Petrol üretimini kısma trafiği

OPEC İYİMSERLİĞİ

Petrol endüstrisinde arz-talep cephesinde tam bir kargaşa var. Suudi Arabistan ve Rusya gibi büyük üreticiler kısıntı yönünde işbirliği görüşmeleri yaparken Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) art arda zirveler düzenleyerek üretimde kısıntı anlaşmaları yapmaya çalışıyor. ABD’li kaya gazı üreticileri ise düşen fiyatlar karşısında ya üretimi durdurmuş ya da iflas açıklamış durumda. Ancak hem üretimde azalma olmuyor hem de talepteki düşüş nedeniyle bolluk devam ediyor.

Üretim kısıntısı yönündeki tüm çabalara rağmen küresel arzda artış devam ediyor. Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) kasım ayı raporunda, ekim ayında küresel arzın günde 800 bin varil artışla 97,8 milyon varile yükseldiği, bunun OPEC üretiminin rekor düzeyde artışının yanı sıra Rusya, Brezilya, Kanada ve Kazakistan gibi OPEC dışı üreticilerin de üretimlerini artırmasından kaynaklandığı belirtildi.

Sadece IEA değil, OPEC de kasımda yayınladığı Petrol Piyasası Raporu’nda, ekim ayında küresel petrol arzının bir önceki aya göre günlük 970 bin artışla 96,32 milyon varile çıktığını bildirdi. OPEC’in günlük ham petrol üretimi ise ekim ayında 240 bin varil artarak 33,64 milyon varil oldu. OPEC’in 2014 üretimi günde 31 milyon varildi ve üre-tim o tarihten bu yana 2,5 milyon varil artmış oldu.

OPEC’in en büyük üreticisi Suudi Arabistan’ın ekim ayı günlük üretimi küçük bir düşüşle 10,58 milyon varil oldu. Suudi Arabistan 2014’te günde 9,68 milyon varil petrol üretiyordu ve petrol fiyatları 80 dolar seviyesindeydi. Rusya’nın petrol üretimi de eylül ayında rekor bir rakam olan günde 11,2 milyon varile ulaştıktan sonra ekimde 11,08 milyon varil oldu. Haziran ayındaki üretim günde 10,8 milyon varildi.

ABD’de yaşanan kaya gazı petrolü devrimi petrol pi-yasalarındaki bolluğun başlıca nedeni oldu. ABD eylül ayında 9,6 milyon varil petrol üretirken bunun 4,4 milyon varili kaya gazından geldi. ABD petrolde ithalata bağımlılıktan kurtulmaya çalışırken Suudi Arabistan da pazar payını kaybetmemek için üretimini artırmak zorunda kaldı. Petrol bolluğu da fiyatların düşmesine neden oldu, fiyatlar düştükçe üretici ülkeler giderlerini ve büyük bir yük olan sübvansiyonları karşılamak için üretimi artırmak zorunda kaldı.

Büyük üreticiler vanaları bir türlü kısamazken küresel petrol talebi de fazlasıyla düşük seyrediyor. IEA, 2016’da talebin günlük 1,2 milyon varile düştüğünü açıkladı. Petrol talebi 2015’te günlük 1,8 milyon varil ile son beş yılın en yüksek düzeyine çıkmıştı. Olumsuz bir başka veri de Japonya’dan geldi. En büyük dördüncü petrol tüketicisi Japonya’da ekim ayı petrol tüketimi yüzde 9,5 düşerek 2,78 milyon varil oldu.

Petrolde daha az üretim konusunda liderliği Suudi Arabistan yapıyor. Suudlar ABD ile petroldeki fiyat savaşını kazanmak için mekik diplomasisi uyguladı. Rusya’yı da ikna etmeye çalıştı, OPEC’in önde gelen üyelerini de... İki yıldır petrol endüstrisini, üretici ülkeleri harap eden aşırı üretimle oluşan fiyat savaşını kazanmak için çabalıyorlar.

İlk adım 6 Eylül’de Çin’in Hangzou kentindeki G-20 zirvesinde atıldı. Suudi Arabistan ve Rusya’nın enerji bakanları, piyasayı istikrara kavuşturmak için “birlikte hareket etmeye” karar verdi. Ardından OPEC üyeleri eylül sonunda Cezayir’de yaptıkları toplantıda sekiz yıl aradan sonra ilk kez üretimi azaltma kararı aldı.

Daha sonra 10 Ekim’de İstanbul’daki Enerji Zirvesi’nde Rusya Devlet Başkam Vladimir Putin OPEC’in petrol üretimini sınırlama kararını desteklemeye hazır olduklarını açıkladı. Bu açıklama ile Brent petrolün fiyatı varil başına 53,71 dolar ile yıl içindeki en yükseğine çıktı. Fiyatlar şubat ayında 12 yılın en düşük seviyesi olan varil başına 26 dolara kadar düşmüştü.

