Mehmet Bingöl [email protected]

Euro Bond Gelirlerinin Vergilendirilmesi ve Gelir Vergisi Beyanı

Kişisel gelirlerin vergi beyan döneminin sonuna geldiğimiz (25 Mart) bu günlerde; Euro Bond gelirlerindeki karmaşık vergileme konuları ile yıllık gelir vergisi beyanına ilişkin son hatırlatmaları yaparak, bu konudaki seri yazılarımızı bitiriyoruz.

Daha önce şahısların “2014 Yılında Elde Ettiği Gelirlerin Tabi Olduğu Genel Vergileme Kuralları” ve bunu takiben de “Kira Gelirleri İle Temettü Gelirlerinin Vergilendirilmesi” konularını ele almış, ayrıca “Yurt Dışında Elde Edilen Gelirlerin Vergi Durumuna” değinmiştik.

Elde edilen gelirlerden bazıları, yıllık beyannameye tabi olmaksızın sadece stopaj suretiyle vergilenirken, istisna veya yıllık beyan haddini aşan diğer bazı gelirler ise yıllık gelir vergisi beyannamesi ile vergilenmekte; temettü gelirlerinde %50 istisna uygulaması yapılmakta ve yurt dışında elde edilen gelirlerin ise hemen hemen tamamı Türkiye’de yıllık beyan kapsamında bulunmaktadır.

Bu yazımızda da, yine birçok kişiyi ilgilendiren Euro Bond gelirlerindeki vergi durumuna bakacağız. Gerek T.C. Hazinesi ve gerekse Türkiye’deki bankalar ile diğer şirketlerce yurt dışında ihraç edilen Euro Bond ve bonolar Türkiye’de yerleşik tasarruf sahiplerince de yatırım amaçlı iktisap edilmektedir. Yurt dışında ihraç edilen bu bonolar yurt dışında işlem görmekte ve saklamaları yurt dışındaki kurumlarca yapılmaktadır.

Bilindiği gibi Euro Bondlar, ülkenin dış borçlanmasında kullandığı enstrümanlardan olup, genellikle Avro ve USD cinsinden ihraç edilen, uzun vadeli borçlanma senetleridir. Tanım olarak Hazine Bonosu ve Devlet Tahvilleri ile benzeridir, ancak iç borçlanmaya yönelik olan bu kâğıtlar Devlet iç borçlanma senedi olarak tanımlanmakta iken Euro Bondlar dış borçlanma statüsündedir.

Bahse konu menkul kıymetlerden sağlanan gelirler ya faiz tahsilatı, ya da satış kazancı şeklinde ortaya çıkmaktadır. Faiz geliri mevzuat açısından “Menkul Sermaye İradı” sayılır. Gelirin elde edilmesi de kupon tahsilatı veya itfa aşamasında söz konusu olur . Satış kazancı ise “Değer Artış Kazancı” olarak vergilendirilir .
Euro Bond faizleri ve alım-satım kazançları G.V.K.’nun Geç 67 maddesindeki stopaj kapsamında olmadıkları için “yıllık esasta” gelir vergisine tabidir.

Euro Bond Faiz Gelirleri:

Türkiye Devleti tarafından ihraç edilen Euro Bond faiz gelirleri Gelir Vergisi Kanunu açısından “menkul sermaye iradı”dır. Euro Bond faizi teorik olarak stopaja tabidir, ancak stopaj oranı “sıfır”dır.

Euro Bond faiz gelirleri G.V.K. geçici 67. maddedeki stopaj usulü uygulanmadığından (=yani işlemi yapan banka veya aracı kurumca vergi stopajı uygulamasının dışında olduğundan), bu gelirler yıllık esasta gelir vergisi beyanına konu olur. Ancak beyan mecburiyeti, yıllık gelir vergisi beyan haddi olan 27.000 TL’nın aşılması halinde söz konusu olur  ve gelirin tamamı beyan edilir  . Ayrıca, başka gelirler (Örneğin; temettü, kira vb gibi ) nedeniyle beyan yapıldığında da bu beyana eklenirler.

Bu kıymetlerden faiz geliri sağlanması, kupon tahsilatlarında ve itfada meydana gelir. İtfadaki ana para kur artışı veriye tabi olmaz. (G.V.K. Madde: 75/5).
Vergiye esas hesaplamalar için, yıl içinde gerçekleşen faiz kupon tahsilatlarında, döviz cinsinden hesaba geçen tutarlar o aşamada TL’sına çevrilir. Buradan hareketle de 27.000 TL’nın aşılıp aşılmadığına bakılır. Ortak hesaplardan elde edilen faiz gelirlerinde 27.000 TL’nın geçilip geçilmediğine her bir kişi için ayrı ayrı bakılır.

