50 yıl önce Türkiye'nin en büyük firmaları

İSO, Türkiye'nin en büyük şirketleri listesini 50 yıldır yayınlıyor. İlk liste ise 15 Ağustos 1968 yılında yayınlanan 'Sanayi Dergisi' aracılığı ile duyurulmuştu.

Dönemin İSO Başkanı Fazıl Zobu, benzer listelerin uzun dönemdir ABD'de yayınlandığına ve bunun ekonomi, şirketler ve sektörler ile ilgili çok kıymetli değerlendirmeler yapılmasına imkan verdiğini belirttiği yazısında, şu ifadeleri kullanmıştı:

"Sanayimize öncü sektör vazifesi verildiği ve sermaye piyasasının bu kadar çok lafının edildiği bu devrede Türk iş aleminin de daha açıklığa kavuşması lüzumuna katıyetle inandığımız için bu yolda başlangıç da olsa bir adım atmayı İSO olarak vazife bilip, odamıza kayıtlı firmalardan cirolarına göre başta gelen yüz adedini tespit ederek kamuoyna arz etmiş bulunuyoruz."

KİMLER VARDI?

İlk İSO listesine bakıldığında, maalesef ilk iki sıradaki şirketin ismini gizlediği görülüyor. Liste üçüncü sıradaki U.S Royal Lastikleri ile başlıyor. Yani o dönem bilinen en büyük şirket, şu anda tarih olan U.S Royal Lastikleri. 1963'te Vehbi Koç tarafından ’Royal Lastikleri Tevzi A.Ş.’ adıyla kurulan şirket, daha sonra Uniroyal ünvanı ile yoluna devam etmiş, 1986 yılında ise Goodyear Lastikleri'ne devrolmuştu. Şirketin ünvanı ’Otomotiv Lastikleri Tevzi A.Ş.’ olarak değiştirilerek Oltaş adını aldı. 2008 yılında ise Continental AG’ye devroldu.

Yine 50 sene önceye dönersek listenin dördüncü sırasında Koç Grubu şirketlerinden Arçelik yer alıyor. Arçelik o yıllardan bugüne listenin gediklisi durumunda. Şirket son açıklanan 2017 listesinde de 6'ıncı sırada yer aldı.

1967 yılı listesinin dördüncü sırasındaki şirket isminin açıklanmasını istemezken, beşinci sırada Rabak Elektrolit yer alıyor. Bir dönem en büyük bakır ve bakır mamulleri üreticisi olan Rafine Bakır Elektrolit Bakır Mamülleri Sanayi AŞ, (Rabak), aradan geçen yıllar içerisinde başka şirketlere devroldu ve piyasadan silindi.

Listenin altıncı sırasında Goodyear Lastikleri yer alırken, yedinci Mensucat Santral A.Ş. sekizinci ise Türk Otomotiv Endüstrileri A.Ş.

50 BİNDEN FAZLA ARAÇ ÜRETTİ

1955 yılında kurulan Türk Otomotiv Endüstrileri A.Ş. minibüs, otobüs, arazi aracı, kamyon, kamyonet ve traktör üretimi yapmış bir OYAK iştiraki idi. Gebze Çayırova'daki fabrika ve tesislerinde, çeşitli güçte International Harvester lisansı ve markası ile kamyon, kamyonet, otobüs, şasi, minibüs ve pikap ile aksamlarının üretimi için kurulan şirket Türkiye'nin ilk ticari kamyon montajını yapmıştı.

Firma, 1963 yılından 1993 yılına kadar 50 binden fazla adet motorlu taşıt üretimi gerçekleştirdi.

Listenin dokuzuncu sırasında Chrysler A.Ş yer alırken, onuncu sıradaki firma isminin açıklanmasını istememiş.

100 firmalık listeye bakıldığında, halen Türkiye ekonomisindeki güçlüm konumunu devam ettirenlerin yanında bir dönem Türkiye ekonomisine damga vuran ancak artık hayatta olmayan, çok küçülen veya yoluna başka isim ve ortaklıklarla devam eden şirketler de dikkat çekiyor.

Listedeki dikkat çeken bazı firmalar ve sıralamaları şöyle:

"Profilo Sanayi (16) Sümerbank Kundura (18), Karuma Tarım (25), Gübre Fabrikaları (27), İstanbul Meşrubat Sanayi (31), Çelik Montaj (32), İttihat Değirmencilik (34), Otobüs Karoseri A.Ş (36), Auer İmalat (39), Mutlu Akü (40), Ülker Bisküvi (46), Emayetaş Madeni Eşya (53), Mataş (56), Türkay Endüstri (61), Oto yol sanayi (62), Boyner (65), Kasımpaşa Un Fabrikası (70), İstanbul Porselen (77), Neyir Örme (78), Besin Maddeleri Sanayi (82), Alarko Sanayi (88), Vakko (91), Benal Mensucat (97), Puro Sabun Sanayi (99), İ. E. Kimya Evi (100)"

50 YIL ÖNCENİN İLK 100'Ü

(Eren Güler/Habertürk)