Fed faiz artırınca ne olacak? (Fed'in geçmiş döngülerinden bugüne ışık tutacak tarihi dersler)

Tarihi bir döneme girmekteyiz.  Finansal piyasalar, dolaşımdaki paranın üçte ikisini oluşturan doların patronu Fed'den yaklaşık 10 yıldır bir faiz artırımı görmedi. 10 yıl sonra yapılacak ilk faiz artırımı "öncesinde", "sırasında" ve "sonrasında" piyasalar nasıl etkilenecek? Malum, sadece finans piyasası profesyonelleri değil, tüm ekonomik aktörler bu soruya cevap arıyor.  Bu nedenle ilk faiz artırımı için "geri sayımın" başladığı şu günlerde hazırladığım önemli ve kapsamlı bir raporumun "yönetici özeti"ni köşeme taşımaya karar verdim. 
Çalışmam, Fed'in 1983 yılından beri yaptığı 6 parasal sıkılaştırma (faiz artırım) döngüsünü temel alıyor. 1983 öncesini analizime dahil etmedim çünkü  paradigma değişiklikleri nedeniyle "karşılaştırılabilirlik" zayıf.  Zorlama sonuçlar üretilebilirdi. Kaldı ki genel bir yargıya varabilmek için 6 döngünün fazlasıyla yeterli olduğunu düşünüyorum. 
Elbette her faiz artırım döngüsünün kendisine has bir hikayesi vardır. Bir döngünün arka planındaki makro-ekonomik durum ve finansal piyasa koşulları diğerlerininkinden farklıdır.  Ama iyi analiz edildiğinde döngüler arasında pek çok "ortak noktayı" tespit etmek mümkün olmaktadır.   İşimiz gereği, "benzerler arasındaki farklılıkları, farklılar arasındaki benzerlikleri" bulmak zorundayız. Bugünkü yazımda "farklıların benzerliklerini" öne çıkaracağım. 
Son 6 döngüden çıkan ortak noktaları zihinlere daha rahat giriş yapabilmesi için maddeler halinde aktarıyorum: 
1.  "Tamam ABD ekonomisi toparlandı, evet her ay ortalama 200 bin istihdam yaratma kabiliyetine ulaştı ama enflasyon kıpırdamıyor, enflasyonda yukarı yönlü hareketlenme başlamadan Fed harekete geçmez" görüşündekilere döngü analizi cevabı veriyor:  Son altı döngüde Fed'i ilk "bebek adımı"nı (0.25 puanlık artırım)" atmaya yönelten faktör enflasyondaki yukarı yönlü hareketlenmeden ziyade istihdam piyasasındaki toparlanma olmuş.  
2.  Son altı döngünün çoğunda piyasa profesyonelleri "ters ayakta" yakalanmışlar. Fed'in güçlü ve saydam iletişim politikasına rağmen ekonomik birimlerin Fed'in faiz artırımlarına yönelik "zaman" tahminleri genellikle yanlış çıkmış.  Bunu Fed'in faiz artırımlarını takip eden aylarda kısa vadeli piyasa faizlerindeki yükselişten görmek mümkün.  
3.  Fed'in faiz artırım "sürecinde" piyasaların bozulduğu yönündeki görüş te çok genelleştiği için pek sorgulanmıyor.  Haliyle de bu "galat" hemen hemen herkesin zihnine aktarıldığı şekilde yerleşmiş durumda. Lakin geçmiş döngülerin analizi ortaya farklı bir tablo koyuyor.  Fed'in faiz artırım sürecinde başta emtia ve borsa endeksleri olmak üzere riskli varlık fiyatlarında yükseliş devam etmiş. Daha da ileriye götürelim, gelişen ekonomilerin borsa endekslerindeki ortalama getiri, gelişmiş borsa endekslerindeki ortalama getirinin de üzerinde gerçekleşmiş (burada aktarılanlar ilgili döngülerin ortalaması olarak görülmeli).
4.  Lakin 3. maddedeki yargının önemli bir istisnası var. Teşbihte hata olmaz.  Sizi yıkan yumruk, sert olandan ziyade nereden geldiğini görmediğiniz yumruktur.  Şimdi bu cümleyi Fed ekseninde değerlendirelim. Fed'in faiz artırımları "beklenenden hızlı" ve(ya)"beklenenden büyük adımlarla" geldiğinde piyasalar adeta çöküyor.  Piyasaların o acımasız "önce sat sonra sor" eğilimi ön plana çıkıyor.  "Beklenenden hızlı"ya örnek, ekonomik birimlerin bir toplantı artırıp üç toplantı pas geçmesini beklediği Fed'in daha sık faiz tokatı atmasıdır. "Beklenenden büyük adım"a örnek te, ekonomik birimlerin 0.25 puanlık "bebek adımı" beklediği Fed'den 0.50 puanlık "ebeveyn adımı" görmesidir. Geçmiş döngüler içinde 1994-1995 döngüsü bu duruma en güzel örnektir. Fed ile ekonomik aktörlerin iletişim sıkıntısı yaşadığı bir faiz artırım döngüsü olan 1994-1995 döneminde Fed'in faiz artırım süreci piyasaları hırpalamıştır. Özetlersek, faiz artırım süreçlerinde piyasaları olumsuz etkileyen "negatif sürprizler"dir. Beklenden yüksek dozlu ve beklenenden hızlı faiz artırımlarının piyasalara faturası ağır olmaktadır.  
Şimdi elimizdeki bilgiler ışığında bugüne bakalım.  İlk faiz artırımı için çok geç kalındı. Bunu önceki yazılarımda çok işlemiştim. Bugünkü değerlendirmemizin amacına geri dönelim.
İlk faiz artırımı için çok geç kalınmış olmasına rağmen Eylül toplantısı için bile ayak süren Fed'in içinde bulunduğumuz konjonktürde piyasalara "negatif sürpriz" sunması ihtimali çok ama çok düşük.  Bir başka ifadeyle, "ABD dışı" dünyada yaşananlar (Çin'deki yavaş büyüme, Avrupa'daki zayıf görünüm, gelişen ekonomilerin büyüme hızlarındaki yapısal yavaşlama...) nedeniyle Fed'in Eylül toplantısını bile pas geçme ihtimali göz ardı edilemeyecek düzeyde.  
Kaldı ki Eylül toplantısında faiz artırımı yaparak piyasalara "ah" dedirtebilecek Fed'in aynı toplantı bildirisine piyasalara "oh" dedirtecek bir ifade yerleştirmesi beklenmeli.  
Bir başka deyişle, Eylül toplantısında atılabilecek şahin adım (faiz artırımı) bildiriye yerleştirilecek güvercin bir ifadeyle dengelendirilecektir.  Peki, nasıl bir ifade?  "Kayda değer bir süre" faiz artırımı yapılmayacağı vurgusu... Tabii ki atı topal eden acemi nalbant gibi net tarih vermeden...
Özetle ilk faiz artırımının ilk şoku kaçınılmaz bir şekilde yaşanacaktır. Lakin sonrasında Fed de piyasalar da rahatlayacaktır...
Son söz: Sizi yıkan yumruk sert olan değil, nereden geldiğini göremediğiniz yumruktur.
Not: "Tasarrufların Yönetiminde TEKNİK ANALİZ Kullanımı" başlıklı eğitimimi bu pazar tekrar açıyorum. Detaylar hakkında bilgi almak için [email protected] 'a mail atabilirsiniz.