Arif Ünver [email protected]

Şirketler borsadan niçin çıkmak ister

Değerli piyasa katılımcıları, son dönemde Sermaye Piyasamızın gündeminde önemli bir yer teşkil eden “kottan çıkma” başka bir ifade ile "borsadan çıkma" konusunu, tüm yönleriyle ele almak istiyorum…

Öncelikle, kote olmak, borsaya kote olmak, kotasyon nedir? Kabaca bakalım…

Bir firmanın, piyasa işletici dediğimiz borsalarda alınıp satılabilmesi için, ilgili borsanın işlem görenler veya alınıp satılabilir menkul kıymet pazarında işlem görebilme şartlarına haiz olması gerekir. Ve ilgili şartları gerçekleştirenler, borsalarda alınıp satılabilir listesine eklenirler, buna da kitapta kotasyon denir.

Peki, borsalara neden kote olunur? Bu kavramı açıklamak için öncelikle birincil piyasa ve ikincil piyasa kavramlarını izah etmek faydalı olacaktır.

Birincil piyasalar menkul kıymetlerin ilk defa halka arz edildiği, başka bir ifade ile fon arz ve talebinin ilk defa karşılaştığı piyasalardır. Amiyane tabirle, cebinde fazla parası olanlar ile bu paraya ihtiyacı olan yapıların ilk defa ilişkiye girdikleri mecradır. Bu ilişki ise menkul kıymet dediğimiz bir vesika ile gerçekleşir. Tabi ki cebindeki parayı karşı tarafa verenler daha sonra eline aldığı vesikayı da istediği zaman tekrar paraya çevirme ihtiyacı hissedebilirler. İşte bu vesikanın da istenildiği zaman paraya çevirebileceği bir piyasa vardır; bu piyasanın adı da ‘İkincil Piyasa’dır.  İşte bu sürekli izlediğiniz indi çıktı borsası, İkincil Piyasa olarak adlandırılır. Sizin istediğiniz zaman çıkabileceğiniz piyasada, karşı tarafında kanunlardan aldığı hakla sonsuza kadar çıkma hakkı vardır. Bu olası çıkışın adı da kottan çıkma olarak kanun maddeleri arasında yerini almıştır. Elbette istem dışı kottan atılma durumu da vardır, oda başka bir konudur!!!

Olası bir kottan çıkma vakası gerçekleşirken, özellikle azınlıkların zarar görmemesi için, kottan çıkma fiyatı önem arz etmektedir. Bu noktada öz düzenleyici denetleyici otorite ve yatırımcıya da önemli vazifeler düşmektedir. Aksi takdirde arzu edilmeyen can sıkıcı durumları yaşama olasılığı artabilmektedir.

Düzenleyici denetleyici otoritenin yatırımcı hak ve menfaatlerini gözetmesi gereğinden yola çıkarak, kottan çıkacak firmanın mali tablolarına bağımlı bir fiyat modelini savunması, yatırımcıların da mali tablolardan bağımsız fiyatlama yapmalarının önünü kesecektir. Yatırımcıların bir firmanın hisselerini alırken mali tablolardan bihaber olmadan alım satım yapmaları çok çok önem arz etmektedir. Örneğin, BİST’in tüm hisselere göre Piyasa Değeri/Defter Değeri ortalaması 1,7’lerdeyken , vatandaşın sadece geçmiş fiyat grafiklerine bakarak ucuz pahalı yorumlaması yapıp PD/DD oranı 5-6-7-8 veya 10-15 olan firmaları alarak serzenişte bulunmaları hiç, hem de hiç rasyonel olmamaktadır.

Yatırımcı alım satım yaparken mali tablo diye bir şey olduğunu bilip ve buna bakıp alım satım yaparsa, SPK da mali tablolardan bağımsız olmayan fiyat modelini benimser ise istenmeyen tablolar ile karşılaşmayız…

Şimdi başka bir konuya bakalım, bir firma neden borsadan çıkmak ister?

1) Yabancı ortak gelir ve benim işlerimin ağırlığı sizin ülkenizde değil ben sizin Sermaye Piyasası mevzuatınızla uğraşamam, yoğunum arkadaş der ve çıkmak isteyebilir
2) Hisselerin çoğunluğunu elinde bulunduran hakim yerli ortak diyebilir ki, arkadaş, denetim, SPK falan bu işler zor, ben aşırı denetim işleri sorumluluk uğraşamam deyip çıkmak isteyebilir,
3) Firmanın halka açık kısmının sığlığından dolayı, kendi firmalarına dadanan spekülatörler olabilir ve bu durum firmada rahatsızlık yaratabilir ve kottan çıkmak isteyebilir,
4) Sermaye Piyasası Kanunu’nda belirtilen son 30 günlük ağırlıklı ortalama fiyatın ortalaması gibi son derece riskli bir açılımdan dolayı bazı fırsatçılara gün doğabilir, firmada bunlarla işbirliği yapabilir. Bu amaçla da kottan çıkma atraksiyonu yapılabilir,
5) Yabancı ortak an itibarı ile çeşitli sebeplerden dolayı ülkemiz sermaye piyasalarında bulunmak istemeyebilir,

Neticede sebepleri çoğaltabiliriz, fakat burada memleket menfaatleri ve sermaye piyasalarının ülke ekonomisine arzu edilen şekilde katkı sağlaması amacı ile konuya başka açıdan da bakmak lazım gelir ki;

Türkiye Borsa’sına kote olmak için veya mevcut halka açıklık oranlarını artırmak için şirketler sıraya girmeli, kottan çıkmak için değil… Ülkemiz Borsası’nda işlem görmek prestij haline gelmeli… Neden arzu edilen tabloyu göremiyoruz? Çünkü konulara nitelik açısından değil de nicelik açısından bakıyoruz… Aynesi iştir kişinin lafa bakılmaz…

@arfunvr