Erkin Şahinöz [email protected]

Ebedi dostlar ve düşmanlar yoktur, çıkarlar vardır

19. yüzyıla damgasını vurmuş olan İngiliz devlet adamı Lord Palmerston'ın uluslararası diplomasiye kazandırdığı "İngiltere'nin ebedi dostları ve ebedi düşmanları yoktur, çıkarları vardır" sözüyle başlayacağım yazıma. Fazla yorum yapmadan da Rusya'nın Türkiye ekonomisi açısından önemini grafiklerle işleyip temel konuları maddeler halinde aktaracağım.

*İhracat: Türkiye'nin en büyük ihracat pazarı Avrupa'daki ekonomik durgunluk ve Irak-Mısır-Suriye gibi pazarlarımızdaki jeopolitik gelişmeler Türkiye'nin ihracat rakamlarını son üç yıldır oldukça olumsuz etkiledi. 2013 yılının Mayıs ayından beri ciddi değer kaybı  yaşayan Türk Lirasının ihracatçılara "fiyat etkisi" üzerinden sağladığı rekabet avantajı da ihracat performansımızı iyileştirmeye yetmedi (grafik 1). Bu şartlar altında Türkiye'nin bir önemli pazarını daha kaybetme lüksü yok.  Toplam ihracatımızın kabaca yüzde 4'ünü Rusya'ya yapıyoruz.  12 aylık toplam olarak da Rusya'ya ihracatımız son dönemde 4 milyar dolar düzeyinde seyrediyor (grafik 2).  Düşen petrol fiyatları ve uygulanan ekonomik/finansal amborgalardan olumsuz etkilenen Rusya ile olan ticaretimiz son uçak krizi öncesinde de düşüş trendindeydi. Putin cumartesi günü Türkiye'ye yönelik 6 maddeli tedbir kararnamesini imzaladı. Türkiye’de üretilmiş belirli ürünlere yönelik Rusya’ya giriş yasağı getirilecek. Yasağa dahil olacak ürünlerin Rusya hükümeti tarafından daha sonra belirlenecek listede duyurulması öngörülüyor. Rusya'ya yapılan ihracatın bu tip önlemlerde büsbütün azalması kaçınılmaz görünüyor.

Grafik 1

Grafik 2

*Petrol ve Doğalgaz:  Rusya'dan yaptığımız ithalat 12 aylık toplam olarak 22-25 milyar dolar düzeyinde bulunuyor. Bunun yüzde 46'sı doğalgaz, yüzde 19'u ham petrol (grafik 3). Enerji alanında Türkiye Rusya'nın en önemli ikinci müşterisi. Yaşanan gerilim farklı bir boyuta çıkmazsa Rusya'nın Türkiye'ye sattığı doğalgaz ve petrol miktarını kısması beklenmez. Lakin, iki ülke arasındaki gerilim petrol ve doğalgaza ödediğimiz faturanın kabarmasına neden olabilir. Bu da daha fazla cari açık ve daha yüksek enflasyon olarak karşımıza çıkar.  Kaldı ki, doğalgaz ihtiyacımız sadece ısınmaya yönelik değil. Türkiye'de elektrik üretiminin neredeyse yarısı doğalgaz ile yapılıyor.  Bu gözle bakıldığında aldığımız doğalgaz miktarı ve fiyatının sanayi sektörümüz açısından çok kritik olduğunu da görebiliriz.

Grafik 3

*Nükleer Enerji: Türkiye ilk nükleer santral projesi için Rusya ile anlaştı. Mersin Akkuyu için planlanan projeyi Rus devlet şirketi Rosatom gerçekleştirecek. Türkiye açısından son derece kritik ve stratejik önem arz eden nükleer enerji projesini güven bunalımı yaşayan iki ülke nasıl hayata geçirebilir?

*Konut Sektörü: Rusya, Türkiye ekonomisinin önemli lokomotiflerinden biri olan konut sektörü (inşaat ekonomimizin yüzde 6'sını, konut sektörü de inşaat sektörünün yüzde 85'ini oluşturuyor) açısından da oldukça kritik durumda bulunuyor. Bitişikteki grafikte (grafik 4)  yabancılara yapılan satışların ülkelere göre dağılımı bulunuyor. 2015 yılının Ocak-Ekim döneminde yabancılara satılan toplam konut adedi 18.567. Ruslar 1.750 konut ile Irak ve Suudi Arabistan'dan sonra en büyük üçüncü alıcı konumundalar. Konutta balon var mı yok mu tartışmalarının yapıldığı bir dönemde konu sektöründe Rus potansiyelini kaybetmek de Türkiye açısından kötü olabilecektir.

Grafik 4.

*Yurtdışı Müteahhitlik Hizmetleri:  Yurtdışı müteahhitlik hizmetleri Türkiye'nin en önemli ihraç kalemlerinden biri konumunda.  2000 öncesinde yurtdışı müteahhitlik hizmetleri daha çok konut sektörüne yönelikti.  Ancak son yıllarda ağırlık yol/köprü/tünel, iş merkezi, endüstriyel tesis ve boru hatları gibi projelere kaydı. Türk firmalarının yurtdışına sunduğu müteahhitlik hizmetlerinde de aslan payı yüzde 17.4 ile Rusya'nın. Bitişikteki grafikte (grafik 5) yurtdışında verdiğimiz müteahhitlik hizmetlerinin ülkelere göre dağılımı görülüyor. Son 42 yılda Rusya'ya 50 milyar dolara yakın hizmet satmışız. Putin'in cumartesi günü devreye soktuğu tedbirlerin kapsamını genişletmesi halinde yurtdışı müteahhitlik hizmetlerimiz (önemli finansman kalemimiz) sekteye uğrayabilir.

Grafik 5.

*Turizm:  Ülkemize her yıl 4.5-5 milyona yakın Rus turist geliyor, Ruslar Almanlar'dan sonra ikinci sırada. Bir başka ifadeyle, Ruslar her yıl gelen toplam turist sayısının yaklaşık yüzde 12-13'ünü oluşturuyor (grafik 6). Turizm, Türkiye'nin önemli hizmet ihracatı ve finansman kalemi konumunda.  Putin'in cumartesi günü imzaladığı 6 maddeli tedbir kararnamesinde iki ülke arasındaki charter uçuşlarının yasaklanması yer alıyor. Ayrıca Rus tur operatörlerinden Türkiye’ye tur satmaktan kaçınmaları da isteniyor. Bu yılı zaten sıkıntılı geçiren turizm sektörünün yeni tedbirlerden oldukça olumsuz bir şekilde etkilenmesi kaçınılmaz 

Grafik 6.

Son Söz:"İletişimin en önemli unsuru söylenmeyeni duymaktır." Peter Durcker