23 Ekim’de önemli bir gelişme oldu. Riyad’daki Körfez ülkeleri petrol zirvesine Suudi Arabistan Petrol Bakanı Halid bin Abdulaziz el-Falih’in davetiyle Rusya Enerji Bakanı Alexander Novak katıldı. Novak iki ülke arasında işbirliği için yeni adımlar attıklarını söyledi. Hemen ertesinde Viyana’da OPEC-Rusya Enerji Diyalogu Toplantısı yapıldı ve petrol piyasasını yeniden dengeye oturtacak blok oluşturma girişimleri görüşüldü.

Bu arada OPEC içinde üretim kısıntısına karşı çıkan iki büyük üretici İran ve Irak’ın açıklamaları anlaşma umudunu azaltırken fiyatların kasım ortasında yeniden varil başına 45 dolar seviyesinin altına inmesine neden oldu. İran ambargo ve gelirlerindeki azalma nedeniyle üretimini kısmaya yanaşmıyor. Irak Petrol Bakanı Jabar Ali el-Luaibi ise DEAŞ militanlarıyla mücadeleyi sürdürmek için gelir sıkıntısı çekmemek amacıyla üretim kısıntısına katılmak istemediğini açıkladı. Irak OPEC’te Suudi Arabistan’dan sonra ikinci büyük üretici.

Fiyatların gerilemesinde ABD Başkanlık seçimlerinden zafer ile çıkan Donald Trump’ın düşük fiyatlar nedeniyle zor durumda olan ve bir bölümü iflas eden, üretimi durduran Amerikan kaya gazı üreticilerini teşvik edeceği beklentisi de etkili oldu.

Kasım ayında da Rusya, Suudi Arabistan ve OPEC yetkilileri petrolde mekik diplomasisini sürdürdü. Rus Bakan Novak 17 Kasım’da bir kez daha Doha’da Körfez ülkelerinin petrol bakanlarıyla görüşürken OPEC Genel Sekre­teri Mohammed Barkindo, Venezüela, Ekvador ve İran’da temaslarda bulundu. Her şey Cezayir’de yapılacak OPEC zirvesinde sekiz yıl sonra ilk kez petrol kartelinin, Rusya’yı da yanma alarak üretim kısıntısına gitmesini sağlamak içindi... OPEC günlük üretimini günde 32,5 ile 33 milyon varil düzeyine indir­meyi planlıyor. Kasım’ın 22’sine gelindiğinde, OPEC’in uzlaşmaya varacağı beklentisinin güçlenmesiyle Brent petrolün varili 49,43 dolara çıkarak fiyatı yeniden 50 dolar barajına yaklaştı. Putin’in Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği zirvesinde, OPEC’in anlaşmaya varmaması için bir neden olmadığını ve Rusya’nın petrol üre-timini mevcut seviyelerde dondurmaya istekli olduğu sözleri de etkili oldu.

Ancak üyeler arasında üretim kotaları konusunda görüş farklılıkları var ve bu durum örgütün ciddi bir kısıntı yapması ihtimaline kuşku düşürüyor. Bu nedenle Uluslararası Enerji Ajansı’nın raporunda, “Üyeler kendi üretimlerini artırmaya devam ederlerse piyasa 2017 boyunca bir fazlalık yaşayacak ve petrol fiyatlarında ciddi bir artış beklentisi çok zayıflayacak. Hatta gelecek yıl petrol fazlası devam ederse fiyatlarda bir gerileme bile beklenebilir” yorumu yapıldı.

Uzmanlar, Rusya ile OPEC arasındaki rakamlara dayalı işbirliğinin petrol fiyatlarını 60 dolara taşıyabileceğini savunuyorlar. Ancak fiyatlar yükseldikçe ABD’de kaya gazı üreticileri yeniden sahneye çıkacak. Aşırı düşen fiyatlar nedeniyle üretimlerine ara veren ABD’deki kaya gazı üreticileri üretime başlayarak fiyatlar üzerinde negatif baskı oluşturacak.

ESAI Energy’nin CEO’su Sarah Emerson ise “Suudiler petrol fiyatlarının yükselmesini istiyor. Ancak en büyük rakibi ABD kaya gazı üreticilerinin fırsattan yararlanmasına da göz yumamazlar. Trump’ın seçilmesi her şeyi değiştiriverdi. ABD kaya gazı sektöründe işler bir günde düzeldi” diye konuşuyor.

İngiliz bankası Barclays son raporunda, “Zor dönemden geçen ABD’li petrol şirketleri OPEC’in vanaları kısmasıyla oluşacak fırsatları kollayıp üretimlerini petrol fiyatlarının 50-55 dolar bandına gelmesiyle artırabilir” yorumu yapıyor…

(LEVENT GÜRSES / FORBES TÜRKİYE)