İlk çeyrekte büyüme kaç çıkar?

2017'nin ilk çeyrek dönemine ilişkin milli gelir verileri 12 Haziran'da açıklanacak. Yani ekonominin ilk çeyrekte ne kadar büyüdüğünü iki hafta sonra öğreneceğiz. Ancak ekonomik büyüme konusunda fikir veren temel ekonomik göstergelerin ilk çeyrek döneme ilişkin verileri belli oldu. Bu veriler ilk çeyrekte ekonominin geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 2-3 arasında büyümüş olabileceğini düşündürüyor. Bu aralığın orta noktasını alırsak, ilk çeyrekte ekonominin yüzde 2,5 dolayında büyüdüğü tahminini yapabiliriz. Bu da Türkiye ekonomisinin ölçülerine göre oldukça yavaş bir büyüme anlamına geliyor.

SANAYİ NE DİYOR?

Bu tahminimizin en önemli dayanağını sanayi üretimindeki gelişmeler oluşturuyor. Sanayi üretimi ilk çeyrekte geçen yılın aynı dönemine göre ancak yüzde 1,8 artış gösterebildi. Bu oran geçen yılın son çeyreğindeki yüzde 2'lik artışın bile biraz gerisinde kalıyor. Türkiye’de sanayi üretimindeki değişim ile ekonomideki büyüme arasında önemli bir ilişki var. Bu ilişki sanayinin ekonomideki payının yüzde 20 dolayında olmasından ve diğer birçok sektördeki faaliyet hacmini de etkilemesinden kaynaklanıyor. 1998 baz yıllı eski milli gelir serisinde daha güçlü olan bu ilişki 2009 baz yıllı yeni seride biraz zayıflasa da ortadan da kalkmadı. Nitekim geçen yılın üçüncü çeyreğinde sanayi üretimi yüzde 3,1 düşerken ekonominin genelinde de yüzde 1,3'lük küçülme olmuştu. Dördüncü çeyrekte sanayi üretimi yüzde 2 artarken ise ekonomi yüzde 3,5 büyümüştü. Bu yılın ilk çeyreğinde sanayi üretimindeki artışın biraz daha düşük gerçekleşmesi, ekonominin genelindeki büyümenin de geçen yılın son çeyreğindekinden biraz daha düşük çıkacağını düşündürüyor.

İÇ TALEBİN DURUMU

İlk çeyrekte ekonominin yine yavaş büyüdüğünü tahmin etmemizin bir nedenini de iç talepten gelen zayıflama sinyalleri oluşturuyor. Geçen yılın son çeyreğinde ekonominin sanayi üretimindeki değişimin ima ettiğinden daha hızlı büyümesinin temel nedeni iç talepteki toparlanma olmuştu. Ancak bu yılın ilk çeyreğinde iç talep yeniden ve de şiddetli bir şekilde zayıflamış gibi görünüyor.

Bu durum özellikle iç talebin tüketim ayağı için geçerli. Geçen yılın son çeyreğinde yüzde 4,4 artış gösteren reel tüketim malı ithalatı bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 9,2 geriledi. Geçen yılın son çeyreğinde yüzde 1,2 yükselen ETTE tüketim endeksi de bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 3,2 düştü. Perakende satışlarda ise geçen yılın son çeyreğinde de düşüş vardı ve bu düşüş biraz daha derinleşerek bu yılın ilk çeyreğinde de sürdü.

İç talebin yatırım ayağında ise durum biraz karışık. Reel yatırım malı ithalatının ilk çeyrekte yüzde 16,3 düşüş göstermesi yatırımlarda çok ciddi bir zayıflamaya işaret ediyor. Ancak iskana açılan daire sayısında yüzde 17,9'u bulan bir yükseliş var. 2009 baz yıllı yeni milli gelir serisindeki yatırım harcamalarında inşaat yatırımlarının önemli bir yeri olduğunu da biliyoruz. Dolayısıyla ilk çeyrekte yatırımlarda inşaata dayalı bir yükseliş yaşanmış olması mümkün gibi görünüyor.

İç talebin bir başka ayağını da kamu tüketimi oluşturuyor. Ne yazık ki bu konuda elimizde işe yarar bir gösterge yok. Ancak 16 Nisandaki anayasa referandumu öncesinde hükümet bütçede kesenin ağzını iyice açmıştı. Bu da kamu tüketiminden büyümeye ciddi bir katkı gelmiş olabileceğini düşündürüyor.

DIŞ TALEP KATKISI

İlk çeyrekte büyümeye dış talepten de önemli bir katkı gelmiş olabilir. Çünkü bu dönemde reel mal ve hizmet ihracatı yüzde 6,4 artış gösterdi. Reel mal ve hizmet ihracatında iki yıldır bu ölçüde bir artış görmemiştik. Küresel ticaretteki toparlanmadan kaynaklanmış gibi görünen bu durumun ilk çeyrekte büyümeyi biraz yukarıya taşımış olması mümkün.

Kısacası, ilk çeyrekte iç talebin tüketim ayağında ciddi bir zayıflama yaşanmış gibi ama inşaat yatırımları ve kamu harcamaları bunu bir ölçüde telafi etmiş olabilir. Öte yandan bu dönemde dış talep de büyümeye katkı vermişe benziyor. Bu gelişmeler de bize ilk çeyrekte ekonominin yüzde 2-3 arasında büyümüş olabileceği izlenimini veriyor.

1. ORHAN KARACA/EKONOMİST DERGİSİ