı, şunları anlattı: “Devlet, bu yatırımları yapmakta sınırlı kalıyordu. Ancak özel sektör şimdi bu yatırımları yaparak, kayıp-kaçak oranlarını da düşürebilecek. Kayıp-kaçak için EPDK’nın koyduğu hedefler var. Eğer bu hedeflenen oranlardan da daha yüksek oranda düşürürse, arada sattığı elektrik kadar şirketler avantaj sağlamış olacak. Yani sisteme kazandırdığı elektrikten kazanç sağlayacak.”
SAYAÇ KONTROLÜ
Devletin de sistem üzerindeki kontrolü azalmayacak. Hatta şirketlere kesinti sayısı üzerinden tazminat gibi kriterler uygulanacak. Hatırlanacağı üzere, bildirimsiz kesintiler için belirlenen sınır değerler aşıldığında, dağıtım şirketinin tazminat ödemesini öngören yönetmelik hazırlanmıştı. Enerji yönetimi, 2014’ten itibaren eski sayaçların, yeni elektronik sayaçlarla değiştirilmesi için de düğmeye bastı.
Japonya’nın üç katı
UZMANLAR, Türkiye’de bir birim iş üretebilmek için harcanan enerjinin, Japonya’da üretilen enerjinin tam üç katı olduğunu; dağıtım ve üretim ayağında özel sektörün rol almasının, verimliliği artırmaya da vesile olacağını vurgularken, şunu söylüyor: “Verimli işletmecilik ön plana çıkacak. Uygulanan yeni teknolojiler, yapılan yeni yatırımlar ile verimlilikte de ilerleme kaydedilmesi gerekiyor.”
Van’da farklı Ankara’da farklı tarife?
ELEKTRİK faturaları konusunda tüketicilerin belki de en çok tartıştığı kalem “kayıp-kaçak” bedeli. Yıllardır, “Doğuda bedava elektrik kullansınlar diye ben neden fazladan ödeme yapıyorum” şeklinde tartışmalar devam ediyor. Hedefte, doğalgaz dağıtımında olduğu gibi elektrikte de tamamen serbest piyasa modeline geçilmesi; bu kapsamda da bölgesel tarife uygulanması var. 1 Ocak 2013 ‘ten itibaren Ulusal Tarifeden Bölgesel Tarifeye geçilmesi gerekiyordu. Ancak bölgesel tarife 2015 yılının sonuna ertelendi. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, eğer bugün bölgesel tarifeye geçilseydi İzmit Dilovası’ndaki vatandaşın elektriği 22 kuruştan, Malatyalının 32 kuruştan, Hakkârilinin 65 kuruştan alacağını söylemişti. Enerji uzmanları, kayıp-kaçağın yüksek olduğu illerde bu verilerde belirgin bir iyileşme sağlanmadan, ulusal tarifeden, bölgesel tarifeye geçilmesinin tartışmalara yol açacağına dikkat çekti.