Euro Bond faiz gelirlerinde, iktisaptan sonraki ilk kupon faizi tahsilatına ait gelirin hesabında, alış sırasında ödenen “temiz fiyat-kirli fiyat farkı”, işlemiş faiz olarak düşülür ve kalan tutar faiz geliri olarak dikkate alınır. Alış satış kazancı ise, satış bedeli ile ilk iktisaptaki temiz fiyat arasındaki farktır. Başka bir anlatımla, kuponlu bir tahvilin satın alınmasında, işlemiş faizin bulunması halinde; işlemiş faiz tutarı kupon alış bedeli, temiz işlem fiyatı (Temiz Fiyat=Sözleşme fiyatı-İşlemiş faiz) ise tahvilin alış bedeli olarak kabul edilir.

İtfa halinde vergiye esas gelir şu şekilde bulunur:
-Bono alış: 84.500 USD
-Bono ifta bedeli: 100.000 USD
-Kazanç:15.500 USD
-Kazanç TL(15.500 USD*İtfa tarihindeki kur ‘2,33’): 36.115 TL

Kazanç tutarı yıllık beyan sınırı olan 27.000 TL’sından fazla olduğu için, gelirin tamamı yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilir. Görüldüğü üzere, itfadaki anapara kur farkı vergiye tabi değildir.

Yurt Dışında Türk Özel Sektör Firmalarınca İhraç Edilen Bonoların Faiz Gelirleri:

Türkiye’deki bankalar ile diğer şirketlerce yurt dışında ihraç edilen bonolar Türkiye’de yerleşik tasarruf sahiplerince de yatırım amaçlı iktisap edilmektedir.
Özel sektör tarafından yurt dışında ihraç edilen bonolardan elde edilen faiz gelirleri için de yukarıda anlatılan Eurobondlar’daki aynı esaslar geçerli bulunmaktadır. Dolayısıyla, yıllık beyan sınırı geçildiğinde yıllık beyan mecburiyeti bu menkul kıymet faiz gelirler için de vardır.
Eurobond’lardan farklı olarak burada stopaj avantajından bahsetmeliyiz. Çünkü Türk özel sektör şirketlerince yurt dışında ihraç edilen bonoların faiz ödemelerinde, vadelere göre vergi kesintis, (=stopaj) vardır: 1 yıla kadar:%10, 1-3 yıl arası: %7, 3-5 yıl arası:%3, 5 yıldan fazla:%0
İşte yapılan bu stopajlar, yıllık beyan sonucu hesaplanan vergi tutarından mahsup edilirler. Bu husus ise mükelleflere avantaj sağlar.

Euro Bond Alım-Satım Kazançları:

Euro Bond alım-satım kazançları için G.V.K. geçici 67. madde uygulanmaz. Bu durumda alış-satış kazancı, yıllık Gelir Vergisi beyanına konu olur.
Bu kıymetlerin satış kazancı şu şekilde hesaplanır:
•    Alış bedeli ve satış bedeli; alım ve satım tarihlerindeki kurdan TL’ye çevrilir.
•    Alım ve satım tarihleri arasındaki dönemde ÜFE artış oranı %10 ve üzerinde çıkarsa, alış maliyeti bu oran kadar artırılır.
•    Endekslemede menkul kıymetin alındığı ay dâhil, satıldığı ay hariç tutulur.
•    Maliyeti artırılan tutar ile satış tutarı arasındaki  gelirin tutarı ne olursa olsun, beyan edilir.
•    Yıllık gelir vergisi beyanı ile gelir vergisi tarifesine göre vergi ödenir.
Bu hesaplamalara göre, TL esasında kazanç var ise, döviz bazında zarar çıksa dahi vergileme yapılır.

Yukarıdaki örnekte;

• Euro Bond alış tarihindeki (Ocak/2013) ÜFE endeksi 206,65, satıştan tan bir önceki ayda (Kasım/2014) endeks 237,65’dir.
• Kasım/2014 endeksinin,  Ocak/2013 endeksine bölünmesi sonucu bulunacak oran 1,15 olup, alım ve satım tarihleri arasındaki dönemdeki ÜFE artış oranı %10’un üzerindedir.
• Bu durumda, alış maliyeti; %15 oranında artırıldığında, 371.000*1,15=426.650 TL olmaktadır.
• Satış tutarından, maliyeti revize edilmiş alış tutarı çıkarıldığında; 442.000-426.650 = 15.350 TL beyan edilecek gelir çıkmaktadır.

Bir başka hususa da değinmeliyiz. Çünkü eğer varsa bir imkân ve avantaj söz konusudur. Mevzuatımıza göre; aynı yıl içinde yurt dışı menkul kıymet veya Euro Bond satış zararı da var ise zarar tutarları ile kazanç tutarları birbirine mahsup edilir ve net kar üzerinden vergi ödenir.

