İslami fon yönetimi

3 / 13

---

VAKIFTAN FONA GEÇİŞ

TKYD - Kurumsal Yatırımcı dergisinin bir önceki sayısında SAHA Derecelendirme Yönetim Kurulu Başkanı sayın Ali Perşembe’nin fon tarihini konu alan oldukça keyifli bir yazısı yayınlandı. Aslında fon tarihinin modem fon yapısının oluşmasına etki eden önceki yapıları da dikkate alarak, biraz daha geçmişe götürülmesi mümkündür. Fon yapısının ilk ortaya çıkışının esasen vakıf yapısı ile gerçekleştiği kabul edilmektedir. Vakıf İslam coğrafyasında dinsel, hayırseverlik ve eğitim amaçlı kullanıma adanmış malvarlığı bütünü olarak ortaya çıkmıştır. Bu yapı haçlı seferleri ile onüçüncü yüzyılda batı coğrafyasına taşınmış ve oradaki ilk uygulamalar da kaynağına sadık kalınarak, anılan amaçlarla sınırlı olarak şekillenmiştir. Daha sonra, 1774 yılında Hollandalı bir tüccar olan Abraham van Ketwich bu yapıyı finansal çıkar amaçlı bir yapıya dönüştürerek dünyadaki ilk kapalı uçlu fonu (Eendragt Maakt Magt-Birlikten Güç Doğar) ortaya çıkarmıştır. Kapalı uçlu fon yapısında satılan fon pay sayısı sabit tutulmakta ve ilave talepler karşılanmamaktadır. Yatırım, sabit miktardaki fon payları karşılığı toplanan nakit kullanılarak gerçekleşmekte ve hedeflenen fon süresi sonunda tasfiye suretiyle fon sonlandırılmaktadır. Takiben benzeri kapalı uçlu fonlar birçok yerde kurulmuştur. İlk açık uçlu fon yapısı ise 1924 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde Massachusetts Investors Trust adıyla kurulmuştur. Bu fon yapısında yatırımcıların fon payı satın alma talepleri ve fon payı iade talepleri devamlı olarak karşılanmaktadır. Böylelikle, günümüzdeki açık uçlu fon yapısı ortaya çıkmış olup, bugün yatırım fonlarının çoğunluğu bu esasa göre kurulmaktadır. 1963 yılında Malezya’da kurulan Lembaga Tabung Haji adındaki bir kuruluş ise, hac ibadetini gerçekleştirmek isteyen Malezyalı Müslümanların birikimlerini İslami esaslara uygun alanlarda yatırımlarda değerlendirerek bir fon yönetimi faaliyeti göstermiş ve elde edilen kazançlar hac ibadetinin finansmanında kullanılmıştır. Bu yapı dünyada modem anlamda ilk İslami fon olarak kabul edilmekte ve günümüzde halen faaliyetini sürdürmektedir. 2006 yılında ise dünyadaki ilk İslami esaslara uygun borsa yatırım fonu olan Bizim Menkul Değerler A.Ş. DJIM Türkiye A Tipi Borsa Yatırım Fonu ülkemizde kurulmuştur. 10 yıl boyunca faaliyetini sürdüren bu fon daha sonra tasfiye olmuştur.