Protestolu senetlerdeki artış neyin işareti

Ekonomide işlerin nasıl seyrettiğini ölçmenin birkaç temel yolu var. Bunlardan birisi anketler... Bu anketlerle güven endeksleri oluşturuyoruz. Tüketici güven endeksimiz var, sektörel güven endekslerimiz var, reel kesim güven endeksimiz var. Tüketiciye ve reel kesim temsilcilerine bir takım sorular yöneltiliyor ve alınan yanıtlarla bir sonuca varılmaya çalışılıyor. Her ne kadar teknik bir takım elemelerle hata payı en aza indirilmeye çalışılıyorsa da, nihayetinde soru yöneltilen kişinin verdiği yanıtlarla oluşuyor bu endeksler . Dolayısıyla bu anketlerin ortaya koyduğu sonuçlar bire bir gerçeği yansıtmaktan mutlaka uzak, her zaman için bir hata payı söz konusu.

Anketler, biraz da seçimlerden önce yapılan kamuoyu yoklamalarına benziyor. Seçmenin tümü için örnek oluşturduğu varsayılan küçük bir kitleye görüşü sorulmuyor mu sonuçta anket için de...

Bu çalışmalar, ön bilgi edinme, tahmin yapma amaçlı adımlar niteliğinde. Bir de gerçekler var. Seçim anketlerinin başarısını seçim ortaya koyuyor. Ekonomiye ilişkin anketlerin gerçeği ne ölçüde yansıttığını ise temel ekonomik göstergelerdeki gerçekleşmeler...

Ödemeler aksıyorsa...

İşte ekonomide işlerin nasıl seyrettiğini ölçebilmek adına yaptığımız anketlerin, araştırmaların sonucunu ya da başka bir ifadeyle gerçek durumu görmenin yollarından biri de iş alemi açısından büyük önem taşıyan ödeme sisteminde aksama olup olmadığı...

Ödeme sistemini izlemenin başlıca yollarından biri de senet protestolarının seyri. Biliniyor ki iş alemi açısından senedin önemi büyük. Ve işte senet ödemelerinde belirgin bir aksama dikkati çekiyor.

Ödenmeyen ve protesto edilen senetlerin sayısı öyle fırlayıp gitmiş değil; ne var ki bu senetlerin tutarında belirgin bir artış yaşandığı gözleniyor.

Örneğin ocak ayları itibariyle son üç yılda birbirine çok yakın sayıda senet protesto edildi. Protestolu senet sayısı 2015'in ocak ayında yaklaşık 86 bin, geçen yıl ocakta 82 bin, bu yıl ise 85 bin oldu. Neredeyse aynı düzeyde protesto söz konusu.

Oysa bu senetlerin tutarında belirgin bir artış var. 2015'in ocak ayında protesto edilen senetlerin tutarı 795 milyondu, geçen yılki tutar 942 milyonu buldu, bu yıl ise 1.3 milyara ulaşıldı.

Yani ocak ayları itibariyle protesto edilen senetlerin ortalama tutarı 2015'ten bu yana sırasıyla yuvarlatarak aktarırsak 9 bin, 11 bin ve 15 bin lira olarak gerçekleşti.

Düşünsenize, protesto edilen senetlerin tutarı son bir yılda yüzde 36 artmış. Bu son bir yılda enflasyonu yüzde 10 kabul etsek bile yüzde 25'e yakın reel bir artış var.

Sahi bu neyi gösteriyor; işlerin "ne kadar iyi gittiğini" mi!

Beş binden on beş bine

Protesto edilen senet sayısı neredeyse yatay seyrederken, senet tutarının hızla artıyor olması yalnızca son üç yıla ve bu üç yılın ocak aylarına özgü bir durum değil.

2011'den bu yana olan duruma baktığımızda protesto edilen senetlerin ortalama tutarının özellikle 2013'ten sonra hızla tırmandığı dikkati çekiyor.

Protesto edilen senetlerin yıllık ortalama tutarı 2013 yılında 6 bin 900 lira dolayındayken, tutar 2016'da yaklaşık 12 bin 100 lirayı buldu. Bu yılın ocak ayındaki düzey ise yaklaşık 15 bin 400 lira.

Ekonomide çarklar ne kadar yavaş dönerse ve hatta dönmesi neredeyse tümüyle durursa, doğaldır ki bu durum ödemelerin aksamasına, senet protestolarının artmasına yol açıyor. Türkiye ekonomisinin geçen yıl ne kadar büyüdüğünü henüz bilmiyoruz ama oran yüzde 2'nin çok az üstünde gerçekleşecek gibi. Bu da senet protestolarının ortalama tutarına fena halde yansımış durumda. Kaldı ki, ekonomide geçen yıl yaşanan durgunluğun öyle takvim yılı değişti diye bir anda atlatılması da söz konusu değil. Örnek mi, işte bu yılın ocak ayındaki protestoların düzeyi!