Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın Merkez Bankası Başkanı Murat Çetinkaya'yı aniden görevden alma kararı, üç kaynağın verdiği bilgiye göre Çetinkaya'nın Haziran ayında 300 baz puan faiz indirimi yapma talebini geri çevirmesinin ardından alındı.
İktisat bilimindeki yerleşik düşüncenin aksine yüksek faizin enflasyonu yükselttiğini iddia eden Erdoğan uzun süredir faizlerin düşürülmesini istiyor. Erdoğan daha önceki bir açıklamasında da Çetinkaya'nın "talimatlara" uymadığını söylemişti.
Çetinkaya 6 Temmuz'da görevden alınmıştı. Çetinkaya, Türkiye'nin kur kriziyle boğuştuğu ve enflasyonun yükseldiği bir ortamda TCMB'ye başkanlık ederek faizlerin 11.25 puan artırılması kararını aldı. Bu faiz artırımlarından en büyüğü ise Eylül ayında tek seferde yapılan 625 baz puanlık artış oldu.
Faiz artırımı TL'nin dolar karşısında önü alınamayan değer kaybını yavaşlatırken, enflasyonun da Ekim ayında gördüğü 15 yılın zirvesi olan %25 seviyesinden düşüşe geçmesine yardımcı oldu. Ancak TL'deki değer kaybının durması ve enflasyonun düşmesinin bedeli olarak ekonomi resesyona girdi.
Erdoğan Eylül ayındaki keskin faiz artırımından birkaç saat önce yaptığı konuşmada enflasyonun merkez bankasının attığı "yanlış adımlar" nedeniyle arttığını iddia etmişti. Kaynaklar, bundan önceki faiz artırımlarını da sert şekilde eleştiren Erdoğan'ın geçen yılın ortasından itibaren Çetinkaya ile yüz yüze görüşmediğini ifade ettiler.
Bir kaynak, "Bildiğim kadarıyla Erdoğan ile Çetinkaya arasında yaklaşık bir yıldır doğrudan bir irtibat olmadı" dedi. Kaynaklar uygulanan politikaların Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak ile Çetinkaya arasında da gerilim yarattığını ifade etti. Gerilim yaratan politikalar arasında TCMB'nin temettüsünün zamanından önce Hazine'ye aktarılması, kamu bankalarının mevduat sahiplerine verdiği faize tavan çekilmesi ve bankaların zorunlu karşılık oranlarındaki değişiklikler yer alıyordu. Bakanlık ile TCMB arasındaki ilişkiler hakkında bilgi sahibi ikinci bir kaynak, "Görüş ayrılıkları bakan ile başkan arasındaki gerilimi artırdı ve iletişimi bozdu" dedi. Çetinkaya görevden alındığı 6 Temmuz tarihinden bu yana bir açıklama yapmadı. Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilileri, üç kaynağın verdiği bilginin yanlış olduğunu söyledi. Cumhurbaşkanlığı'ndan bir yetkili ise, "Cumhurbaşkanı görüşlerini kamunun önünde anlattı, söylenecek başka bir şey yok" dedi.
FAİZ İNDİRİM TALEBİ
Sorun TCMB'nin 12 Haziran'daki Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısı öncesinde iyice belirgin hale geldi. İlk kaynak, "Merkez Bankası'nda Haziran ayında 300 baz puanlık bir faiz indirimi talebini biliyorum. Hatta Temmuz'da da devam edilmesi yönünde" dedi.
Üçüncü kaynak 300 baz puan faiz indirimi talebinde bulunulduğunu teyit etti. Üçüncü kaynak PPK toplantısında ise iki aleyhte oya karşı dört oyla faizlerde değişiklik yapılmaması kararı alındığını söyledi. İstanbul'da tekrarlanan ve muhalefetin kazandığı 23 Haziran belediye başkanlığı seçimlerine atıfta bulunan üçüncü kaynak, "Bu kararın çıkmasında ekonomideki durum ve veriler, özellikle enflasyon, yerel seçim dahil birçok neden etkili oldu" dedi. İkinci kaynak, "Ancak bu talep (faiz indirimi) PPK'da karşılık bulmadı.
Çetinkaya ile devam etmeme kararında temel kırılma noktası bu oldu" dedi. Aynı kaynak Haziran'daki kararın ardından Erdoğan ve Albayrak'ın Çetinkaya'nın istifasını istediğini söyledi. Kaynak, Çetinkaya merkez bankasının bağımsızlığını gerekçe göstererek bunu kabul etmediğinde "görevden alma kararı" geldiğini söyledi.
Erdoğan Çetinkaya görevden alındıktan dört gün sonra kararın gerekçeleri hakkında şunları söyledi: "Faiz denilen bu her türlü kötülüğün anası olan hele hele para politikalarında bu konuyla ilgili verilen talimatlara uymayan bu arkadaşımızın bir değişikliğe tabi tutulmasının gerekliliğine inandık." Görevden alma kararı enteresan bir şekilde ekonomistlerin Çetinkaya başkanlığındaki merkez bankasının faiz indirimlerine başlayacağı düşünülen Temmuz toplantısından hemen önce alındı.
TCMB'nin 12 Haziran'daki faiz kararı öncesinde yapılan Reuters anketine katılan 16 ekonomistten 12'si faiz indirimlerinin bu yıl içinde başlayacağını tahmin ediyordu. Ekonomistlerden ikisi ilk indirimin Haziran'da, beşi 25 Temmuz'da, beşi de Eylül veya Ekim'de yapılacağını tahmin etmişti. İlk kaynak, "Temmuz toplantısında bir indirim kararı alınacağı piyasa beklentisi haline gelmişti" dedi.
Kaynak, Çetinkaya'nın bir süre daha görevine devam ettikten sonra Türkiye "makro ekonomik açıdan daha iyi bir hale geldiğinde" görevini bırakmak istediğini söyledi. Çetinkaya'nın yerine TCMB başkanlığına atanan başkan yardımcısı Murat Uysal geçen hafta Pazartesi günü yaptığı ilk açıklamada para politikasında hareket için "manevra alanı" bulunduğunu söyleyerek, başkanlık edeceği ilk toplantıda faizlerin indirileceği beklentilerini daha da kuvvetlendirdi.
Uysal, Anadolu Ajansı'nda yaptığı açıklamada, reel faiz seviyesinin para politikasının sıkılığını belirlemek için daha uygun olacağını ifade etti. Politika faizinin %15.7 olan enflasyondan sekiz puan yukarıda olduğu göz önüne alındığında Uysal'ın açıklamaları indirim beklentisini destekliyor. Reuters tarafından son olarak Cuma yapılan ankete göre TCMB'nin 25 Temmuz toplantısında 250 baz puan indirim kararı alarak politika faizini %21.5'e düşürmesi bekleniyor.