Yine vergi matrahının tespitinde, aracı kurum komisyonu veya işlemlerdeki diğer hizmet bedelleri vergi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınabilir.

Uygulama Örnekleri:

Yukarıdaki açıklamalarımızı takiben iki uygulama örneği ile konuları daha da somutlaştırabiliriz.

Kişinin gelir bilgileri şöyledir:

-Yurt Dışı İhraçlı Euro Bond faizi: 22.650 TL,

-Ücret: 80.000 TL (Tek şirketten),

-Yurt içi swap&forward geliri:33.000 TL

-Yurt içi mevduat faizi: 18.500 TL

Ücret geliri sadece bir işyerinden alındığı için, her hâlükârda yıllık beyan kapsamında değildir. Aynı şekilde stopaj suretiyle vergilenen yurt içi mevduat faizi ile swap ve forward işlemlerindeki türev ürün kazançları da yıllık beyana tabi değildir.

Euro Bond faiz geliri, prensip olarak beyana tabi bir gelir unsuru olmakla beraber, beyan zorunluluğu, diğer beyana tabi gelirler ile birlikte 27.000 TL'lik yıllık beyan haddinin aşılması halinde ortaya çıkmaktadır.

Bu örnekte, kişi 22.650 TL Eurobond faizi elde etmiş olmasına rağmen, diğer gelirler (yurt içi mevduat faizi, türev ürün kazançları ve tek işverenden ücret geliri) her hâlükârda yıllık beyana tabi olmadıklarından Euro Bond faizi için yıllık beyan yapılması ve vergi ödenmesi söz konusu olmayacaktır.

Bu durumda, 27.000 TL'lik yıllık beyan haddi aşılmadığı için, bu kişinin yıllık gelir vergisi beyannamesi verme mecburiyeti bulunmamaktadır. (27.000 TL'lik yıllık beyan haddinin hesabında, beyana tabi olmayan bu gelirler dikkate alınmazlar.)

Diğer örnekteki kişinin gelir bilgileri ise şöyledir:

-Yurt Dışı İhraçlı Euro Bond satış kazancı: 15.000 TL,

-Euro Bond Faizi: 2.800 TL,

-Ücret: 120.000 TL (Tek şirketten),

-Yurt İçi Yatırım Fonu Geliri:33.000 TL

-Yurt Dışı(Off-Shore Mevduat Faizi): 8.355 TL

Euro Bond satış kazancı olan 15.000 TL, yurt dışında elde edilen bir gelir olduğu için herhangi bir istisna veya yıllık beyan haddi kurallarına tabi olmaksızın vergi kapsamındadır. Başka deyişle kazanç tutarı ne olursa olsun yıllık beyana tabidir.

Yine, yurt dışında elde edilen 8.355 TL’lık faiz geliri de yıllık sınır olan 1.400 TL’sını geçtiğinden yıllık gelir vergisi beyanına tabi olacaktır.

Bu örnekte, ücret geliri ve yatırım fonu geliri yıllık beyana tabi olmadığından, kişinin sadece 15.000 TL’lik yurt dışı ihraçlı Eurobond satış geliri, “değer artış kazancı” olarak; 8.355 TL’lık yurt dışı mevduat faizi de “menkul sermaye iradı” olarak beyan konusu olacaktır. Bu işlemlere ilişkin ödenmiş banka veya aracı kurum masrafları var ise bunlar toplam gelirden gider kalemi olarak indirilebilecektir.

Yıllık beyan haddine tabi gelir toplamı; (15.000+8.355+2.800=) 26.155 TL olduğundan, yasal yıllık beyan haddi rakamı 27.000 TL aşılmamaktadır. Bu durumda, 2.800 TL Eurobond faizi, gelir vergisi beyanına dâhil edilmeyecektir.

Bu açıklamalara göre kişinin vergi beyanı şöyle olmaktadır:

-Menkul sermaye iradı                                : 8.355

(Yurtdışı mev. faizi)

-Değer Artış Kazançları                               :15.000

-Banka Komisyonları                                   :(1.500 )

-Toplam gelir                                                :21.855

-Hesaplanan vergi                                       : 3.820

Yukarıdaki örneklerden anlaşılacağı gibi; her bir gelir unsuru itibariyle net gelirin hesaplanması, yıllık beyan haddi ve istisna uygulamaları, matraha ulaşılırken hangi gider ve indirimlerin dikkate alınacağı, ayrıca beyanname üzerinde indirim imkânı olan sağlık, sigorta, eğitim harcamaları ile yapılan bağış ve yardımlar gibi konular önem arz etmektedir. Bu sebeple, beyanname verilmesi aşamasında, serbest muhasebeci mali müşavirlere danışılmasında yarar vardır.